islam şeriatı büyük ölçüde içinde doğduğu toplumun örfi hukukudur. Yani “ma’ruf”tur! Yani örfe uygun davranışlar, uygulamalardır. Kur’an’da kırk küsur yerde geçen maruf örfe uymayı emretmektedir. Örneğin; kısas cezasından bahseden [2/178] ayetine ve diğerlerine bakmak kafidir. [2/180] mirasta marufa uygun vasiyet, [2/228-9] Boşama ve boşanan kadınlarla ilgili uygulamalarda marufa uymak, [2/233] boşanmış emzikli kadının nafakasını örfe uygun şekilde verin vs. gibi. Onlarca ayette marufa uymak emredilmektedir. Soru oldukça basit ama bir o kadar da esaslıdır; Arap örfü evrensel midir? Yani bütün zaman dilimlerinde ve coğrafyalarda geçerli midir? Mesela; Örf değişirse şeriatin de değişmesi gerekmez mi? Ki gerekir! Öyleyse; Şerait (şartlar) değişince şeriat da değişir! islam’ın evrensel ilkelerine ve hedeflerine mi bakacağız, yoksa 1500 sene öncesinin son derece iptidai şartlarda yaşayan yarı bedevi toplumun örfüne mi? Mecelle’nin de belirttiği gibi, ezmanın tegayyürü ile (zamanın değişmesi ile) ahkam (muamelat ve ukubattaki hükümler) da tebeddül eder. Zamanların, mekanların, durumların, niyetlerin ve adetlerin değişmesi ile hükümler de değişir. Şerî bir hükmüm illetinin sona ermesiyle hükmü de sona erer. Tüm bunlar zaten klagib fıkıh müktesabatımızda mevcuttur. Zaten şeriatın büyük bir kısmı şeriat-ı müevvele dediğimiz fakihlerin içtihat ve yorumlarından ibarettir. Bunlar da kendi devirlerindeki problemlere çözüm denemesidir. Bunları kabul etmemenin hiç bir günahı yoktur. Onlarca mezhep, ve her bir mezhep içinde onlarca farklı içtihat vardır. 21. Yüzyılın problemlerini bundan 1200 sene önce verilmiş fetvalar ile çözmenin imkanı var mıdır? Yine sebeb-i nüzulüne bakmadan ahkam ayetlerini , Şari’nin kastını öğrenmeden hüküm çıkarmak da doğru değildir. “Kesilirken üzerine Allah’ın ismi anılmayan hayvanları yemeyin!”[6/121] ayeti hayvan keserken besmele çekmeyi emretmemekte, putlar için kesilen hayvanların yenilmesini yasaklamaktadır.
Öyleyse dinin akaidi, ahlakı ve ibadetleri değişmez, ama muâmelat ve ukubat değişir. Bugün Akaid’te bile değişikler yapmaktayız. Mesela kader anlayışımızı sorgulamaktayız. Ruh nefis anlayışlarımızı tashih etmekteyiz. Şefaati, kabir hayatını, Kevser havuzunu, sırat köprüsünün itikadi değerini sorgulamaktayız. Cinlerin hepsi melek ve şeytan mıdır? Yoksa bir kısmı yabancı insanlar mıdır? Ya da Kur’an’da geçen her şeytan soyut şeytan aleyhilla’ne midir? Yoksa şeytan tıynetli insanlar mıdır? Yoksa şeytan insanın alter egosu, şuur altı mıdır? Fücuru emreden nefsi midir? Din dili değişmez mi?
Allah’ın hükümleri ile hükmetmeyenler kafirlerdir diye bas bas bağıranlara soralım; Yüzde cikseni cahiliye şeriatı olan ahkam ile hükmetmek Allah’ın muradı mıdır? Bugünkü kanunlar Fransa’dan, isviçre’den, italya’dan gelmiştir, onların tercümesidir diyenlere biz de şöyle diyelim; islam hukukunun/ şeriatının büyük bir kısmı da Cahiliye şeriatındandır. Tamam ama islam onları biraz değiştirmiştir diyeceklerdir. Buna cevap olarak bizde şunu deriz; iyi de, biz de batıdan aldığımız yasaları bir miktar değiştirdik. Mezhep imamı Evzaî’nin fıkhı büyük ölçüde Şam/ Doğu Roma yasalarını merkeze almıştır. Evzaî’ye ittiba eden, onun mezhebine mensup biri kafir midir? Ya da Abbasiler zamanında oluşturulan fıkha ne ölçüde Sasanî devlet ve hukuk sistemi yansımıştır?
