smash my psp

ermenistan (ermenice: հայաստան hayastan, /hɑjɑsˈtɑn/), ya da resmî adıyla ermenistan cumhuriyeti (ermenice: հայաստանի հանրապետություն hayastani hanrapetut‘yun, /hɑjɑsˈtɑni hɑnɾɑpetuˈtʰjun/), güney kafkasya'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir.
daha önce sovyetler birliği'ne bağlı bir cumhuriyet iken 1991'de bağımsızlığını ilân etmiştir. kuzeyinde gürcistan, doğusunda azerbaycan, güneyinde i̇ran ve batısında türkiye ve azerbaycan'ın egemenliği altındaki nahçıvan bölgesi bulunur. 2008 itibariyle nüfusu 3.230.100 kişidir.[1] başkenti ve en büyük şehri erivan'dır[2]; gümrü, vanadzor, eçmiadzin ve hrazdan da ülkenin diğer önemli şehirlerindendir.
ermenistan bir birleşmiş milletler, avrupa konseyi, bağımsız devletler topluluğu, karadeniz ekonomik i̇şbirliği, dünya ticaret örgütü ve yaklaşık 30 tane daha örgütün üyesidir.
ermenistan adının tarihi
bir coğrafi tanım olarak arminiya veya armaniya adına en erken eski fars (pers) imparatoru i. darius'un yak. mö 510 tarihli bisutun anıtı'nda rastlanır. mö 399 yılında bölgeyi gezerek ayrıntılı tasvirler yapan yunanlı tarihçi ksenofon'un eserinde ülke adı armenia olarak geçer.
strabon coğrafya'sında (ms 1. yüzyıl) ve roma i̇mparatorluğu'nun idari bölünümünde armenia sınırları şöyle tanımlanır: batıda fırat nehri, güneyde güneydoğu toros sıradağları, güneydoğuda hakkâri dağları ve urmiye gölü, kuzeydoğuda sevan gölü ve karabağ, kuzeyde çıldır gölü ve doğu karadeniz dağları. ortaçağ arap kaynaklarında aynı bölgenin adı armaniyya veya ermeniyye (ar: أرمنية) olarak geçer. eski türkçe metinlerde ermeniyye adına 15. yüzyıla kadar rastlanır.
yüzyıllarca sadece tarihi bir isim olarak hatırlanan "armenia/ermenistan" adı, 19. yüzyılın milliyetçi politikaları döneminde tekrar güncel anlam kazanmıştır.
çağdaş ermenistan'ın doğuşu
tarihi ermenistan'ın bir kısmı olan bugünkü ermenistan i̇ran (kaçar hanedanı)'ın revan hanlığı (erivan hanlığı)ndan ibaretti. 1827'de paskeviç yönetimindeki rus ordusu tarafından fethedilmiş ve kaçarlar 22 şubat 1828 tarihli türkmençay antlaşması ile 4. maddesi gereğince revan hanlığı üzerindeki hak talebinden vazgeçmşitir.[4][5] 21 mart 1828'de reorganize edilen idari birime ermeni oblastı (армянская область / armyanskaya oblast) adı verilmiştir.[6] oblastın o tarihte %18 dolayında olan ermeni nüfusu, rus yönetimi tarafından davet edilen i̇ran ermenilerinin göçü sonucunda 20. yüzyıl başında %48 düzeyini bulmuştur. i. dünya savaşı sırasında osmanlı i̇mparatorluğundan mülteci olarak gelen ermenilerle birlikte bu sayı %70'lere ulaşmıştır[kaynak belirtilmeli].
1850'da erivan guberniyası (эриванская губернія / erivanskaya guberinya) kurulmuştur ve guberniya 27.830 kilometre karelik bir alana sahipti. 1897'de yapılan nüfus sayımına göre erivan guberniyası'nın nüfusu 829.556 kişi olup toplam nüfusun % 56'sı ermeni, % 37,5'i azeri, % 5,5'i kürt ve % 0,6'sı rus'u etnik gruplardan ibaretti.[7]
1917 devrimi'nden sonra rus devletinin çöküşü üzerine kurulan transkafkasya federasyonu 26 mayıs 1918'de üç cumhuriyete bölündü[8] ve 28 mayıs 1918'de erivan'da ermenistan demokratik cumhuriyeti ilan edildi.[9] i̇kibuçuk yıl süren bağımsızlığı sırasında ekonomik, askeri ve siyasi krizlerle sarsılan cumhuriyet 1920 kasım ayında türk ve sovyet ordularının eş zamanlı işgaline uğrayarak bağımsızlığını kaybetmiş ve 2 aralık 1920'de ermenistan sovyet sosyalist cumhuriyeti adıyla sovyetler birliği'ne katılmıştır[kaynak belirtilmeli].
ermenistan cumhuriyeti
daha çok bilgi için: 1988 spitak depremi ve karabağ savaşı

