özet geç piç demenizi özledim gelin lan içeri

guevara, 7 temmuz 1953’te, bolivya, peru, ekvador, panama, kosta rika, nikaragua, honduras, ve el salvador’dan geçip aralık ayının son günlerinde guatemala’ya vardı. o sıralarda popülist bir hükümetin başındaki başkan jacobo arbenz guzmán özellikle toprak reformu ve diğer değişikliklerle bir toplumsal devrim yapmaya çalışıyordu. beatriz halasına yazdığı mektupta guatemala’ya bir süre yerleşmesinin sebebini şöyle açıklıyordu: "guatemala’da gerçek bir devrimci olabilmek için gerekli ne varsa yapacağım ve kendimi mükemmelleştireceğim." [5]
jon anderson’a göre guevara’nın guatemala’daki ana siyasî bağlantısı perulu sosyalist hilda gadea’ydı. ‘’american popular revolutionary alliance’’ (apra) (amerikan popüler devrimciler i̇ttifakı. lideri víctor raúl haya de la torre olan siyasî bir oluşum.) üyesi olan gadea, arbenz hükümetindeki birçok üst düzey politikacıyı guevara’yla tanıştırdı. daha önce kosta rika’da tanıştığı ve fidel castro ile bağlantılı bir grup kübalı sürgünle de bağlantı kurdu. bu sürgünlerin arasında küba’nın oriente eyaletindeki bayamo’da bulunan ‘’carlos manuel de céspedes’’ barakalarına yapılan saldırıyla bağlantısı olan antonio ‘’nico’’ lópez de vardı.[6]. lopez granma küba’ya çıktıktan kısa süre sonra ‘’ojo del toro’’ köprüsünde hayatını kaybedecekti.[7] siyah i̇sa ile ilgili dinî eşyaların satışında bu ‘’moncadista’’lara katılan guevara aynı zamanda venezuelalı iki sıtma uzmanına da yardımcı olmuştur. bu sıralarda, arjantinlilere özgü, “hey”, “dostum”, “birader” anldıbına gelen “che” ünlemini çok sık kullanması nedeniyle ünlü “che” takmaadını kullanmaya başlamıştır (/tʃe/ olarak telaffuz edilir). yalnızca arjantin, paraguay ve uruguay ile brezilya’nın güneyinde kullanılan bu sözcük, kullananın rio de la plata bölgesinden geldiğini gösterir.
ekonomik durumu genellikle pek iyi değildi ve hilda’nın ziynet eşyalarını rehine vermek zorunda kalmıştı. 15 mayıs 1954’te komünist çekoslovakya’dan arbenz hükümetine destek olarak gönderilen yüksek kalitede skoda piyade ve hafif topçu silahları i̇sveç gemisi ’’alfhem’’ ile puerto barrios’a ulaştı. bu silahların miktarı cia tarafından 2.000 ton [8] ve ilginç bir şekilde john lee anderson tarafından da 2 ton olarak tahmin edilmektedir.[9] (anderson'ın tahmin ettiği miktarın yazım hatası olduğu sanılmaktadır çünkü bu rakamdan bahseden güvenilir kayıt sayısı çok azdır.) guevara yeni bir vize almak üzere kısa süre için el salvador’a geçti ve guatemala’ya geri döndü. bu sırada cia tarafından desteklenen carlos castillo armas liderliğindeki darbe başlamıştı.[10] arbenz karşıtı kuvvetler, çekoslovak silahlarının trenler yardımıyla dağıtılmasını durduramıyorlardı, ancak güçlerini toparladıktan sonra hava desteğinin yardımıyla ilerlemeye başlamışlardı.[11] guevara birkaç günlüğüne komünist gençlik tarafından örgütlenen silahlı milislere katılmış, bu grubun harekete geçmemesi üzerine tekrar tıbbî hizmetlere dönmüştür. darbenin ardından guevara çarpışmak için gönüllü oldu, ancak arbenz yabancı destekçilerinin ülkeyi terketmesini istiyordu. gadea tutuklandıktan sonra guevara kısa süre için arjantin konsolosluğunda saklandı ve sonra mekgiba’ya geçti.
