toplanın bu başlıkta modern fizik anlatıyorum

@47 gravitondan bahsetmek için önce evrendeki kuvvetlerden bahsedelim. Evrende 4 temel kuvvet var: yer çekimi, güçlü kuvvet, zayıf kuvvet ve elektro manyetik kuvvet.

Bu 4 kuvvet kuvvet taşıyıcısı dediğiğmiz parçacıklar sayesinde iletiliyor bir cisimden diğerine. Örneğin en popüler kuvvet taşıyıcısı fotondur yani elektromanyetik dalga yani ışıktır. Evet, elektromanyetik dalganın kuvvet taşıyıcısıdır bu. Bir atom bir foton yayar ve onun etkisiyle geri teper, başka bir atom onu yakalar ve fotonun momentumuyla ileri gider. Böylece birbirlerine kuvvet uygulamış olurlar.

proton ve nötronların içinde bulunan quarkları bir arada tutan kuvvet olan güçlü kuvvetin kuvvet taşıyıcısı gluonlardır. çekirdekte proton ve nötronların bir arada durmasını sağlayan zayıf kuvvetin kuvvet taşıyıcıları da w bozonu ve z bozoznudur.

bir tek yerçekimi kaldı. yerçekiminin de kuvvet taşıyıcısının graviton olduğu düşünülüyor ama henüz bu bublunmuş bir şey değil. yerçekiminin ışıktan hızlı hareket edemeyeceği biliniyor ve evreni standart model çok güze laçıklıyor fakat einstein'in general theory of relativitysinin yanlışlığı bir türlü ispatlanamadı.

Ya quantum ya da genreal theory of relativity doğrudur çünkü birbirleriyle çelişirler. Ama ikisi de yapılan gözelmler ve deneyler sonucu elde edilen verilerle çok uyumlu çıkıyor.

Gravitonla standart modelin alakası bu ama dediğim gibi graviton hala bulunmuş değil.

Sicim teorisi çok küçük boyutlarda parçacıkların sicim denen titreşen iki boyutlu dalgalardan oluştuğunu söylüyor ve sicim teorisinin doğru olması için 11 boyut gerekli. (Denklemlerden çıkıyor bu ancak 11 boyutlu evrende çalışıyor denklemler). Ama 3 uzay ve 1 zaman boyutu dışında kalan boyutlar çok küçük olduğu için göremiyoruz deniyor. Buna verilen en klagib örnek bir telin üstünde yürüyen karıncadır. Karınca için tel 3 boyutludur ama çok uzaktan bakan biz için tel tek boyutlu gözükür. işte diğer 7 boyut da birbiri üzerine kıvrılmış ve çok küçükler deniyor modele göre. Sicim teorisi için de şu an large hadron collider da bir deney yapılıyor. Deney şöyle işliyor protonları hızlıca çarpıştırıyorlar ve baştaki enerji ile sondaki enerjiyi karşılaştırıyorlar, eğer aralarında bir fark bulursalar bu, enerji diğer boyulatlara kaçmış demek.

Mesela x ekseninde giden bir araba olsun 5m/s ile gitsin bu araba biraz sola dönsün artık enerjisinin bir kısmı y ekeninde. biz y eksenini çok küçük olduğu için göremezsek arabanın enerjisi azalmış gibi görürüz çünkü x üzerindeki izdüşünü görebiliriz ancak. işte lhc de ortaya çıkan bir enerji kaybı sicim teorisinin doğruluğunu gösteren bir işaret olabilir. Ama soana doğru mudur yanlış mıdır bişey diyemem panpa. Bilim bu, yapılan deneyin verilerini incelemeliyiz. Henüz çok erken.

Eğer sicim teorisiyle ilgileniyorsan brian greene in kitaplarını öneririm. Kendisi dünyada sicim teorisi konusunda sayılı adamlardandır. "evrenin zarafeti" ve "evrenin dokusu" kitapları meşhurdur. bulup okuyabilirsin.

Paralel evrenler olabilir ama en basit açıklamayla bizim evrenimize paralel oldukları için onlarla hiç bir bilgi alışverişimiz olamaz. Olsa paralel olamazlar. Bu yüzden bunlar hakkında bu şekilde fikir yürütmek o kadar bilimsel kaçmıyor panpam. Ama konuşulması yanlış değil tabii. Çoklu evrenler teorisi, Feynman'ın çoklu geçmiş teorisi bunlar hep bazı gözlemleri açıklamak için kullanılan modeller. Ama paralel evrenler hakkında konuşup yorum yapmak için çok erken reyiz.