erivan'a giren 11. kızıl ordu askerleri (29 kasım 1920).
sovyetler birliği'nin son döneminde, 7 aralık 1988 tarihinde leninakan (zamanımızda gümrü) ve spitak şehirlerinde 6,9 magnitüd büyüklüğünde bir sarsıntı yer aldı.[10] bu deprem, şehirleri yıktı ve yaklaşık 25.000 kişinin hayatına mal oldu. özellikle sovyet ekonomisi için daha olumsuz bir tesadüf olamazdı; sscb aynı zamanda sovyet-afgan savaşı yer almakta idi ve iki sene önce ukrayna ssc'nde yer alan çernobil reaktör kazası, insanî ve ekolojik bir felaket olması dışında sscb için çok büyük bir finansal sorun oldu. sovyet yetkililer, depremin ekonomik etkilerinin altından kalkma problemi ile karşılaştılar.[11]
aynı senede ermenistan sovyet cumhuriyeti ile azerbaycan arasında, dağlık karabağ (nagornıy karabağ) bölgesi üzerinde anlaşmazlık çıktı. azerbaycan'a ait olan fakat nüfus çoğunluğu ermenilerden oluşan[12] bir özerk bölge olan dağlık karabağ özerk oblastı'nda ermeniler ayaklanarak ayrı bir cumhuriyet ilan ettiler. ermenistan ile azerbaycan savaşın eşiğine gelirken, her iki cumhuriyette azeri ve ermeni azınlıklar şiddet olaylarına maruz kaldı. çatışmalar sürerken mayıs 1990'da yeni ermenistan ordusu kurularak sovyet ordusundan fiilen bağımsız bir ordu yapısı oluşturuldu.
sovyetler birliği'nin dağılması üzerine ermenistan 23 ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan etti. şiddetlenen ermeni-azeri savaşında ermenistan, d. karabağ ile ermenistan arasındaki laçın koridoru'nu da işgal ederek d. karabağ'ı fiilen kendisine ilhak etti. azerbaycan'ın ermenistan'a uyguladığı ekonomik ambargo, ülkede büyük sıkıntılara yol açtı. 1993'te türkiye de ermenistan'a karşı ambargoya katıldı. d. karabağ savaşı 1994'te rusya'nın dikte ettiği ateşkesle sona erdi.
halen ermenistan uluslararası topluluk tarafından azerbaycan'a ait sayılan toprakların %20'ni (d. karabağ ve laçin koridoru dahil) işgal altında bulundurmaktadır. türkiye bu durumu gerekçe göstererek ermenistan cumhuriyeti ile diplomatik ilişki kurmaktan kaçınmış ve bu ülke ile sınırlarını trafiğe kapatmıştır.
ermenistan siyasetinde d. karabağ kökenli siyasi örgüt ve kişilerin egemenliğine dikkat çeken bazı gözlemciler, ermenistan'ın d. karabağ'ı değil, aksine d. karabağ'ın ermenistan'ı ilhak ettiğini ileri sürmüşlerdir.

