ntv sözlük

Question book-4.svg Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir.
Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız.
Maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
M.Ö. 550'lerde Eski Yunanistan

Antik Yunanistan, bugünkü Yunanistan toprakları ile çevresinde yaşayan toplumların kurduğu devlet ve uygarlıkların M.Ö. 756 (Arkaik dönem) ile M.Ö. 146 (Roma işgâli) tarihleri arasındaki dönemine verilen addır.[1]

Balkanlar'a göç eden Yunan kabilelerin kurmuş olduğu Yunan şehir devletleri demokrasinin ilk temellerinin atıldığı yerlerdir.[2] Eshilos, Aristofanes, Evripides, Sofokles, Aristo, Eflatun, Sokrates, Herodot ve Ksenofon gibi büyük filozofların yetiştiği Atina, Sparta, Tebai ve Nakşa gibi büyük şehirler gerek birbirleriyle gerek o dönemin en önemli güçlerinden biri olan Persler ile üstünlük mücadelelerine girmişlerdir.[3]

Antik Yunan uygarlığının zirveye çıktığı, en çok geliştiği dönemler iskender yönetiminde olmuştur. Yunan kültürü içinde bir eğitim almış olan iskender, babası Filip'in ölmeden önce hazırlamış olduğu ortamı kaybetmemiş, Antik Yunan kültürünü batıda Makedonya'dan doğuda Hindistan'a, kuzeyde Fergana'dan güneyde Mısır çöllerine kadar yaymıştır.[4]

Çok tanrılı din inancının hâkim olduğu, toplumun sınıflara ayrıldığı, tiyatro ve mimarinin o dönemdeki en büyük eserlerinin verildiği Antik Yunan medeniyetinin gelişimi Augustus Caesar'ın M.Ö. 27 yılında Yunanistan'ı Achaea eyaleti olarak Roma imparatorluğu'na bağlaması ile durmuştur.[5] Fakat yine de Antik Yunan kültürü batı medeniyetlerinin temeli olarak kabul edilir. Yunan kültür ve uygarlığının, Avrupa'nın birçok yerinde hüküm sürüp kendinden izler bırakmış Roma imparatorluğu üzerinde çok büyük etkisi vardır. 14. ve 16. yüzyıllar arasında Avrupa'yı etkisi altına alan Rönesans hareketinin ve Neo-Klagib canlanmanın üzerinde Antik Yunan medeniyetinin büyük izleri görülür.[6]
Konu başlıkları
[gizle]

* 1 Kronoloji
* 2 Köken
* 3 Yunanistan'ın doğuşu
* 4 Sosyal ve ekonomik sınıf farkılıkları
* 5 Pers Savaşları
* 6 Atina hâkimiyeti
* 7 Mora (Peloponnesia) savaşı
* 8 Sparta ve Tebai hâkimiyeti
* 9 Makedonya'nın doğuşu
* 10 Büyük iskender'in fetihleri
* 11 Toplum
o 11.1 Toplumun yapısı
* 12 Yaşam tarzı
o 12.1 Yerleşme
o 12.2 Tarım
o 12.3 Tıp
o 12.4 Mutfak
o 12.5 Eğitim
o 12.6 Din ve inanış
o 12.7 Genel yaşam
o 12.8 Tiyatro
o 12.9 Mimarî
o 12.10 Eşcinsellik
o 12.11 Fahişelik
* 13 Ayrıca bakınız
* 14 Dış bağlantılar
* 15 Kaynaklar
* 16 Notlar

Kronoloji [değiştir]

Yunan medeniyetinin başlangıcı ve bitişi hakkında kesin ya da dünyaca kabul görmüş herhangi bir görüş yoktur. Genel olarak Roma imparatorluğu'ndan önceki dönemler Antik Yunan tarihi olarak değerlendirilir.[1] Bazı tarihçiler M.Ö. 1150 yılında yıkılan, Yunanca konuşan Miken uygarlığını da Yunan tarihi içerisinde değerlendirirler.[7] Buna rağmen birçoğu ise Miken uygarlığını etkilemiş olan Girit Uygarlığı'nın daha sonraki Yunan kültürlerinden çok farklı olduğunu öne sürerek sınıflandırmayı ayrı yaparlar.[7]