arbenz hükümetinin cia destekli bir darbeyle devrilmesi üzerine, guevara’nın amerika birleşik devletleri’nin emperyalist bir güç olduğuna ve latin amerika ve diğer gelişmekte olan ülkelerdeki sosyoekonomik eşitsizlikleri düzeltmeye çalışan hükümetlere vazgeçmeden karşı koyacağına dair görüşleri kesinleşti. bu onun sosyalizmin ancak silahlı mücadele sonunda elde edilebileceği ve bu koşulları da ancak silahlanmış bir halkın savunabileceği yönündeki düşüncelerini kuvvetlendirmişt

eylül 1954’te mekgiba’ya gelişinden kısa süre sonra, guevara nico lópez ve guatemala’dan tanıdığı diğer kübalı sürgünlerle arkadaşlığını tazeledi. haziran’da lópez onu raúl castro ile tanıştırdı. birkaç hafta sonra küba’daki siyasi hapishaneden salıverilen fidel castro mekgiba’ya geldi ve 8 temmuz 1955’te raúl guevara’yı fidel castro ile tanıştırdı. bütün gece süren ateşli bir sohbetin ardından guevara castro’nun, aradığı esin kaynağı devrim lideri olduğuna kanaat getirerek küba diktatörü fulgencio batista’yı devirmek için kurulan ‘’26 temmuz hareketi’’ne katıldı. grubun doktoru olmasına karar verildiyse de hareketin diğer üyeleriyle askerî eğitime katıldı, eğitimin sonunda eğitmenleri albay alberto bayo tarafından en göze çarpan öğrenci olarak nitelendirildi. bu sırada gadea, guatemala’dan gelmişti ve guevara ile ilişkileri devam ediyordu. 1955 yazında hamile olduğunu söyleyince, guevara hemen evlenmelerini önerdi. 18 ağustos 1955’te evlendiler ve 15 şubat 1956’da hilda beatriz adını verdikleri kızları doğdu.
25 kasım 1956’da tuxpan, veracruz’dan küba’ya doğru yola çıkan granma yatında kübalı olmayan tek kişi guevara’ydı. karaya çıkar çıkmaz batista’nın askerlerinin saldırısına uğrayan ekibin yarısı hemen orada veya yakalandıktan sonra öldürüldü. guevara, bu çatışmada kaçan bir yoldaşın düşürdüğü cephaneyi almak için tıbbî malzeme çantasını bıraktığını ve o ânı, doktordan savaşçıya dönüştüğü an olarak hatırladığını yazar. sırt çantası[›] hayatta kalan 15–20 isyancı kaçarak sierra maestra dağlarına saklanır ve batista rejimine karşı gerilla savaşına girişir.
yoldaşları tarafından cesareti ve askerî yeteneği nedeniyle saygı gören guevara isyancılar arasında bir lider, bir comandante comandante[›] olur.[13]. birçokları için de “acımasızlığı” nedeniyle korkulan kişidir. muhbir, kaçak ve casus olarak suçlu bulunan birçok kişinin infazından sorumludur. 1958 aralığının son günlerinde devrimin en önemli olaylarından olan santa clara’ya saldıran "intihar timi"ni (isyan ordusundaki en tehlikeli işleri bu tim yapıyordu) yönetti.[14] generallerinin ve özellikle de general cantillo’nun ‘’central america’’ isimli çalışmayan şeker fabrikasında castro ile buluştuğunu ve isyan lideri ile ayrı bir barış pazarlığı yaptığını öğrenen batista 1 ocak 1959’da dominik cumhuriyeti’ne kaçmıştır.