i̇srail (i̇branice: יִשְרָאֵל, yisra'el; arapça: إسرائيل, i̇srā'īl), ya da resmî adıyla i̇srail devleti (i̇branice: מדינת ישראל (yardım·bilgi), medīnat yisra'el; arapça: دولة إسرائيل, devlet i̇srā'īl), asya ve afrika kıtalarının kesiştiği yerde bulunan bir devlettir. coğrafi olarak, asya kıtasında bulunmaktadır; batısında akdeniz, kuzeyinde lübnan ve suriye, doğusunda ürdün, güneyinde ise mısır ve kızıldeniz ile çevrilidir. başkenti knesset (i̇srail meclis) kararına göre kudüs'tür.[2][3][4] ancak bu durum birleşmiş milletler tarafından tanınmamaktadır.[1] i̇srail, nüfusunun çoğunluğu yahudi olan tek devlettir.[5]
uzun ve dar bir şekile sahip olan i̇srail, 470 km uzunluğunda olup, en geniş bölgesi yaklaşık 135 km'dir. sınırları ve ateşkes hatları içerisinde kalan toplam yüzölçümü 27.817 km²'dir. i̇srail, yaklaşık 7.282.000'luk nüfusuyla[6], çeşitli din, kültür ve sosyal geleneklere sahip insanları bir araya getirmiştir. para birimi yeni i̇srail şekeli'dir.
konu başlıkları [gizle]
1 i̇srail ismi ve etimolojisi
2 tarihi
3 coğrafya
4 i̇klim
5 kaynaklar
6 madenler
7 simgeler
8 siyasi sistem
9 ekonomi
9.1 tarım
9.2 hayvancılık
9.3 sanayi
9.4 ticaret
10 i̇lgili maddeler
11 kaynakça
12 dış bağlantılar
i̇srail ismi ve etimolojisi

tevrat'a göre; yakup ailesi ile göç ederken, tanrı'nın meleği bir adam kılığında yakup'a görünür. ailesini nehrin karşısına taşıdıktan sonra o adam yakup ile gün ağırıncaya kadar güreşir. adam yakup'u yenemeyeceğini anlayınca yakup'a, 'beni bırak gün ağarıyor' der. fakat yakup 'beni kutsamadıkça seni bırakmam' der. adam da yakup'a tanrı adıyla güreşen manasına gelen i̇srail adıyla kutsar.[7] tevrat'ın yaratılış kısmında da (eski ahit tekvin bap 35) tanrı yakup'a görünür ve o'nu kutsayarak yakup olan adını i̇srail olarak değiştirir.[8]
yakup'un soyunun devamı olarak kabul edilen kimselere yakupoğulları yani i̇srailoğulları denmektedir. keza tevratta, yakup'un mısır'a göç ettikten sonra yanında gelen halkına da i̇srailoğulları denmektedir.[9]
tarihi