Günümüzde Yunanistan'da okul kitaplarında "eski zamanlar", Miken felaketiyle başlayan ve ülke topraklarının Roma imparatorluğu tarafından fethedilmesine kadar olan 900 yıllık bir dönemi kapsamakta olup, sanat, kültür, ve politika temelinde üç bölüme ayrılabilir.[1]
Batı yönünden Partenon tapınağı, Yunanistan

Tarihî dönemler Yunan karanlık çağları ile başlar (M.Ö. 1100 - 800).[8] Bu dönemde sanatçılar amforalar ve çeşitli çömlekler üzerine üçgen, kare, çember gibi geometrik şekiller yapmışlardır.[9] Arkaik Dönemler'de (M.Ö. 800 - 490) ise ayakta duran gerçekçi gülümsemelere sahip heykeller yapılmıştır.[10] Klagib Dönem'de sanatçılar Parthenon gibi eserler vermeye başlamışlardır (M.Ö. 490 - 323).[11] Büyük iskender'in ülkeyi fethiyle başlayan ve aynı adla ya da Helenistik Dönem diye anılan dönemde ise (M.Ö. 323 – 146) Antik Yunan Kültürü Mısır ve Baktria kültürüne de katkıda bulunmuştur.[12]

Geleneksel olarak Antik Yunan döneminin başlangıcı M.Ö. 776'da ilk Olimpiyat Oyunları'nın yapılması olarak alınır.[13] Ama birçok tarihçi Yunan Kültürü'nün geçmişini M.Ö. 1000'lere kadar yayar.[14] Fakat çoğunlukla kabul gören bitiş tarihi M.Ö. 323'te Büyük iskender'in ölümüdür.[1] Bir sonraki dönem ise Romalıların ülkeyi ele geçirmesiyle başlayan uyum dönemidir.[15] Fakat bu konuda da tartışmalar vardır.[15] Bazı tarihçiler Yunan kültürünün 3. yüzyıl'da Hıristiyanlık'ın çıkışına kadar ufak değişimlerle devam ettiğini öne sürerler.[1]
Köken [değiştir]
Herodot büstü

Yunanların M.Ö. 2000 yıllarında kitleler hâlinde Balkan Yarımadası'nın güneyine göç ettikleri inanılır.[16] M.Ö. 23. ve 17. yüzyıllar Proto-Grek dönem olarak adlandırılır.[17] M.Ö. 1600'den 1100'e kadar olan dönem, Homeros'un epiklerinde masallaştırdığı Truva'ya karşı savaşan Kral Agememnon'un başında olduğu Miken Yunan Çağı'dır.[18] M.Ö. 1100'den M.Ö. 8. yüzyıla olan hiçbir yazılı eserin günümüze ulaşmadığı ve sadece yetersiz arkeolojik kalıntıların bulunduğu Karanlık Çağ olarak adlandırılır.[19] Herodot'un Tarihler, Pausanias'ın Yunanistan'ın Tanımı, Diodorus'un Biblioteca ve Jerome'nin Kranikon adlı eserleri bu dönemle ilgili bazı kısa bilgiler ve dönemin kralları hakkında bilgi verir.[20] Antik Yunan Çağı'nın çoğu zaman M.Ö. 323 yılında ölen Büyük iskender'in hükümdarlığının başlaması ile sona erdiği kabul edilir.[1] Büyük iskender dönemine Helenistik Çağ adı da verilir.[12]

Yunanistan'daki her tarihî olay sebepleri ile birlikte yazılmıştır. Herodot, Tukididis, Ksenofon, Demosthenes, Eflatun ve Aristo gibi eserleri günümüze kadar ulaşan politikacı ve tarihçi yazarların çoğu Atinalı idi. Bu yüzden tüm Yunan medeniyeti içinde en çok bilgi sahibi olunan şehir Atina'dır ve yine bu yüzden diğer şehirlerin tarihleri hakkında kayda değer fazla bir bilgi yoktur.[21] Ayrıca bu yazarlar neredeyse tamamen politik, askerî ve diplomatik olayları yazmaya odaklandıklarından ekonomik ve sosyal tarihi pek dikkate almamışlardır. Yunan tarihi hakkında söylenen her şey bu yazarların kalemlerinden çıkan bilgilerden ibarettir.
Yunanistan'ın doğuşu [değiştir]

