peri kizi

Menopoz, kadınlarda adet kanamalarının (menstrüasyon) ve dolayısıyla üremenin sona ermesi.[1][2] Menopoz zaman zaman "hayatın değişimi" olarak tarif edilse de bu tarif, negatif bir anlam taşıdığından doğru kabul edilemez. Zira menopoz esnasında fiziksel, zihinsel ve cinsel değişiklikler olduğu doğrudur ancak bunlar "kötüye gidiş" olarak nitelenemezler.[1]

Çoğu kadında menopoz 45 - 55 yaşları arasında başlar.[1] Ortalama menopoz yaşı 50 olarak kabul edilse de bazı durumlarda 40 yaşından önce bile başladığı ya da 50'li yaşların sonlarına sarktığı görülebilir. Menopozun kişide erken ya da geç başlaması, muhtemelen kalıtımsal olmakla birlikte, iyi beslenme ve sağlıklı bir yaşam menopozu geciktirebilir. Kadınların yüzde %8'inde menopoz 40 yaşından önce başlar. Bu duruma premature menopoz denir. Yumurtalıkların cerrahi operasyon ile alınması veya X ışınları ya da radyum ile yokedilmesi ile suni menopoz başlatılabilir.[1]
Konu başlıkları
[gizle]

* 1 Kökenbilim
* 2 Âdet
* 3 Menopozun ortaya çıkışı
* 4 Menopozun belirtileri
o 4.1 Ani ateş basmaları
o 4.2 Baş ağrısı ve baş dönmesi
o 4.3 Kilo değişiklikleri
* 5 Hormon tedavisi
* 6 Kaynaklar
o 6.1 Dipnotlar
o 6.2 Kapsamlı okuma

Kökenbilim [değiştir]

Menopoz sözcüğü 19. yy'ın sonlarında modern Latince menopausis sözcüğünden türetilmiştir. Meno- öneki, Yunanca men (ay) kelimesinden gelir ve 'menstrüasyon (âdet kanaması) ile ilgili' anlamında kullanılır. Pause kelimesi ise yine Yunanca pausein (durmak) sözcüğünden gelir.[2]
Âdet [değiştir]
Adet düzeni (Menstrüel giblus)

Ana madde: Âdet

Âdet (menstrüasyon), kadınlarda rahimin iç yüzeyini kaplayan ince mukus zarının, salgıların, sekresyonun ve bir miktar kanın periyodik olarak vajinadan boşalmasıdır.[1]

Kadınlarda normal adet görme döngüsü (menstrüel giblus) her 28 günde birdir. Ancak hiçbir kadın düzenli olarak 28 günde bir adet görmez. 21 ila 35 gün arası normal kabul edilir.[1] Adet kanamaları azalarak 3 ila 7 gün devam eder. Bu süre zarfında yaklaşık 35-40 ml. kan kaybedilir. Bu miktar çoğu kadında 50 ml'nin altındadır.[1]
Menopozun ortaya çıkışı [değiştir]

Menopoz, yumurtalıkların görevlerini yerine getirememeye başlaması sonucu ortaya çıkar. Yumurtalıkların doğal ömrü yaklaşık olarak 35 yıldır ve çalışamaz hale gelmeleri yaşlanmanın doğal bir sonucudur.[1]

Kadınların üretken yılları boyunca yumurtalıklarındaki foliküller olgunlaşır ve hipotalamik-hipofizer aks stimülasyonu sayesinde yumurtalarını düzenli olarak bırakırlar. Menopoz yaklaştıkça foliküllerin önce bir kısmı, zamanla tamamı yumurta bırakamaz hale gelirler. Bu durum âdet düzenini bozar. Adet kanamaları gecikmeye veya sıra atlamaya başlar. Belirtiler bazen hamilelik ile karıştırılabilir. Adet araları iyice uzar. Bazı kişilerde kanamanın miktarı azalırken, bazı kişilerde aşırı kanama görülebilir. Şanslı bir azınlıkta ise adet kanamaları menopoza girince birden kesilir.[1]