yahudiler 19. yüzyılın ikinci yarısında devlet kurma çalışmalarına başladılar. arz-ı mev’ut (vadedilmiş topraklar) üzerine devlet kurma çalışmaları ilk önce i̇ngiltere’de görülür. 1848’de i̇ngiliz hükumeti bir genelgeyle filistin’deki konsoloslarını, yahudilerin himayesine verdi. 1870’te yahudi faaliyetlerinin merkezi i̇ngiltere’den rusya’ya geçti. siyonist hareketlerin başına geçen theodor herzl, filistin’de bir yahudi devletinin kurulması için birçok çalışmalarda bulundu. herzl, i̇ngiltere gibi güçlü bir devleti arkasına alarak, gayesine ulaşma çabasındaydı. siyonistler, devlet olabilmeleri için bir tarım sınıfına ihtiyaçları olduğunu farkettiler, bununla birlikte avrupa yahudilerinin neredeyse tamamı ticaretle uğraşıyordu, rusya'da ise tarımla uğraşan yahudiler mevcuttu. bu dönemde rusya'da yahudilere karşı -özellikle çiftçi yahudileri içeren- pogromlar ismiyle bilinen bir dizi katliam yaşandı. katliamlara maruz çiftçi yahudilere, siyonistler tarafından ülkeyi terk edip filistin'e yerleşmeleri teklifi yapıldı. 1870 yılından itibaren çiftçi yahudiler filistin toprakları üzerinde tarımsal yerleşme merkezleri kurmaya başladılar. bununla birlikte, rusya'yı terkeden yahudilerin birçoğu avrupa'ya göçtü. 1870-96 yılları arasında eretz israel'de on yedi tarım kolonisi kuruldu.
i. dünya savaşı sonunda 2 kasım 1917’de i̇ngiltere dışişleri bakanı arthur balfour'un girişimiyle balfour deklerasyonu süreci başlatıldı. milletler cemiyeti 1920 yılında, filistin üzerinde i̇ngiliz mandasını tanıdı. bundan sonra kurulan bir yahudi bürosu i̇ngiltere nezdinde yahudi haklarını temsil etmeye başladı.
bundan sonraki yıllarda siyonistler dünyanın çeşitli yerlerine dağılı bulunan yahudi topluluklarını -devlet kurabilmek için etkili bir nüfus oluşturmak gayesiyle- filistin'e göçmeleri için ikna etme çabalarına girişti. nazi almanyası'nın 1930'lardan 1940'ların ortalarına kadar yahudilere soykırım uygulamaya başlamasıyla filistin’e büyük bir yahudi göçü başladı. filistin’deki araplar bu göçe karşı koyduklarından i̇ngiltere, yahudi göçlerinin durdurulmasına karar verdi. bunun üzerine sion’a bağlı askeri yahudi teşkilatı hagana, filistin’e göç konusunda i̇ngiltere’nin aldığı bu kısıtlayıcı kararı protesto amacıyla silahlı terör eylemlerine girişti. filistin yonetimi nazi liderligi ile isbirligine giristi. bu amaçla kudüs müftüsü almanya'ya birçok ziyarette bulundu.

birleşmiş milletler paylaşım planı (1947)

günümüzdeki durum
filistin’e de gizli yahudi göçleri düzenlenmeye başlandı. ii. dünya harbi'nin müttefiklerin galibiyetiyle bitmesinden sonra, filistin meselesi son safhasına ulaştı. i̇ngiltere daha sonra amerika’nın yardımını sağladıktan sonra, filistin meselesini birleşmiş milletler'e zütürüp, meselenin çözülmesini istedi. bm, kasım 1947'de filistin’in biri yahudi öteki arap olmak üzere iki devlet arasında paylaşılmasına karar verdi. yahudiler bu karari kabul ederken araplar red etti. kudüs şehrine ise bm denetiminde milletlerarası bir bölge statüsü tanındı. bu çözüm arapları tatmin etmedi. i̇srail-filistin savaşı başladı.
14 mayıs 1948’de bm paylaşım planı uyarınca david ben-gurion tarafından i̇srail devleti’nin kuruluşu ilan edildi. 24 saat sonra, mısır, ürdün, suriye, lübnan ve irak orduları saldırıya geçerek i̇srail topraklarına girdiler.
1949 yılının ilk aylarında bm nezdinde i̇srail ile onunla savaşan arap ülkelerinin her biri (o dönemden beri i̇srail’le müzakere masasına oturmayı reddeden irak hariç) arasında doğrudan müzakereler düzenlendi ve bunların sonucunda bir ateşkes anlaşması imzalandı. anlaşma uyarınca sahil şeridi, celile ve tüm necef i̇srail’e, yehuda ve samiriye (batı şeria) ürdün’e, gazze mısır yönetimine ve kudüs’ün ise eski şehir'in de dahil olduğu doğu kısmı ürdün’e, batısı da i̇srail’e bırakıldı. i̇srail'in filistinliler ile olan gerginliği ise sürmektedir.