M.Ö. 8. yüzyılda Miken Uygarlığı'nın çöküşe geçmesi ile Yunanistan, Karanlık Çağ'ından çıkmaya başladı.[22] Gerek kültürel gerekse toplumsal alanda büyük canlanmalar başladı.[22] Okuryazarlık kayboldu ve Miken yazısı unutuldu.[23] Fakat Yunanlar Fenike Alfabesi'nden Yunan Alfabesini yarattılar.[24] M.Ö. 800'lerde ilk yazılı kayıtlar görülmeye başladı.[24] Yunanistan, daha sonra tüm Yunan coğrafyasına model teşkil edecek olan, her adanın, vadinin ve ovanın, deniz ya da dağ sınırları ile birbirinden ayrıldığı, kendi kendini yöneten küçük yönetim birimlerine ayrıldı.[25]

Nüfus M.Ö. 800'den 350'lere kadar tahminen 700.000'lerden 8-10 milyona kadar çıktı ki bu tarıma elverişli arazilere oranla olması gerekenin çok üstündeydi. Bu nedenle M.Ö. 750'lerden itibaren Yunanlar her yönde koloniler kurmaya başladılar.[26]
Yunanlardan kalma bir amfi-tiyatro, Siracusa - italya

ilk olarak doğuda Anadolu Yarımadası'nın Ege Denizi kıyıları kolonize edildi.[26] Daha sonra Trakya ve Kıbrıs adasında koloniler kuruldu.[26] Marmara Denizi çevresi, Anadolu'nun Karadeniz kıyıları ve hatta günümüzdeki Ukrayna kıyıları bile sömürgeleştirildi.[26] Bunun yanı sıra doğuda illirya (Balkan Yarımadası'nın Adriyatik Kıyıları), Sicilya, italya'nın doğu uçları ile Fransa'nın güney kıyıları, Korgiba, Libya ve Mısır'da bile Yunan kolonileri kurulmuştur. Günümüz modern şehirlerinden Siracusa (Συρακούσαι) Sirekuse Kolonisi, Napoli (Νεάπολις) Neopolis Kolonisi, Marsilya (Μασσαλία) Massaliya Kolonisi ve istanbul (Βυζάντιον) Bizantion Kolonisi tarafından, koloni devleti olarak kurulmuş olan yerlerdir.[26]

Milattan önce 6. yüzyıla gelindiğinde Yunan dili ve kültürü coğrafi olarak topraklarının kapladığı alandan çok daha geniş bir alanda etkiliydi.[27] Yunan sömürgeleri dinî ve ticari yönden geldikleri şehirlere bağlı olsalar da politik yönden kendi kontrolleri kendi ellerindeydi. Eski Yunanlar hem anayurtlarında hem de kolonilerinde kendilerini bağımsız küçük topluluklara bölmüşlerdir. Pólis adı verdikleri şehirler Yunan hükûmetinin ana birimleri olmuşlardır.[28]

Bu dönemde hem Yunanistan'da hem de denizaşırı sömürgelerinde büyük ekonomik gelişmeler olmuş hem de insanların yaşam standartları oldukça iyileşmiştir.[29] Bazı ekonomi tarihçilerine göre, Antik Yunanistan endüstrileşme öncesi ekonomilerin en gelişmişlerinden biridir.[30] Yunan işçisinin ortalama günlük ücreti yaklaşık 12 kg buğdaya denk geliyordu.[31] Bu, ortalama günlüğü yaklaşık 3,75 kg olan Roma döneminde bir Mısırlı işçinin ücretinden yaklaşık 3 kat daha fazlaydı.[32]
Sosyal ve ekonomik sınıf farkılıkları [değiştir]