7 şubat 1959’da zafer kazanan hükümet tarafından guevara “doğuştan küba vatandaşı’’ ilan edildi. kısa süre sonra mekgiba’dan granma yatıyla yola çıkmadan önce, ayrıldığı gadea ile evliliğini resmen sona erdirmek için boşanma işlemlerine başladı. 2 haziran 1959’da, 26 temmuz hareketi’nin küba doğumlu bir üyesi olan ve 1958 sonlarından beri birlikte yaşadığı aleida march ile evlendi. çocukları[›]

time dergisi, 8 ağustos 1960
la cabaña hapishanesinin komutanlığına atandı [15] ve 2 ocak 1959’dan 12 haziran 1959’a kadar altı ay boyunca üstlendiği bu görevdeyken batista rejiminin memurlarının, brac gizli servis (buró de represión de actividades comunistas/komünist eylemlerin bastırılmasından sorumlu servis) mensuplarının, savaş suçlusu olduğu iddia edilenlerin ve siyasî muhaliflerin yargılanması ve infazından sorumlu oldu. time dergisine göre, yönettiği yargılamaların “adil” olmadığı iddia edilmekteydi.[16] daha sonra ulusal toprak reformu enstitüsü’nde önemli bir göreve geldi inra[›] ve küba merkez bankası’nın başkanı oldu. bnc[›] (sık sık parayı kınadığı ve yürürlükten kaldırılmasını desteklediği için bu horgörüyü göstermek adına küba paralarını takma adı olan "che" ile imzalamıştır).
bu sıralarda satranca olan ilgisi tekrar canlanan guevara küba’da yapılan ulusal ve uluslararası turnuvalara katılmıştır.[17][18] özellikle genç kübalıları oyunu öğrenmeleri için teşvik ediyor ve onların ilgisini çekecek etkinlikler düzenliyordu.
1959 yılından itibaren guevara küba'dan, diğer ülkelerdeki devrimci hareketlere yardım etti ama bunların tümü başarısızlıkla sonuçlandı. i̇lk deneme panama’da yapılmıştı, diğer bir eylem de 14 haziran’da dominik cumhuriyeti’nde yapıldı. (“el argelino” diye de bilinen henry fuerte [19] ve enrique jiménez moya önderliğinde.) [20]
1960 yılında guevara ‘’la coubre’’ silah gemisi patlamasında kurbanlara yardım etti. kurtarma operasyonu sırasındaki ikinci patlamayla birlikte ölü sayısı yüzü aşmıştır.[21] bu patlamada ölenlerin cenaze töreninde alberto korda che’nin ünlü fotoğrafını çekmiştir. la coubre'nin sabotaj ya da kaza sonucu mu patladığı bilinmemektedir. sabotaj olduğunu iddia edenler, sorumlu olarak merkezî haberalma örgütü’nü (cia),[22] ve sabotajı yapan kişi olarak da merkezî eyaletlerdeki batista karşıtı güçlerden guevara’nın rakibi olan ve daha sonra cia ajanı olduğu sanılan william alexander morgan'ı gösterirler.[23] kübalı sürgünler, patlamanın sorumlusunun guevara’nın sscb’ye sadık rakipleri olduğunu ileri sürerler. [24]
guevara daha sonra sanayi bakanı minind[›] olarak küba sosyalizminin açık ve kesin bir hale gelmesine yardımcı olmuş, ülkenin önde gelen kişileri arasına girmiştir. “gerilla savaşı’’ adlı kitabında silahlı başkaldırıya önayak olacak geniş örgütlere gerek duymadan küçük bir gerilla grubu (‘’foco’’) tarafından başlatılan küba modeli devrim fikrinin tekrar edilmesini savunmuştur. el socialismo y el hombre en cuba (1965) (küba’da sosyalizm ve insan) adlı denemesinde sosyalist devletle birlikte “yeni bir insan” biçimlendirmenin gerekliliğini savunur. bazıları guevara’yı bu ‘’yeni insan’’ın alımlı ve yalın bir modeli olarak görür.
1961 yılındaki domuzlar körfezi i̇şgali’nde guevara çarpışmalara katılmamıştır. castro'nun emriyle küba’nın en batısındaki pinar del rio eyaletindeki bir kuvvetin başına geçmiş ve burada sahte çıkarma kuvvetini püskürtmüştür. bu harekât sırasında yüzünden kurşun yarası almış ama kendi silahının kazara ateş almasıyla yaralandığını söylemiştir.
guevara 1962 ekim ayında ortaya çıkan küba füze krizi’ne neden olan sovyet nükleer balistik füzelerinin küba’ya getirilmesinde anahtar rol almıştır. birkaç ay sonra i̇ngiliz gazetesi ‘’daily worker’’ ile yaptığı görüşmede eğer füzeler küba kontrolünde olsaydı başlıca abd şehirlerine doğru bu füzeleri kullanacağını söylemiştir.[