hayvancılık
otlakların az olması sebebiyle hayvancılık gelişmemiştir. i̇srail’de sığır ve koyun yetiştirilir. son yıllara kadar yasak olan domuz besiciliği önemli boyutta değildir zira yahudiler domuz yemezler. bunun yanında kümes hayvanları çoktur. hayvanlardan elde ettiği ürünler kendi ihtiyacını karşılar. balıkçılık çok gelişmiş olup, hint ve atlas okyanusu'na çıkardığı gemilerle yapılan avcılık ile yılda 25.000 tondan fazla balık avlanır.
sanayi
i̇srail’de sanayi giderek gelişmektedir. sanayi devrimi 1958-1965 yılları arasında gerçekleşmiştir. bu dönemde ülke sanayisi % 142 oranında artış göstermiştir. potasyum ve bakır sanayii bunların başlıcalarıdır. toplam işgücünün % 33.4’ü sanayii alanında çalışmaktadır. sanayi bölgeleri tel aviv ve hayfa’da toplanmıştır. gelişen sanayi sektörlerinin başlıcaları; ilaç, optik, elektrik malzemesi, elmas işletmeciliği, silah sanayisidir.
ticaret
dış satımının üçte birinden fazlasını elmas sanayii sağlamaktadır. i̇hraç ettiği malların başında turunçgiller gelmektedir. bunlar, portakal, muz, narenciye ve üzümdür. bugün dışarıya uçak ve silah satmakta, fakat ticaret dengesi devamlı açık vermektedir. i̇thalat özellikle mamül eşya ve sanayide kullanılan hammaddeler üzerinde yoğunlaşmıştır. ticaretinin büyük bir kısmını abd, i̇ngiltere ve almanya ile yapar.
i̇lgili maddeler

2006 i̇srail-lübnan krizi
2008–2009 i̇srail–gazze çatışması
kudüs yasası
türkiye-i̇srail ilişkileri
kaynakça

^ a b 20 ağustos 1980 tarihli birleşmiş milletler güvenlik konseyi'nin 478 sayılı kararı (united nations security council resolution 478)
^ kaynak hatası: geçersiz <ref> etiketi; kud.c3.bcs isimli refler için metin temin edilmemiş (bkz: <a href=" http://tr.wikipedia.org/w...edi:kaynak_gösterme" ; class="external text" rel="nofollow">kaynak gösterme</a>)
^ kaynak hatası: geçersiz <ref> etiketi; britannica isimli refler için metin temin edilmemiş (bkz: <a href=" http://tr.wikipedia.org/w...edi:kaynak_gösterme" ; class="external text" rel="nofollow">kaynak gösterme</a>)
^ kaynak hatası: geçersiz <ref> etiketi; cia2 isimli refler için metin temin edilmemiş (bkz: <a href=" http://tr.wikipedia.org/w...edi:kaynak_gösterme" ; class="external text" rel="nofollow">kaynak gösterme</a>)
^ ülkeler raporu tarih:15 07 2007
^ central bureau of statistics
^ bursa kilisesi eski ahit yaratılış 32
^ tevrat yaratılış 35.bap
^ eski ahit çıkış bap 1
dış bağlantılar

türkçe içerikli i̇srail portalı
almanya-i̇srail ilişkileri: dayanışma ve geçmişin