A bene placito - At one's pleasure
A capite ad calcem - From head to heel
A cappella - In church [style] - i.e. Vocal music only
A contrario - From a contrary position
A cruce salus - From the cross comes salvation
A Deo et Rege - From God and the King
A fortiori - With yet stronger reason
A fronte praecipitium a tergo lupi - A precipice in front, wolves behind (between a rock and a hard place)
A mari usque ad mare - From sea to sea (Motto of Canada)
A mensa et thoro - From board and bed (legal separation)
A pedibus usque ad caput - From feet to head
A posse ad esse - From possibility to actuality
A posteriori - From what comes after. Inductive reasoning based on observation, as opposed to deductive, or a priori
A priori - From what comes before
A verbis ad verbera - From words to blows
Ab absurdo - From the absurd (establishing the validity of your argument by pointing out the absurdity of your opponent's position)
Ab aeterno - From the beginning of time
Ab asino lanam - Wool from an ass, blood from a stone impossible
Ab hinc - From here on
Ab imo pectore - From the bottom of the chest. (from the heart) (Julius Caesar)
Ab incunabulis - From the cradle
Ab initio - From the beginning
Ab intestato - Having made no will
Ab origine - From the origin
Ab ovo usque ad mala - From the egg right to the apples (From start to finish) (Horace)
Ab ovo - From the egg
Ab urbe condita - From the foundation of the city. (Rome)
Ab/Ex uno disce omnes - From one person, learn all people
Abiit, excessit, evasit, erupit - He has left, absconded, escaped and disappeared
Absente reo - In absence of the defendant
Absit invidia - No offence intended
Absit omen - May the omen be absent. (may this not be an omen)
Absum! - I'm outta here!
Abusus non tollit usum - Wrong use does not preclude proper use
Abutebaris modo subjunctivo denuo - You've been misusing the subjunctive again
Abyssus abyssum invocat - Hell calls hell; one mistep leads to another
Accipere quam facere praestat injuriam - It is better to suffer an injustice than to do an injustice
Acta est fabula, plaudite! - The play is over, applaud! (Said to have been emperor Augustus' last words)
Acta non verba - Action not words
Acta sanctorum - Deeds of the saints
Actus reus - Wrongful act - as opposed to mens rea - the wrongful intention or guilty mind
Ad absurdum - To the point of absurdity
Ad acta - To archives. Not actual any more
Ad alta - To the summit
Ad astra per aspera - To the stars through difficulty
Ad astra - To the stars
Ad augusta per angusta - To high places by narrow roads
Ad captandum vulgus - To appeal to the crowd -- often used of politicians who make false or insincere promises appealing to popular interest
Ad clerum - To the clergy
Ad eundem gradum - To the same level
Ad eundem - Of admission to the same degree at a different university
Ad eundum quo nemo ante iit - To boldly go where no man has gone before
Ad fontes - To the sources (motto of Renaissance Humanism)
Ad fundum - To the bottom / To the end (said during a generic toast, like bottoms up!)
Ad hoc - For a particular purpose. (improvised, made up in an instant)
Ad hominem - Appealing to a person's physical and emotional urges, rather than her or his intellect
Ad honorem - In honour. Honour not baring any material advantage
Ad idem - Of the same mind
Ad infinitum - To infinity without end
Ad interim - For the meantime
Ad libitum (Acronym 'ad lib') - At one's pleasure
Ad Libitur - As Desired
Ad limina apostolorum - To the thresholds of the Apostles
Ad litem - For a lawsuit or action
Ad locum - At the place
Ad lucem - Towards the light (motto of the University of Lisbon)
Ad maiorem dei gloriam (AMDG) - For the greater glory of God
Ad multos annos - To many years!, i.e. Many happy returns!
Ad nauseum - To the point of making one sick
Ad perpetuam rei memoriam - For the perpetual remembrance of the thing
Ad praesens ova cras pullis sunt meliora - Eggs today are better than chickens tomorrow (a bird in the hand is worth two in the bush)

