Hilafeti kaldırmadık aslında. Araplar, Osmanlı'nın yıkılmasından sonra Türklerin halifeliğinin meşru olmadığını, hilafetin peygamber nesline yaraştığını iddia ettiler. Biz de hilafeti "millet Meclisinin manevi şahsına" teslim eden bir yasa çıkardık; yani Türk müminlerini temsil ve idare yetkisini şahıstan alıp meclise devrettik. Arap kralı kısa bir süre sonra halifeliğini ilan etti, islam dünyasında zerre kadar kaale alınmadı; rezil oldu.

Ezan konusu daha ziyade Araplara ve lisanlarına karşı konulmuş bir tepkidir. Savaş sırasında ingiliz, Arabı "savaşı Türkler kazanırsa ezanı Türkçe okumak zorunda kalırsınız" diyerek ayaklandırdı. Arap isyancıları ellerine geçen Türk tüm askerlerini, hatta silahsız ve yaralı olanları bile şehit ettiler. Bu bizim tarihimizdeki en büyük manevi şoklardan biridir.

Ulemaya yapılanlara gelince... doğrudur, haklı haksız çok insan idam edilmiştir. Ancak bir devrim sürecinin işlediğini unutmamak lazım. Tarihteki diğer devrimler sırasında din adamlarına yapılanları okursanız, örneğin Rus devrimi veya Fransız devrimi sırasında; hatta ispanyol iç savaşı gibi çok daha ılımlı devrimler sırasında yapılanları bilseniz kanınız donar. Türk devrimi, diğer örneklerin yanında merhametli kalmaktadır.