“Tarihin en ciddi nükleer felaketi, 26 Nisan 1986 gecesi Çernobil’de meydana geldi. Yüz binlerce kişiyi göçe ve ölümcül hastalıklara sürükleyen, bir süper gücün çöküşünü başlatan Çernobil faciasının bıraktığı izler, üzerinden çeyrek yüzyıldan fazla bir süre geçmesine rağmen silinmiş değil. Ukrayna’nın Belarus sınırına yakın bu ölüm bölgesine giderek nükleerin, bir coğrafyada hayatı nasıl yok ettiğine tanık oldum. Tarihin radyoaktif soluğunu ciğerlerimde hissettim.”

Soğuk ve puslu bir kış günü Kiev’in ana meydanı Maidan Nezalezhnosti’deyim. Pazar sabahı saat 9 olduğu için meydan oldukça sakin. Elimdeki rehber kitabın “dünyanın en tuhaf günübirlik gezisi” diye tanımladığı Çernobil Nükleer Santrali’ne bizi zütürecek olan rehberimiz Sergey Ivantchuk ile Khreschatyk Oteli’nin önünde buluşuyoruz. Benimle beraber çeşitli Avrupa ülkelerinden gelen toplam yedi kişiyiz. Çernobil, Başkent Kiev’e 135 kilometre mesafede. 20 yıl süreyle hemen hemen kimselerin geçmediği bu yolu, Çernobil’in ziyarete açıldığı 2002 yılından bu yana daha fazla araç kullanır olmuş. Batılı turistlerin ilgisi, yeni bir turizm türü yaratmış: “Afet turizmi”. Çok yakın bir tarihte gerçekleşen Fukuşima’ya rağmen dünyanın en büyük nükleer faciası denince akıllara halen Çernobil geliyor. Çernobil belleklere kazınmış acı bir hatıra…

Çernobil’e ziyaret, sadece devletin görevlendirdiği rehberlerle mümkün. Bunun için de haftalar öncesinden Afet Bakanlığı’na başvurmak ve izin almak gerekiyor. Tur firmaları aracılığıyla tüm bu işlemler daha kolay ve hızlı gerçekleşiyor. Sergey bu işi sekiz yıldır yapıyor. Araca binmeden önce herkesin pasaportlarını son bir kez daha tek tek kontrol ediyor, elindeki belgelerle karşılaştırıyor, 1-2 telefon görüşmesinin ardından “Herşey yolunda, gidelim” diyor.

Kiev caddelerinde ilerlerken Sergey mikrofonu eline alıyor ve Batılı müşterilerinin duymak istediğini en başta söylüyor: “Çernobil’e gitmek insan sağlığı açısından risk içermiyor. Rehberinizin kurallarına uyduktan sonra radyasyondan etkilenmeniz için hiçbir sebep yok.” Daha sonra, kuralların yazılı olduğu, birbirine zımbalı iki sayfayı okumaya başlıyor. Pür dikkat dinliyoruz, işin şakası yok. Her zaman asfalt yolda kalınmalı, toprak ve bitkilerle asla temas edilmemeli, yere çanta dahil hiç bir eşya bırakılmamalı, askeri kontrol noktalarının ve görevli askerlerin fotoğrafları çekilmemeli. Daha sonra belgeyi tek tek imzalıyor ve sağlığımızda meydana gelebilecek her türlü zararın sorumluluğu üzerimize alıyoruz.

Kiev’den çıkıp bölgeye yaklaştıkça yolların yok olduğuna, evlerin, insanların, ağaçların seyrekleştiğine tanık oluyoruz. Bembeyaz bir örtünün kapladığı doğa, Çernobil’e yaklaştıkça cansızlaşıyor adeta. iki saatten fazla süren yolculuğumuz boyunca The True Battle of Chernobyl (Gerçek Çernobil Savaşı) adlı belgesel yapımı izliyoruz. Hislerim birbirine karışıyor; merak, endişe, üzüntü…

ilgi gelirse devam edicem..

edit: beyler ilginiz için teşekkür ederim akşama söz verdiğim gibi diğer yazıma başlayacağım şimdiden rez alın

Anaokulunda Duran Zaman

20 dakika kadar ilerledikten sonra ikinci kontrol noktasına ulaşıyoruz. Bu sefer araçtan inmemize gerek kalmadan belgelerimiz bir kez daha kontrol ediliyor. Ahşap bariyer bir kez daha kalkıp iniyor. ikinci kontrol noktasından sonraki topraklar “ölüm bölgesi” olarak adlandırılıyor. Çernobil Nükleer Santrali’ne uzaklığımız artık 10 kilometrenin de altında. Biraz ilerledikten sonra yolun sağ tarafındaki yıkık bir binanın önünde duruyoruz. “Burası bir köy” diyor Nikolay. Ama ortada yerleşim olduğuna dair hiçbir belirti yok. Meğerse faciadan sonra Kopaçi adlı bu köy boşaltılmış ve çoğunluğu ahşap olan evlerin tamamı ileride yangına sebebiyet vermemeleri için yıkılarak toprağın metrelerce altına gömülmüş. Sadece bir bina ibret olsun diye bırakılmış; anaokulu binası. Binaya girerken Nikolay uyarıyor: “Hiçbir şeye dokunmayın!” Dershane sıraları, ranzalar, nemden sayfaları kabarmış çocuk kitapları, plastik oyuncaklar… Zaman 26 Nisan 1986’da donup kalmış adeta. Binanın dışarısında bir ağacın önünde yere doğru eğiliyoruz. Karı eşeleyip Geiger sayacını toprağa yaklaştırıyoruz. 0,40, 0,42, 0,48, gösterge gitgide yükseliyor ve 0,54’te duruyor. Bulunduğumuz yerde, şehirdekinin 3-4 misli fazla radyasyon bulunuyor. Radyoaktif partiküller gökyüzünden rüzgarla birlikte toprağa çöktüğü için bir yer “temiz” iken birkaç metre ötesi radyasyonlu olabiliyor. Tıpkı bir satranç tahtası gibi, siyah ve beyaz bölgeler bulunuyor. “Bu turu yüzlerce defa yaptım, artık nerede fazla radyasyon olduğunu iyi biliyorum” diyor Nikolay gururla.