ad referendum - Subject to reference
Ad rem - To the point
Ad valorem - By the value, e.g. Ad valorem tax
Ad vitam aeternam - For all time
Ad vitam paramus - We are preparing for life
Ad vitam - For life
Addendum - A thing to be added
Adeste Fideles - Be present, faithful ones
Adsum - Here! present!
Adversus incendia excubias nocturnas vigilesque commentus est - Against the dangers of fires, he (Augustus) conceived of the idea of night guards and watchmen
Adversus solem ne loquitor - Don't speak against the sun (don't waste your time arguing the obvious)
Advocatus diaboli - The devil's advocate
Aegrescit medendo - The disease worsens with the treatment. The remedy is worse than the disease
Aegri somnia - A sick man's dreams (Horace)
Aegroto, dum anima est, spes esse dicitur - It is said that for a sick man, there is hope as long as there is life
Aequam memento rebus in arduis servare mentem - Remember when life's path is steep to keep your mind even. (Horace)
Aeronavis abstractio a prestituto cursu - Hijacking
Aetatis (aet.) - Age
Aeternum vale - Farewell forever
Affidavit - A sworn written statement usable as evidence in court
Age quod agis - Do what you do well, pay attention to what you are doing
Age. Fac ut gaudeam - Go ahead. Make my day!
Agenda - Things to be done
Agnus Dei - The Lamb of God
Aio, quantitas magna frumentorum est - Yes, that is a very large amount of corn
Alea iacta est - The die has been cast. (Caesar)
Alias - Otherwise
Alibi - Elsewhere
Aliena nobis, nostra plus aliis placent - Other people's things are more pleasing to us, and ours to other people. (Publilius Syrus)
Alis volat propiis - She flies with her own wings (state motto of Oregon)
Alma Mater - Nourishing mother. (One's old school or university)
Alter ego - Other 'I' or 'Other Self'
Alter ipse amicus - A friend is another self
Alterum ictum faciam - I'm going to take a mulligan
Altissima quaeque flumina minimo sono labi - The deepest rivers flow with the least sound. (still waters run deep)
Alumnus - Nursling (former pupil)
Amantes sunt amentes - Lovers are lunatics
Amantium irae amoris integratio est - The quarrels of lovers are the renewal of love. (Terence)
Amare et sapere vix deo conceditur - Even a god finds it hard to love and be wise at the same time
Amat victoria curam - Victory favors those who take pains
Amicitiae nostrae memoriam spero sempiternam fore - I hope that the memory of our friendship will be everlasting. (Cicero)
Amicule, deliciae, num is sum qui mentiar tibi? - Baby, sweetheart, would I lie to you?
Amicus certus in re incerta cernitur - A true friend is discerned during an uncertain matter
Amicus curiae - Friend of the court
Amicus humani generis - A friend of the human race (philanthropist)
Amicus verus est rara avis - A true friend is a rare bird
Amor animi arbitrio sumitur, non ponitur - We choose to love, we do not choose to cease loving. (Syrus)
Amor caecus est - Love is blind
Amor est vitae essentia - Love is the essence of life. (Robert B. Mackay)
Amor ordinem nescit - Love does not know order. (St. Jerome)
Amor patriae - Love of country
Amor platonicus - Platonic love
Amor tussisque non celantur - Love, and a cough, are not concealed. (Ovid)
Amor vincit omnia - Love conquers all. (Virgil)
Amoto quaeramus seria ludo - Joking aside, let us turn to serious matters. (Horace)
An nescis, mi fili, quantilla sapientia mundus regatur? - Don't you know then, my son, how little wisdom rules the world?
Anguis in herba - A snake in the grass. A treacherous person. (Vergil)
Anicularum lucubrationes - Old wives' tales
Animadvertistine, ubicumque stes, fumum recta in faciem ferri? - (At a barbeque) Ever noticed how wherever you stand, the smoke goes right into your face?
Animis opibusque parati - Prepared in minds and resources (ready for anything)
Animus facit nobilem - The spirit makes (human) noble
Anno (an.) - Year
Anno domini (AD) - In the year of the Lord
Anno hegirae (AH) - In the year of the hegira
Anno mundi - In the year of the world
Anno regni - In the year of reign
Anno urbis conditae (AUC) - From the year of founding of the city (Rome)
Annuit coeptis - God has favored us
Annus bisextus - Leap year
Annus horribilis - A horrible year
Annus mirabilis - Year of wonders
Ante litteram - Before the letter
Ante meridiem (a.m.) - Before midday
Ante mortem - Before death
Ante prandium (A.p.) - Before a meal
Ante - Before
Antebellum - Before the war
Antiquis temporibus, nati tibi similes in rupibus ventosissimis exponebantur ad necem - In the good old days, children like you were left to perish on windswept crags
Anulos qui animum ostendunt omnes gestemus! - Let's all wear mood rings!
Apage Satanas - Begone, Satan
Appareo Decet Nihil Munditia? - Is It Not Nifty?
Apudne te vel me? - Your place or mine?
Aqua fortis - Nitric acid
Aqua pura - Pure water
Aqua vitae - Water of life (brandy)
Aquila non captat muscas - The eagle doesn't capture flies (don't sweat the small things)
Arbiter elegantiae - Judge in matters of taste
Arcana imperii - Secrets of the empire
Arduum sane munus - A truly arduous task
Arguendo - For the sake of argument
Argumentum ad hominem - An argument against the man. Directing an argument against an opponent's character rather than the subject at hand