23 senede inen ayetlerde nesih varsa -bir an olsun var olduğunu kabul edelim- ya da; nesih yoksa da tedricilik de yok mudur? Soru çok basit bir o kadar da yalın! 23 senede Müslümanların gelişmesine, ihtiyaçlarına paralel olarak ayetler peyderpey gelmeye devam etmiştir. Pekala; insanlığın gelişmesi 1500 senedir yerinde mi saymıştır. insanlık hiç ilerlememiş midir? Bütün dünya Büyük sahradaki, Necid çöllerindeki hayattan ibaret değildir. Bu coğrafyada çöl, kum, deve, su gibi son derece basit, binlerce yıldır değişmeyen bir hayat devem etmektedir. Batının geliştirdiği demokrasi Bedevilerin aşiret sisteminden ve kabile şefinin otoritesine dayanan yönetim anlayışından daha güzel değil midir? Ya da Kur’an’da var diye hala savaş esirlerini köle mi yapacağız? Kadın esirleri, cariyeleri hem kullanacağız, hem de pazara mı göndereceğiz? Onların örtünmelerine izin vermeyeceğiz mi? Örtünenlerine Hz. Ömer’in yaptığı gibi sopa mı çekeceğiz? Ya da Talak/4. Ayetin izin verdiği şekilde çocuk gelinler mi alacağız? Ya da dört eşe, sınırsız cariyeye izin mi vereceğiz? Kadınların hala şahitliğini yarım mı kabul edeceğiz? Onlara erkeklerin yarısı kadar mı miras vereceğiz? Faizsiz bir ekonomi mümkün mü? Peygamber devrinde sadece tahıl ürünlerinde ve ticaret mallarında olan, üstelik tam bir tefecilik olan riba’ ile bugünkü ticari kredileri, devletin sübvanse ettiği hibe kredileri, eflasyon oranında faiz tahakkuk ettirilen (yani faizsiz/fazlalıksız) krediyi bir mi tutacağız? islam öncesindeki riba; kat kat faiz idi. Vadeli mal veren vakti geldiğinde “E takdî em türbî/ Ödeyecek misin? Yoksa borcunu katlayacak mısın?” derdi. Faize karşı çıkanların özel mülkiyete de karşı çıkmaları gerekmez mi? En azından tarlasının icârını, evinin, dükkanının kirasını almaması gerekir. Öyle ya, para biriktiren bu parasının kirasını alamayacak, ama parasını dükkana yatıran bal gibi kirasını alabilecek! Üstelik toprak sahiplerine, emlak zenginlerine zekat da yok! Üstelik; bedava para kullandırmak dünyanın neresinde var? Yardım etmek elbette ahlaki bir erdemdir, ama yaptırım gücü olan hukukî bir ödev de değildir. Parayı kullanan kar edecek, ama mal sahibi enflasyon yüzünden parasını kaybetmeye devam edecek? Bu açık bir gabn-ı fahiş değil mi? Ve böyle bir ticari işlem ahlaken, dinen, hukuken geçerli midir? Para’nın getirisi olmaz ise, sermaye nasıl birikecek ve yatırıma dönüşecek? Hem sonra bir ülkenin parasının değerini şu modern dünya da tam olarak sabitlemek mümkün müdür? Örneğin enflasyonun sıfır olduğu bir memlekette, dolar ve avronun değeri artarsa, ya da emtia fiyatları, altın veya petrol fiyatları artarsa o ülkenin parası değer kaybetmeyecek midir? Daha binlerce soru!
Ya DAEŞ’in, Bako-Haram’ın, eş-Şebâb’ın, el-Kaide’nin, Taliban gibi islam devleti kuracağız diye ortalığı cehenneme çeviren, örgütlere teslim olacağız, Allah’ın insanlığa gönderdiği son dini Ceziretü’l –Arab’a gidip miladi yedinci yüzyıl formatında yaşayacağız ya da büyük bir tecdit hareketi ile tarihin öznesi olacağız!
Hala ümmet ortaçağa dönmeyi, asr-ı saadete erişmek olarak algılamaktadır. Oysa asr-ı saadet zirve değil, olsa olsa islam’ın başlangıcıdır, start aldığı en alt düzeydir. Asr-ı saadete dönme çabaları, 20 yaşındaki delikanlıyı tekrar anne karnına sokma çabalarından farksızdır. Tarih tekerrür etmez ki, geriye, maziye gidilsin! Aynı su hiç bir zaman aynı köprünün altından ikinci bir kez daha geçmez!