-3
i̇srail (i̇branice: יִשְרָאֵל, yisra'el; arapça: إسرائيل, i̇srā'īl), ya da resmî adıyla i̇srail devleti (i̇branice: מדינת ישראל (yardım·bilgi), medīnat yisra'el; arapça: دولة إسرائيل, devlet i̇srā'īl), asya ve afrika kıtalarının kesiştiği yerde bulunan bir devlettir. coğrafi olarak, asya kıtasında bulunmaktadır; batısında akdeniz, kuzeyinde lübnan ve suriye, doğusunda ürdün, güneyinde ise mısır ve kızıldeniz ile çevrilidir. başkenti knesset (i̇srail meclis) kararına göre kudüs'tür.[2] ancak bu durum birleşmiş milletler tarafından tanınmamaktadır.[1] i̇srail, nüfusunun çoğunluğu yahudi olan tek devlettir.[3]
uzun ve dar bir şekle sahip olan i̇srail, 470 km uzunluğunda olup, en geniş bölgesi yaklaşık 135 km'dir. sınırları ve ateşkes hatları içerisinde kalan toplam yüzölçümü 27.817 km²'dir. i̇srail, yaklaşık 7.282.000'lik nüfusuyla[4], çeşitli din, kültür ve sosyal geleneklere sahip insanları bir araya getirmiştir. para birimi yeni i̇srail
tevrat'a göre; yakup ailesi ile göç ederken, tanrı'nın meleği bir adam kılığında yakup'a görünür. ailesini nehrin karşısına taşıdıktan sonra o adam yakup ile gün ağırıncaya kadar güreşir. adam yakup'u yenemeyeceğini anlayınca yakup'a, 'beni bırak gün ağarıyor' der. fakat yakup 'beni kutsamadıkça seni bırakmam' der. adam da yakup'a tanrı adıyla güreşen manasına gelen i̇srail adıyla kutsar.[5] tevrat'ın yaratılış kısmında da (eski ahit tekvin bap 35) tanrı yakup'a görünür ve o'nu kutsayarak yakup olan adını i̇srail olarak değiştirir.[6]
yakup'un soyunun devamı olarak kabul edilen kimselere yakupoğulları yani i̇srailoğulları denmektedir. keza tevratta, yakup'un mısır'a göç ettikten sonra yanında gelen halkına da i̇srailoğulları denmektedir.[7]
tarihi [değiştir]
yahudiler 19. yüzyılın ikinci yarısında devlet kurma çalışmalarına başladılar. arz-ı mev’ut (vadedilmiş topraklar) üzerine devlet kurma çalışmaları ilk önce i̇ngiltere’de görülür. 1848’de i̇ngiliz hükumeti bir genelgeyle filistin’deki konsoloslarını, yahudilerin himayesine verdi. 1870’te yahudi faaliyetlerinin merkezi i̇ngiltere’den rusya’ya geçti. siyonist hareketlerin başına geçen theodor herzl, filistin’de bir yahudi devletinin kurulması için birçok çalışmalarda bulundu. herzl, i̇ngiltere gibi güçlü bir devleti arkasına alarak, gayesine ulaşma çabasındaydı. siyonistler, devlet olabilmeleri için bir tarım sınıfına ihtiyaçları olduğunu farkettiler, bununla birlikte avrupa yahudilerinin neredeyse tamamı ticaretle uğraşıyordu, rusya'da ise tarımla uğraşan yahudiler mevcuttu. bu dönemde rusya'da yahudilere karşı -özellikle çiftçi yahudileri içeren- pogromlar ismiyle bilinen bir dizi katliam yaşandı. katliamlara maruz çiftçi yahudilere, siyonistler tarafından ülkeyi terk edip filistin'e yerleşmeleri teklifi yapıldı. 1870 yılından itibaren çiftçi yahudiler filistin toprakları üzerinde tarımsal yerleşme merkezleri kurmaya başladılar. bununla birlikte, rusya'yı terkeden yahudilerin birçoğu avrupa'ya göçtü. 1870-96 yılları arasında eretz israel'de on yedi tarım kolonisi kuruldu.
i. dünya savaşı sonunda 2 kasım 1917’de i̇ngiltere dışişleri bakanı arthur balfour'un girişimiyle balfour deklerasyonu süreci başlatıldı. milletler cemiyeti 1920 yılında, filistin üzerinde i̇ngiliz mandasını tanıdı. bundan sonra kurulan bir yahudi bürosu i̇ngiltere nezdinde yahudi haklarını temsil etmeye başladı.
bundan sonraki yıllarda siyonistler dünyanın çeşitli yerlerine dağılmış bulunan yahudi topluluklarını -devlet kurabilmek için etkili bir nüfus oluşturmak gayesiyle- filistin'e göçmeleri için ikna etme çabalarına girişti. nazi almanyası'nın 1930'lardan 1940'ların ortalarına kadar yahudilere soykırım uygulamaya başlamasıyla filistin’e büyük bir yahudi göçü başladı. filistin’deki araplar bu göçe karşı koyduklarından i̇ngiltere, yahudi göçlerinin durdurulmasına karar verdi. bunun üzerine sion’a bağlı askeri yahudi teşkilatı hagana, filistin’e göç konusunda i̇ngiltere’nin aldığı bu kısıtlayıcı kararı protesto amacıyla silahlı terör eylemlerine girişti. filistin yonetimi nazi liderligi ile isbirligine giristi. bu amaçla kudüs müftüsü almanya'ya birçok ziyar
filistin’e de gizli yahudi göçleri düzenlenmeye başlandı. ii. dünya harbi'nin müttefiklerin galibiyetiyle bitmesinden sonra, filistin meselesi son safhasına ulaştı. i̇ngiltere daha sonra amerika’nın yardımını sağladıktan sonra, filistin meselesini birleşmiş milletler'e zütürüp, meselenin çözülmesini istedi. bm, kasım 1947'de filistin’in biri yahudi öteki arap olmak üzere iki devlet arasında paylaşılmasına karar verdi. yahudiler bu karari kabul ederken araplar reddetti. kudüs şehrine ise bm denetiminde milletlerarası bir bölge statüsü tanındı. bu çözüm arapları tatmin etmedi. i̇srail-filistin savaşı başladı.
14 mayıs 1948’de bm paylaşım planı uyarınca david ben-gurion tarafından i̇srail devleti’nin kuruluşu ilan edildi. 24 saat sonra, mısır, ürdün, suriye, lübnan ve irak orduları saldırıya geçerek i̇srail topraklarına girdiler.
1949 yılının ilk aylarında bm nezdinde i̇srail ile onunla savaşan arap ülkelerinin her biri (o dönemden beri i̇srail’le müzakere masasına oturmayı reddeden irak hariç) arasında doğrudan müzakereler düzenlendi ve bunların sonucunda bir ateşkes anlaşması imzalandı. anlaşma uyarınca sahil şeridi, celile ve tüm necef i̇srail’e, yehuda ve samiriye (batı şeria) ürdün’e, gazze mısır yönetimine ve kudüs’ün ise eski şehir'in de dahil olduğu doğu kısmı ürdün’e, batısı da i̇srail’e bırakıldı. i̇srail'in filistinliler ile olan gerginliği ise sürmektedir.
anan anan anan anan anan anan anan anan anan anan anan anan anan anan anan
Tümünü Göster