Argumentum ad ignorantiam - Arguing from ignorance
Armis Exposcere Pacem - They demanded peace by force of arms. (An inscription seen on medals)
Ars gratia artis - Art for art's sake. (motto of MGM)
Ars longa, vita brevis - Art (work) is long, but life is short
Ars sine scienta nihil est - Art without science is nothing. (I would also claim that the opposite is true)
Artium baccalaureus - Bachelor of Arts (BA)
Artium magister - Master of Arts (MA)
Ascendo tuum - Up yours
Asinus asinum fricat - The ass rubs the ass. (Conceited people flatter each other about qualities they do not possess)
Aspice, officio fungeris sine spe honoris amplioris - Face it, you're stuck in a dead end job
Aspirat primo Fortuna labori - Fortune smiles upon our first effort. (Virgil)
Assiduus usus uni rei deditus et ingenium et artem saepe vincit - Constant practice devoted to one subject often outdues both intelligence and skill. (Cicero)
Astra inclinant, non necessitant - The stars incline; they do not determine
Astra non mentiuntur, sed astrologi bene mentiuntur de astris - The stars never lie, but the astrologs lie about the stars
Aude sapere - Dare to know
Audaces fortuna iuvat - Fortune favors the bold. (Virgil)
Audere est facere - To dare is to do. (Motto of Tottenham Hotspur)
Audi et alteram partem - Hear the other side too
Audiatur et altera pars! - Let us hear the opposite side!
Audio, video, disco - I hear, I see, I learn
Auget largiendo - He increases by giving liberally
Aura popularis - The popular breeze. (Cicero)
Aurea mediocritas - The golden mean. (an ethical goal; truth and goodness are generally to be found in the middle.) (Horace)
Auribus tenere lupum - I hold a wolf by the ears. (I am in a dangerous situation and dare not let go.) (Terence)
Aurora australis - The Southern lights
Aurora borealis - The Northern lights
Aurora Musis amica - Dawn is friend of the muses. (Early bird catches the worm.)
Aut Caesar aut nihil - Caesar or nothing i.e., all or nothing
Aut disce aut discede - Either learn or leave
Aut insanit homo, aut versus facit - The fellow is either mad or he is composing verses. (Horace)
Aut viam inveniam aut faciam - I will either find a way or make one
Aut vincere aut mori - Either conquer or die
Auxilio ab alto - By help from on high
Avarus animus nullo satiatur lucro - A greedy mind is satisfied with no (amount of) gain
Ave atque vale - Hail and farewell. (Catullus)
Ave caesar! Morituri te salutamus - Hail Caesar! We who are about to die salute you. (gladiators before the fight)
Ave maria - Hail Mary