Yumurtalıklar çalışamaz hale gelince giderek daha az östrojen hormonu üretmeye başlarlar. Östrojen azalması, üreme faaliyetlerini kontrol eden bezelerdeki (glandlar) hormonel aktivitelerde belli belirsiz değişikliklere ve yeniden düzenlemelere neden olur. Östrojen seviyelerinin düşmesi, hypothalamusun nörovasküler mekanizmasını bozar ve menopozun tipik özelliklerinden olan "ani ateş basmasını" (ing: hot flash veya hot flush) tetikleyen vasomotor değişiklikleri başlatabilir. Hipofiz bezelerinin metabolizması değişir ve kan ile idrarda yüksek miktarlarda folikül stümilasyonuna yardımcı olan hormonlara (FSH) rastlanılır. Adrenal ve thyroid bezlerinin hormonel dengesi de bozulur. Tüm bu değişiklikler birçok kadında fiziksel veya zihinsel rahatsızlıklara neden olmazlar.[1]
Menopozun belirtileri [değiştir]

Menopozun en önemli belirtisi ise adet düzeninde meydana gelen değişmelerdir. Diğer belirtiler şöyle sıralanabilir:
Ani ateş basmaları [değiştir]

Menopozun en belirgin belirtisi ani ateş basmalarıdır. Menopozdan hemen önce başlarlar ve yaklaşık 2-3 yıl devam ederler. Yumurtalıkları ameliyatla alınmış genç bayanlarda da, operasyondan yaklaşık bir hafta sonra ani ateş basmaları görülür.[1]

Ani ateş basmaları genellikle göğüste bir ısınma hissiyle ortaya çıkar. Oradan boyuna, yüze ve bazen de tüm vücuda yayılır. Bazen ateş hissiyle birlikte iğnelenme de görülür. Yüzde ateş basması sonucu ortaya çıkan kızarıklık başkaları tarafından rahatlıkla farkedilebilir. Geceleri ateş basması uyku düzenini bozabilir. Bazen de aşırı terleme veya üşüme uykuyu bölebilir
Baş ağrısı ve baş dönmesi [değiştir]

Menopozun birçok belirtisi vardır ancak bu belirtilerin kaynağı menopoz ile alakası olmayan rahatsızlıklar da olabilir: Gerginlik, baş ağrısı ve baş dönmesi bunlardan birkaçıdır. Ayrıca menopoz nedeniyle sıklıkla karşılaşılan "yaşlanma endişesi" de bir takım rahatsızlıklara yol açabilir.[1]
Kilo değişiklikleri [değiştir]

Birçok kadın menopoz esnasında kilo aldığından yakınmaktadır. Bunun nedeni bazen tiroid faaliyetlerindeki azalma olabilir. Ancak menopoz esnasında kilo almanın nedeni genellikle azalan fiziksel faaliyetler ve aşırı yemedir. Menopozun dış görünüşü ya da zindeliği etkilediği yönünde net bir bilgi yoktur.[1]
Hormon tedavisi [değiştir]

Yakın zamanlara kadar östrojen hormonu alımının menopoz belirtilerini azalttığına ve ateroskleroz (damar tıkanıklığı) ile osteoporozu yavaşlattığı düşünülmekte, hastalara ve menopozdaki bayanlara yaygın olarak verilmekteydi. Ancak günümüzde östrojenin endometriyal (rahim mukozası) kanseri ile alakası olduğu düşünülmektedir ve östrojen tedavisi tekrar gözden geçirilmektedir.[1]

Menopozdaki kadınlarda hormon yerine koyma tedavisi (HRT) ile ilgili ABD'deki WHI çalışmaları, bu tür ilaçları beş yıldan uzun süre kullanan kadınlarda yaklaşık 200 de 1 oranından kalp hastalığı, inme ve meme kanseri oluşumuna yol açabileceğini göstermiş ve çalışma durdurulmuştur.[kaynak belirtilmeli] Yine de hayatın kalitesini çok etkileyen hormon ekgibliği durumlarında kısa süreli uygulamalar yapılagelmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Kaynaklar [değiştir]

* "Menopause." Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.

* "Menopause." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

Dipnotlar [değiştir]

1. ^ a b c d e f g h i j k l m n "Menopause." Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2008.
2. ^ a b "Menopause." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

Kapsamlı okuma [değiştir]

* Linda R. Gannon, Menstrual Disorders and Menopause: Biological, Psychological, and Cultural Research (1985)
* Herbert J. Buchsbaum (ed.), The Menopause (1983).