yunanistan'ın ilk sakinlerine sıklıkla pelasgi, yani "deniz halkı" denirdi. yarımadanın bu sakinleri kuzeyden göçen işgâlcilerin etkisi ile güneye kaçtılar. birbiri ardı sıra gelen işgallerle güney kıyılarına ve ege adaları'na yayıldılar. m.ö. 3200 civarında bölgeye yeni gelenler birlikte zamanla yunancaya dönüşen bir hint-avrupa dili getirdiler.
mö 1. binyılda kullanılan ve homeros'un i̇lyada'da kullandığı eski yunanca'nın, günümüzdeki arnavutça'ya benzediği ve akraba olduğu şeklindeki dilbilimsel hipotez, dorların göçleri kapsamında incelenen bir konudur.
antik yunanistan m.ö. 2. yy.'da da roma i̇mparatorluğu'nun hakimiyetine girerek ortadan kalktı. roma i̇mparatorluğu'nun 4.yüzyılda bölünmesiyle de 1821'e kadar doğu roma ve osmanlı i̇mparatorluklarının başkenti olan konstantinopolis tarafından yönetildi. antik kültürler ve politeist dinler bu dönemlerde yerini ortadoğu kaynaklı dinler olan ortodoks hıristiyanlığa, 13.-14. yüzyıllardan sonra da müslümanlığa bıraktı.
günümüzdeki modern yunanistan, 1821'de osmanlı devleti'nin i̇ngiltere, fransa ve rusya karşısında aldığı yenilgiler sonucu, bu imparatorlukların koruma bölgesi olarak, i̇stanbul'un idaresinden koparılan mora yarımadası ve atina'dan ibaret küçük bir bölgede 'yunan krallığı' adı altında kuruldu. i̇lk yunan kralı olarak da bavyeralı aristokrat aileden gelen otto isminde bir alman atandı.
daha sonraki yıllarda i̇ngiliz ve fransız yöneticiler, onlar açısından bu kabul edilemez durumu, rumların doğuya olan benzerliğini, doğu düşmanlığına dönüştürmeyi başardılar.
daha sonraki yıllarda i̇stanbul, savaş yenilgileri neticesinde, savaş galibi imparatorlukların baskılarıyla, atina'ya şu bölgeleri vermeye mecbur kaldı:
1877-78 rus - osmanlı savaşı sonucu verilen bölge: tesalya, orta yunanistan
1912-13, balkan savaşları, verilen bölge: epir, makedonya (selânik), girit, k-b ege (midilli, sisam) adaları
1918, 1. dünya savaşı yenilgisi, verilen bölge : batı trakya
1918'de galip devletler günümüzdeki türkiye'nin batı yarısını yunanistan, doğu yarısını ermenistan karadeniz kısmınıda erzurum, kars gibi bazı yerleşim yerleri olmak üzere gürcistan ilan etmek istiyorlardı. başkent i̇stanbul olacak, ismi tekrar konstantinopolis'e dönecekti. ancak plânları gerçekleşmedi.
1946'da, i̇talya'nın 1912'de osmanlı devleti'nden almış olduğu 12 adanın, i̇ngiltere'nin olmasıyla, bu adalar da atina yönetimine geçtiğinde, atina yönetimi 1821-1946 arasındaki 125 senede, hep savaş galibi emperyal devletlerin yanında yer alarak, i̇stanbul aleyhine, topraklarının yüzölçümünü yaklaşık 10 misline çıkarmayı başarmıştı.
coğrafya [değiştir]

arnavutlukeski yugoslavmakedonya
cumhuriyetibulgaristan'türkiyeyunanistanati̇naselanikkavala---taşozdedeağaç--semadirekkorfuigoumenitsayenişehirvolosyanyachalcispatraskorint. nafplion.sparta. areopolis.pireeleusinalauriumheraklionm a k e d o n y atrakyaepirteselyaorta yunanistanmoraolympos dağı (2917 m)lefkadakefalonyazakintos-lemnosmidillisakız adasısisamandrostinosmikonosicaria--patmosnaxosmilossantorini---kosrodoskarpathoskassoskythiragavdosegedenizigirit denizimyrtoandeniziyanyadeniziakdenizgiritk-b egeadalarıkikladlaroniki adayanya adaları

olimpos dağı
balkan yarımadası üzerine kurulu olan yunanistan, 35° - 41°′kuzey / 19 - 22°′batı koordinatları arasında yer alır, doğuda türkiye, kuzeyde bulgaristan ve makedonya cumhuriyeti, kuzeybatıda ise arnavutluk ile komşudur. batısında i̇yon denizi, güneyinde akdeniz, doğusunda ise ege denizi ile çevrili olan yunanistan, yaklaşık 3000 ada ve kayalığa sahiptir. bu adalardan 227'sinde yerleşim olup, sadece 78'inde 100 kişiden fazla insan yaşamaktadır.
yunanistan'ın 1935 kilometre uzunluğunda kara sınırı vardır;
türkiye ile 203 km (kara sınırı 203, deniz ile birlikte, trakya'dan rodos'a kadar 931 km deniz sınırı)
arnavutluk ile 282 km
bulgaristan ile 494 km
makedonya cumhuriyeti ile 228 km
deniz sınırları ise adalar ile birlikte 15,021 kilometredir. ege denizi'nde kıyısı bulunan iki devlet olan türkiye ve yunanistan'ın karasuları 6 deniz milidir.bu kara suları türkiye ile yunanistan arasında soruna neden olmuştur.