çaldıran muharebesi

ÇALDIRAN MUHAREBESi

OSMANLI KOMUTANLARI
Yavuz Sultan Selim
Hersekzade Ahmed Paşa
Dükaginoğlu Ahmet Paşa
Hadım Sinan Paşa
Mustafa Paşa
Karaman Beylerbeyi Zeynel Paşa
Rumeli Beylerbeyi Hasan Paşa (Savaşta öldü)

SAFEViLER KOMUTANLARI
Şah ismail
Ustacluoğlu Mehmet Han (Savaşta öldü)
Mir Abdülbaki
Korçubaşı Saru Pire
Lala Hüseyin Bey
Pir Ömer Bey Şireci
Avsar Sultan Ali Mirza
muhafazid Kemune
Mir Abdülbaki
Mir Seyyid Şerif
Hulefa Bey
Korçu Köse Hamza Tekelü Yeğen Bey
Köse Hamza

SAVAŞIN NEDENLERi

iran, Horasan, Irak ve Doğu Anadolu'yu kontrol eden ve Şah ismail'in kurduğu Safevi Devleti'nin; Osmanlı egemenliğindeki Batı Anadolu topraklarını ve Osmanlılar'ın başkenti olan istanbul'u ele geçirmek istemesi.

Şah ismail'in, Şiilik mezhebini Anadolu'da yaymak istemesi.

Şah ismail'in, Anadolu'da büyük bir taraftar kitlesine sahip olması ve Osmanlı toprak bütünlüğünün tehlikeye girmesi.

Safevi Devleti'nin, Orta Asya'dan gelen Türkmenler'in Anadolu'ya girmesine engel olması.

Safevi Devleti'nin; Memlükler, Dulkadiroğulları ve Osmanlı Devleti'nin batıdaki düşmanlarıyla ittifak yapması.

Safevi Devleti'nin, Yavuz'a isyan eden Şehzade Korkud ve Şehzade Ahmed'e destek vermesi.

Safevi Devleti'nin, Dersaadet (istanbul) merkezli büyük bir casusluk teşkilatı kurması ve Osmanlı ülkesinden bilgi sızdırması.

Amasya civarında, Safevi Devleti'nin kışkırtmalarıyla Şahkulu isyanı'nın çıkması.

Yavuz Sultan Selim'in islam birliği düşüncesi.

*

I. Selim, ovanın güneybatısındaki tepelerin ele geçirilmesini ve böylece ordunun, sırtını rahatça dağa verebilmesini emretti. Bunun üzerine Orhan Bey'in komutasındaki çarhacılar, çok geçmeden bu tepeleri ele geçirdiler.

I. Selim, merkezi kumanda edecekti ve yanında Kazasker, Sadrazam Hersekzade Ahmed Paşa, vüzeradan Dükaginoğlu Ahmed Paşa ve Mustafa Paşa olacaktı. Anadolu askerlerinden oluşan sağ cenaha Anadolu Beylerbeyi Hadım Sinan Paşa ve Karaman Beylerbeyi Zeynel Paşa kumanda edecekti. Rumeli askerlerinden oluşan sol cenaha ise Rumeli Beylerbeyi Hasan Paşa kumanda edecekti. Anadolu ve Rumeli azep askerleriyse ordunun en tehlikeli yerinde, topların önünde olacaktı. Bu topların sayısı 500 kadardı ve en hakim tepelere yerleştirilmişlerdi. Düşman ilk bakışta gizlenmiş olan topları farkedemeyecek, topların önünde bulunan azeplere yüklenecekti. O sırada azepler usta bir manevra ile topların önünü açacaklar ve düşmanı ateş çemberine alacaklardı.

Şah ismail ise, ordusunun sağ cenahına kendi, sol cenahına Diyarbakır valisi Ustacluoğlu Mehmet Han ve merkeze başveziri Mir Abdülbaki kumanda ediyordu. Şah ismail, zırhlı süvarilerinin üstün gelmesi sonucu muhteşem bir zafer kazanmayı hesaplıyordu.

