MÖ 1400lerde musa mısırda sürgün hayatı yaşayan israel halkını kutsal topraklara zütürdü. Sinai Dağı'nda Tanrı Yahve israel halkına fırtınalar eşliğinde kendini gösterdi ve Musa on yasayı oradan aldı. kızıldeniz aşıldı ve israel topraklarında yahudi halkı yaşamaya başladı. Musa Yahudiler için önemli olan Tora'yı yazdı. 400 yıl sonrasında yahudi krallığı ilk defa kuruldu. ilk kralın adı Saul'dur. Saul'dan sonra Kral David geldi. David büyük bir liderdi, ayrıca Tanah'taki Mezmurların çoğunu yazan da odur, bir kral ve bir şairdir.
David'den sonra Kral Solomon tahta çıktı. Solomonun önderliğinde Birinci Tapınak Yeruşalim'de inşaa edildi. Kendisi bilgeliği ile ve büyük bir lider olması ile ünlü idi bunun yanında oldukça günahkardı ve günahlar işlemişti. Tanah'taki Özdeyişler'in, Ezgiler Ezgisi'nin, Vaiz'in yazarıdır. Ardından israel ve Yahuda krallıkları birbirinden ayrıldılar. Bundan 200 yıl sonra peygamber Yeşaya geldi. Yeşaya kitabını yazmıştır ve pek çok kehanet vermiştir. Bundan sonra Yahudi Krallığı Asurlular tarafından yıkıldı. bir kargaşa dönemi daha yaşandı, Yahuda Krallığında reformlar yapıldı, Yeremya peygamber geldi ve kehanetlerini verdi, Yeremya kitabını yazdı. MÖ 600de ardından Babil Sürgünü yaşandı. Asurlular Yeruşalimi ele geçirdi ve birinci tapınak yıkıldı. bundan 50 küsür yıl sonra Yahudilerin Yeruşalime gelmesine izin verildi, Zekeriya peygamber geldi ve kehanetler verip zekeriya kitabını yazdı. ardından ikinci tapınak inşaa edildi. MÖ 450lerde sürgünün tüm etkileri yavaş yavaş Ezra'nın önderliğinde son buldu ve Yahudiler vatanları israel'de yeniden huzur içinde yaşamaya başladılar. bu dönemde Ezra tüm kutsal yazıları toparladı ve de Ezra kitabını yazdı.
100 yıl sonra israel bölgesi iskender tarafından ele geçirildi. MÖ 200lerde Kutsal Tanah tam anlamıyla kanonize edildi. bu dönemde Roma israel bölgesini ele geçirdi, bunun yanında Herod Yahudilerin Lideri olarak israel bölgesine senato tarafından atandı.
MS 40lardan itibaren yaşanan roma israel savaşları sonucunda ikinci Tapınak yıkıldı. bu dönemde önce bir Yahudi mezhepi olarak başlayan ardından da yeni bir dine dönüşen hristiyanlık tüm romada misyonerler tarafından yayılmaya başladı. hala roma israel arası savaşlar ve isyanlar devam ediyordu. ve roma kralı 500000 civarı yahudiyi katletti, çoğunu sürgün etti ve israel'i, bu Yahuda bölgesinin adını Suriye/Filistin olarak değiştirdi. MS 200li yillarda sözlü yasa tam anlamıyla oturdu. bundan sonraki 200 yıllık dönemde romada hristiyanlık devam ederken yahudiler yeni düzene adapte olmaya zorlandılar ki isyanlar olmadı değil oldu. imparator Konstantin de Hristiyanlığı romanın devlet dini olarak kabul etmiştir. bundan sonra islamın yükselişine kadar olan dönemde devlet kurma çalışmaları olsa da başarılı olamamıştır ve aynı durum devam etmiştir. yahudilerin belli bir kısmı hristiyan katı kralların altında yaşıyordu bazıları da arap bölgesinde. sonra islam devleti güçlendi yahudi topraklarını kutsal toprakları hristiyanlardan ele geçirdi ve taa ispanyaya kadar girdi. iki otorite altında da aynı anda ezilmeyi başaran tek millet olarak da yahudi milletiyizdir.
ms 700lerde hazar türkleri yahudiliğe geçti.
ms 1000 ile 1400ler arası pek bir aksiyon olmadı savaşlar da zaten hristiyan devletler ve islam devletleri arasında oldu yahudiler de bu büyük savaşlar arasında azınlıklar olarak dünyaya dağıldı.
ispanyadaki sefarad yahudileri engizisyon zulümünden kaçtılar ve osmanlıya sığındılar. osmanlı onlara iyi bir dost oldu ve kötü davranmadı.
engizisyon zulümünde ölen çok fazla yahudi vardır.
1700lere kadar sahte mesih sabetayın gelişi haricinde önemli bir şey yaşanmadı, bu dönemde bir aydınlanma ve bir kültür değişimi yaşandı. ibrani dili günlük hayata kazandırıldı ve yahudi kültüründe birtakımd eğişiklikler oldu.
amerikanın kurulması ile de beraber oraya pek çok yahudi özgür yaşama sebepleri ile göç etmiştir.
1800ler ile beraber ibranice tam anlamıyla yahudilere kazandırılmış oldu.
uzun süreli sürgün döneminden sonra yahudi milleti kendi öz kültürünü tekrar hatırlamaya başlamıştı. dünyada en çok yahudi nüfusu doğu avrupa amerika ve filistinde yoğunlaşmıştı.
1800lerde yeni mezhepler oluşmaya başladı bunun yanında yahudiler kendi vatanlarına dönmelerinin bunun yanında israel devletinin yeniden kurulmasının önemi ve güzelliğini farkettiler ve Siyonizm kabul gören bir ideoloji haline geldi. pek çok farklı kola ayrıldı siyonizm de kendi içinde.
ayrıca yahudiler dünyada pek çok konuda başarılı olduklarını gösterdiler bilimden felsefeden ekonomiden sanata.
özellikle de avrupada antisemitizm 19. yüzyıl itibariyle barizce vardı.
1917de yahudi anavatanında ingilizler araplardan kontrolü aldılar.
1933de hitlerin almanyadaki baskınlığı ile başlayan antisemitizm avrupada inanılmaz bir yükselişe geçti ve pek çok yahudi göç etmek zorunda kaldılar bunların büyük kısmı da anavatan israel'e gittiler.
1938 ile 45 arasında holokost, avrupada 6 milyondan fazla yahudi vahşice öldürüldü.
israelde artık yahudi nüfusu inanılmaz fazlaydı. ve israel toprakları, birleşmiş milletler öncülüğünde araplar ve israel arasında paylaşıldı.
ve israel devleti kuruldu. araplar bunu kabullenemeyip pek çok savaş ve terörizm uyguladılar. bundan sonrası modern israel devletinin tarihidir.
teşekkürler