gibMiŞiM CERNOViLiNi BANA gibiŞ LAZIM

Bu santral nerede?

Ukrayna’da , Pripyat kasabasında.Çernobil şehrinin 18 km kuzeybatısında. Ukrayna –Belarus sınırına 16 km uzaklıkta ve Kievin 110 km kuzeyinde.51 derece 23 dakika 23,27 saniye Kuzey, 30 derece 05 dakika 59,00 saniye Doğu. Google Earth’e tıkladığınız anda santralin bacasını tam ortasına bakıyor olacaksınız.

Kazadan sonra reaktörün 1, 2 ve 3 numaralı reaktörleri 2000 yılına dek çalışmaya devam ettiler. Onbinlerce insanın tahliyesine sebep olan radyoaktif kirliliğin tam göbeğinde 3 vardiya halinde insanlar yıllarca nasıl çalıştılar? Reaktörlere nasıl girip çıktılar? Daha da ilginci bu dönemde yangınlar, su basmaları gibi birçok başka kazalar yaşandı. Hikayenin bilebildiğimiz kısımları bile kafamda birçok soruya sebep oluyor. Daha fazla lafı uzatmadan sizlere kazayı en yalın hali ile anlatacağım.

Santral  4 reaktörden oluşuyor ve her bir reaktör 1 GW elektirik üretebiliyor. Kazanın olduğu sırada istasyon  Ukrayna ‘nın elektiriğinin %10 luk kısmını üretiyordu. inşaata 1970 yılında başlanmıştı. Reaktörler sırası ile 1977, 1978, 1981 ve 1983 yılında hizmete girdi. Kaza 4 numarada yani en yenisinde gerçekleşti. Kazanın olduğu sırada 5 ve 6 numaralı reaktörlerinin de inşaatı sürüyordu.

4 numaralı reaktörün  kalbinde  190 ton uranyum içeren 7 metre yüksekliğinde ve 12,8 metre çapında bir kazan vardı. Bu kazan 211 adet kontrol çubuğu ile kontrol ediliyordu. 1659 adet yakıt kanalı vardı. Reaktör hızı,  bu kontrol çubukları ve her bir kanala alttan giren ve miktarı değiştirilebilen su  ile kontrol ediliyordu. Kontrol çubuklarını reaktör kalbinden çıkarınca ve giden su miktarını azaltınca çok baskın olan pozitif katsayı sebebi ile reaktör hızlanıyordu. Kontrolü zor bir reaktördü. Bu reaktörler özellikle düşük güçle çalıştıkları sırada çok kararsız ve dengesiz bir hale geliyordu.

Kaza bir test sırasında meydana geldi. Temel olarak kaza bir nükleer patlama değildi. Bir buhar patlaması idi. Patlamadan sonra reaktör basınç kazanı ve birincil koruma kabı bütünlüğü bozuldu. Yangın başladı. Dünyayı zehirlenmesinde bu yangın çok büyük rol oynadı. Reaktörde zaten ikincil koruma kabı dediğimiz yapı bulunmuyordu. Bu yapının olmayışı da kirliliğin boyutlarının artmasına sebep oldu.

Ancak, deneyi hazırlayanlar tarafından santralın nükleer olmayan kısmıyla ilgili olduğu düşünülen bu deney, deneyin yapılmasından sorumlu personel ile işletme ve güvenlikten sorumlu personel arasında tam bir bilgi alışverişi ve işbirliği sağlanmadan
yürütülmüş, deney programında yeterli güvenlik önlemleri alınmamış ve işletme personeli deneyin nükleer güvenlik açısından etkisi ve potansiyel tehlikeleri konusunda uyarılmamıştır.