Yeniden aracımıza biniyoruz ve biraz daha ilerliyoruz. Nükleer reaktörlerin soğutmasında kullanılan Pripyat Nehri’nden geçiyoruz. Nehrin kenarında 5 ve 6 numaralı reaktörler beliriyor. Çernobil faciası yaşandığında yapımı devam etmekte olan bu iki reaktör, o günden beri yarı-inşaat halinde duruyor. Rehberimiz nehirde kocaman yayın balıklarının yaşadığını anlatıyor. Balıkların mutasyon geçirdiği ve yaratığa dönüştükleri ise bir şehir efsanesi. Balıklar, bol beslenebildikleri ve besin zincirinin en üstünde oldukları için son derece besili. Nehrin diğer yakasında az ilerideyse diğer dört reaktör görünüyor. Reaktörlere yaklaştıkça sadece topraktaki değil, soluduğumuz havadaki radyasyon miktarı da normalin 3-4 katına ulaşıyor. Ancak miktardan öte maruz kalınan süre önemli olduğu için 2-3 saatlik bir Çernobil ziyaretinin insan sağlığını tehdit edici boyutları bulunmuyor. Uzmanlar, Çernobil’e günübirlik giden bir kişiyle Avrupa’dan Amerika’ya uçan bir yolcunun aldığı radyasyon miktarının eşit olduğunu belirtiyorlar.

ve son part

Pripyat’a Lenin Bulvarı’ndan girmeden önce bir kez daha kontrolden geçiyoruz. Yaklaşık 1 kilometre boyunca uzanan bulvarın iki yanında, Ukraynalı yazar Andrey Kurkov’un “Brejnev Baroğu” diye tabir ettiği Sovyet mimarisinin özgün örneği blok apartmanlar sıralı. Kapısına kilit vurulmuş, kaderine terk edilmiş apartmanlar bunlar. Çoğunun camı kırık, sıvası dökük. Binalarda çökme tehlikesi bulunduğundan içerilerine girmemize izin verilmiyor. Kimisinin açık penceresinden halen perdeler sarkıyor. Kimisinin içerisindeyse dolaplar, masalar olduğu gibi duruyor. Lenin Bulvarı’nı boydan boya geçip hayalet şehir Pripyat’ın ana meydanına varıyoruz. Ortasında insan boyunu aşan otlar biten bu meydanın bir yanında Otel Polissi, diğer yanındaysa büyük bir restoran var. Bir mağaza ve önünde boş bir telefon kulübesi, ahizesi sallanıyor. Pripyat’ın en tuhaf yeri şüphesiz faciadan kısa süre önce kurulan lunapark. Hareketsiz duran bir dönme dolap, pas ve küften renkleri kazınmış çarpışan arabalar… Çernobil yaşanmasaydı, 1 Mayıs 1986 günü işçi Bayramı’nda bu lunapark şüphesiz çocuklarla dolacaktı.

Pripyat’ı yavaş yavaş terk ediyor ve öğlen yemeğiyle birlikte turu sonlandıracağımız Afet Bakanlığı binasına dönüyoruz. Çernobil’in 1 kilometre uzağındaki binaya girerken herkes girişteki kapı görünümlü metal cihazdan geçmek zorunda. Eller cihazın iki yanındaki soğuk metal levhalara konuluyor, saniyelik bir bekleyiş ve “temiz” anldıbına gelen yeşil ışık ile birlikte binaya giriyor. Öğlen yemeğini santralin dibinde yiyeceğiz. Yemek konusundaki endişemizi Nikolay gideriyor: “Tüm yiyecek ve içecek maddeleri her gün Kiev’den geliyor, korkmanıza gerek yok.” Menüde kremalı borş çorbası, tavuk ve salata var. Birer kadeh de votka.

Yemeğin ardından dönüş yoluna koyuluyoruz. Bu kısa Çernobil ziyaretinde insanı etkileyen gördükleri kadar göremedikleri… Toprağın altına gömülmüş köyler, sokaklarında arabaların, insanların olmadığı koca bir hayalet şehir, dallarında kuşların olmadığı ağaçlar, kapısına kilit vurulmuş evler, mağazalar, çocuk parkları… Disyatki Kontrol Noktası’nda metal cihazdan tekrar geçiyoruz. Yeşil ışık ardı ardına yanıyor. Biz “temiz” bir biçimde yolumuza devam ediyoruz; kirli ve tükenmiş bir coğrafyayı geride bırakarak.

ayrıca

SoloEast Travel ile kişi başı $150 ödeyerek Çernobil’e rehber eşliğinde gidilebiliyor

Adres: Office 105, #10 Proreznaya St., Kiev, Tel: +380 44 279 3505