Savaş başlayınca Osmanlı askerleri, Fitilli muske ya da Gürleyen Demirler dedikleri çok ağır tüfekleri ilk kez bu savaşta kullandılar.Tüfeklerin ateşlenmesiyle Safevi ordusunda gedikler açılmaya başladı. Ordusunun bocaladığını gören Şah ismail, kendi kumandasındaki sağ cenahla, Osmanlı sol cenahına hücum etti. Azepler, Yavuz'un planını uygulamaya fırsat bulamadılar. Vaktiyle kenara açılamadılar ve toplar ateşlenemedi. Yorgun ve bitap Rumeli askerleri, Şah ismail'in zinde kuvvetleri karşısında eridi. Şah ismail, o hız ve gözü dönmüşlük içinde Rumeli Beylerbeyi Hasan Paşa'yı şehit etti.

Yavuz Sultan Selim, durumu farketmekte gecikmedi. Bir yandan topçularını harekete geçirirken öte yandan etrafındaki seçme yeniçerilerle Şah ismail'in dönüş yolunu kesti. Osmanlı Ordusu'nun sol cenahı yok edilse de merkezi kumanda eden Yavuz ve sağ cenahı kumanda Hadım Sinan Paşa, ustaca manevralarla düşmanı zor durumda bırakıyorlardı.

Azepler, topların gerisine çekilmişler ve top atışı başlamıştı. Safevi ordusunun sol cenah kumandanı Ustacluoğlu Mehmet Han, askerlerini top ateşinin kucağına itmekte bir an bile tereddüt etmedi. "Vurun ha!" narasıyla kendisi de ortaya fırladı. Ancak bir Osmanlı süvarisinin ustaca bir kargı darbesiyle atından devrildi ve öldü.

Malkoçoğlu Ali Bey ve Malkoçoğlu Tur Ali Bey, Yavuz'dan aldıkları emirle yanlarındaki askerlerle beraber Şah ismail'in üstüne yürüdüler. Ancak ikisi de şehit oldu. Yalnız Malkoçoğlu Ali Bey, Yavuz'un kendine hediye ettiği çift namlulu piştovuyla Şah ismail'e ateş ederek onu kolundan ve baldırından yaraladı. Bunun üzerine Şah ismail'in seyisi Atçeken Hızır, Malkoçoğlu'nun arkasına geçerek onu şehit etti.

Savaş bir gün sürdü ve yenileceğini anlayan Şah ismail, elinde kalan son kuvvetleride Osmanlı ordusunun üstüne gönderdi. Daha sonra seyisi Atçeken Hızır'la kıyafetlerini ve atını değiştirerek firar etti. Atçeken Hızır, Şah ismail'in kıyafetleri ve atıyla savaş meydanına gelerek "Şah benim." diyerek bağırmaya başladı. Osmanlılar tarafından esir alınan Hızır, firar etti ancak Osmanlılar kendisini takip etmedi. Çünkü Şah ismail'e çok sadıktı ve kendisi gibi adamlar çok nadir bulunduğu için Osmanlılar, böyle sadık bir adamı öldürmeyi uygun bulmadı.

SAVAŞ SONUÇLARI

Anadolu üzerindeki Şii sorunu geçici olarak çözüldü.

Safeviler'in Anadolu üzerindeki emelleri son buldu.

Günümüzdeki Kars ve Van hariç Doğu Anadolu'nın tamdıbına yakını Osmanlı denetimine girdi.

Safeviler'in, Mısır'daki müttefikleri olan Memlûkler ile bağlantısı kesildi.

Doğu Anadolu'daki aşiret ve beylikler, Osmanlı'ya bağlılıklarını bildirdiler.

Halkın padişaha olan güveni ve ülkedeki refah yükseldi.

Bu savaşla beraber içine kapanık birine dönüşen Şah ismail, tek hezimeti olan bu büyük yenilgiden sonra, 1524 yılında ölene dek başka bir savaş yapmadı.

Osmanlı toprak bütünlüğü korundu.

ipek Yolu'nun Van-Tebriz hattının denetimi Osmanlılar'ın eline geçti.

Tebriz gibi şehirlerde bulunan ünlü ilim insanları ve sanatçılar istanbul'a getirildi.

I. Selim, sefere çıkarken Dulkadiroğulları Beyi Alaüddevle'ye, Osmanlı ordusuna katılması için çağrı yapmıştı. Ama Safeviler ve Memlükler ile ittifak yapan Alaüddevle, bunu reddetmişti. Bu yüzden I. Selim, sefer dönüşünde Dulkadiroğulları üzerine sefer yaptı ve Turnadağ Savaşı ile bu beyliğe son verdi. Böylece Anadolu'da siyasi birlik tam olarak sağlanmış oldu.

günümüzde çaldıran ovasından bir görüntü; http://www.imgim.com/cahiso.jpg