25 Nisan 1986 da reaktör rutin bir bakım için kapatılacaktı.Bu esnada  bir test planlandı. Kendi atalet momentleri ile dönmekte olan buhar tribünleri, reaktörün dizel jeneratörleri devreye girinceye kadar olan boşlukta reaktörü soğutmaya yarayacak sistemleri çalıştırabilecek enerji üretebilecekler mi? Bu bir güvenlik testi ve bence çok mantıklı bir test. Daha iyi açıklamak için neyi test ettiklerini açıklayalım. Senaryoya göre: Reaktörde bir güç kaybı mevcuttur.

Bu bilgiyi reaktörü işletenler bilmiyordu. Üstelik reaktör kalbinin alt yarısı ile üst yarısında çok farklı hızlarda zincirleme raeksiyon hızları oluşabiliyordu. Reaktör kalbinde farklı odaklarda farklı hızlarda oluşan bu reaksiyonları kontrol odasında ayrı ayrı izleme imkanı yoktu.

Acil olarak kapatılması gerekmektedir. Reaktöre gelen şebeke elektriği bir sebeple kesilmiş durumdadır. Bu durumda devreye dizel jeneratörler girecektir. Aradaki bu zaman diliminde kendi hızları ile dönmekte olan buhar tribünleri soğutma pompalarını çalıştıracak eletktriği üretebilirler mi yoksa üretemezler mi?

Varmı okuyan ??

Herhangi bir yakıt kanalında suyun daha fazla kaynamaya başlaması ile  nötron yutucu özellik azalıyor, bu bölgede reaksiyon hızlanıyor, bu suyun daha da kaynamasına sebep oluyor kısır döngü kontrol çubuklarının devreye alınması ve soğutma suyunun arttırılması ile gideriliyordu. Bildiğiniz gibi soğutma suyu aynı zamanda buhar tribünlerini çeviren su idi.

işin gizli kısmına gelirsek; rus hükümeti şüphelendiği insanları öldürdü, amacı ışınlar vesaire halka bulaşmasın. zaten devlet ukraynayı patlamayan sivilcesi olarak görüyordu bu olay tuz bastı

Kontrol çubukları 0,4 metre/saniye hızla üstten reaktör kalbine sokuluyordu. Otomatik, elle kontrol edilen ve reaktörü durdurmaya yarayan güvenlik amaçlı kontrol çubukları olmak üzere 3 çeşit kontrol çubuğu mevcuttu.

Beyler okuyan varsa yazsın ona göre devam edelim.

Beyler bi 5-6 kişi olalım seri seri atıcam

Planlanan test için reaktör hızının 700 MW  civarında sabitlenmesi gerekiyordu. Ancak reaktör hızı 30 MW’a kadar düşmüştü. Operatör hatası veya sistemlerin düzgün çalışmıyor olması buna sebep olmuş olabilir. Bu noktada testten vazgeçip reaktörü kapatmak gerekliydi. Ancak teste devam kararı aldılar. Reaktörü işleten personelin 700 megawatın altında reaktörün çok kararsız ve tehlikeli hale geldiğinden haberleri yoktu. Yaptıkları ayarlamalarla reaktörün hızını 200 megawatta sabitlemişlerdi.

Patlama ile sonuçlanan deney normalde gece 01:00 sularında değil, gündüz yapılacaktı. Bu sebeple gündüz vardiyasındaki personel bakım için reaktörü yarı gücüne düşürdü. Bu esnada Kiev’den gelen bir emirle deney ertelendi. Başka bir reaktörün devre dışı kalması sebebi ile ülkede elektrik ihtiyacı oluşmuştu. Reaktörün bakım için durdurulmasına izin verilmedi. Böylece reaktör akşama   kadar yarı güçte çalışmaya devam etti. En sonunda Kiev’den gelen izinle güç azaltılması başladı.

Reaktörün kontrol odasındakiler de yavaşlama sebebiyle buhar ayırıcılarda azalmış olan su seviyesini arttırabilmek için reaktöre giren su miktarını arttırmakta idi. Kontrol çubukları dışarıda iken suyun fazla devridaimi sebebi ile reaktörde her şey yolunda görünüyordu.

Reserved