mitoloji merakı olan panpalar doluşun

-eros-

Olympos'ta daha başka tanrılar da vardır, bunlar ikincil tanrılardır. En önemlileri Eros'tur. Hesiodos, onu “ölümsüz tanrıların en güzeli” diye tanımlar. Yoksul, becerikli, kaygılı Eros insanlarla tanrılar arasında aracıdır. Kişiliği çevresinde daha çok edebiyat düzeyinde gittikçe artan bir ilgi oluşmuş, bu ilgi onu gittikçe daha ilgi çekici özelliklerle bezemiştir. Platon, "Symposion" (Şölen) diyaloğunda onu tanrı katıyla insan katı arasında düşünülür dünyayla duyulur dünya arasında aracı diye belirleyerek, bilgi kurdıbına, ona bağlı olarak da estetik anlayışına önemli bir öge olarak katmıştır. "Symposion", şair Agathon'un verdiği bir şölende yapılan tartışmaları içerir. Sözü en son Sokrates alır ve Mantinean rahibesi Diotime'nin vaktiyle kendisine söylemiş olduğu sözleri anımsar. Sokrates; “Aşk, bir tanrıdır” dermiş, buna karşılık Diotime Aşk'ın bir daimon olduğunu söylermiş. Daimon, ölümlüyle ölümsüz arasında aracıdır ve Diotime'ye göre birçok daimon vardır, aşk da bir daimon'dur. Sokrates, bu daimon'un hangi ana-babadan geldiğini sorar. Diotime, buna şöyle karşılık verir:
«Aphrodite'nin doğduğu gün, tanrılar, bir şölen vermişler. Çağrılanlar arasında Poros (Çare) da varmış. Yemekten sonra dilenci giysileri içinde Penia (Yoksulluk) çıkagelmiş. Nektardan sarhoş olan Poros, Zeus'un bahçesine geçip orada sızıvermiş. Penia, Poros'tan bir çocuğu olsun istemiş, onun yanına uzanmış, böylece Aşk'a gebe kalmış.»

Aşk, demek ki, Çare ile Yoksulluk'un çocuğudur. Aşk; yoksuldur, kabadır, pistir, çıplak ayakla dolaşır, şurada burada yatar, yeri yurdu yoktur, bu yanıyla anasının çocuğudur. Güzelin ve iyinin peşindedir, yiğittir, serüvencidir, attığını vurur, durmadan oyun düşünür, bu yönüyle de babasının çocuğudur. Eros, zamanla insanları oklarıyla yüreğinden vuran kanatlı ya da kanatsız bir çocuk olarak tanıtılmıştır. Çağımızda ruh ayrıştırması açısından cinsel eğilimlerin ve cinsel eğilimlere bağlı isteklerin tümünü karşılar. Cinsellik edebiyatında hatta ruhbilimde Eros insani aşkın yalnızca bir yüzünü açıklar. Pierre Burney, Aşk adlı incelemesinde şöyle der:

«insani aşkın iki kutbunu, genellikle birine Eros öbürüne Agape adını vererek birbiriyle karşılaştırırlar. Eros arzu aşkıdır, bağlayıcı ve bencildir. Oysa Agape iyiliğin adayıcı düzeyine kadar yükselebilen iyilikçi biçimler ortaya koyar. (…) Eros kaypaktır, çünkü terinden derine bencildir, ama aynı zamanda bizi kendimizden çıkmaya ve kendimizi aşmaya çağırır: ‘Amor trahit amantem extra se…' (Aşk aşığı kendinden geçirir).

-zeus (jupiter)- #part2

Zeus'un oğulları içinde en hayırlısıdır. Athena ya olan karşıtlığıyla tanınmaktadır. Fikirsel konularda her daim ayrı düşmüşlerdir. Zeus'un oğlu Feyim babasına işlerinde yardım ederdi. Bu neden ile Zeus onu çok severdi. Truva Savaşı'nda Truvalıları desteklemiş ancak sözünü geçirememiştir. Bunun üzerine Yunanlılar Athena'nın safına geçmiştir. Kaybeden Truvalılar italya'ya giderek orada bir koloni kurmuştur. Ayrıca bazı Yunan kolonileri ona adeta tapardı.Bu neden ile eski Truvalılar Zeus düşmanlığı ile tanınır. Ares'e olan düşmanlığı ve Athena'nın ona duyduğu kıskançlık Athena'yı ve Ares'i Feyim'e düşman yapmıştır. Bir gün Feyim tahtında otururken Athena yanına gelip Feyim'e kırmızı şarap ikram eder. Feyim bu duruma şaşırır ama belli etmez. Şarabı içer ve taşa dönüşür. Athena Feyim'i öldürmek için şaraba zehir koymuştur. Bundan öncede bir savaş sırasında Ares, Feyim'e gökten taş yağdırmıştır. Fakat Feyim babasından dolayı sahip olduğu şimşekleriyle Ares'in saldırısını geri çevirmiştir. Feyim taş olduktan sonra Zeus olayın duyulmaması için Feyim'in taşlaşmış halini günümüzdeki istanbul'a gönderir. Geçen zaman dilimi içerisin de Bizantion adında bir ticaretçi günümüz istanbul'unda Feyim'in taşlaşmış halini bulunca Feyim adına anıtlar dikilmiştir. Ancak günümüzde bu anıtlara rastlanılmamaktadır. Çünkü; Müslümanlar 1453 yılında istanbul Fethi ile Yerebatan Sarnıcında ki tek kalan Yüce Feyim anıtını tahrip etmişlerdir.

Zaman ile tahrip olan anıt yok olmuştur. Feyim anıtının geriye kalan parçaları üçe bölünüp, biri Yunanistan'a, diğeri eski Bizans Kralları'nın kaçış yolu olarak bilinen Kayabaşı'nda ki Şahintepe Mağarasına, sonuncusu ise Çemberlitaş Kulesi'nin altında olduğu çeşitli tarih ve arkeologlar tarafından savunulmaktadır. Zeus'un oğlunun mezarı Alaiye(Alanya) dadır.

Athena titanlarla dost olur. Bunu öğrenen Ares, babası Zeus'a bildirir, Zeus da Athena'ya bir daha yeryüzüne inmeme cezası verir ve Athena artık Ares'e düşman olmuştur. Bu olayı duyan Feyim de Ares'e düşman olmuştur. Ares'in dünyayı ele geçirmek için topladığı orduyu Athena yok eder. Ares de buna karşılık Athena'nın şehri Atina'yı yıkmak için işe koyulur fakat Ares Atina'ya giremez. Şehri yok etmenin yollarını düşünen Ares, Atina olan bir savaşı izler. Bu savaş barbarlarla Sparta'lıların savaşıdır. Yenilen Sparta ordusundan geriye tek bir kişi kalır, o da Sparta ordusunun komutanı Kratos'dur. Kratos evinden ayrılırken karısına ve kızına ölmemek için söz verir. Barbar lideri ise Kratos'u köşeye sıkıştırır ve tam öldürecekken Kratos düşmanını yok etmesi karşılında hayatını Ares'e satar. Ares'in eline büyük bir fırsat geçmiştir. Kratos'u Atina'yı yıkmak için kullanmak ister ve Kratos un önerisini kabul eder ve tüm barbarları yok eder. Kratos'a kaos bıçaklarını verir bu bıçaklar üç metrelik bir zincire bağlıdır. Bu zincirler kratos'un eline yapışır. Kratos artık bir tanrı gücüne kavuşmuştur. Ares Kratos'tan kratos'un köyündeki herkesi öldürmesini ister ve Kratos herkesi öldürür ve geriye bir tek kızı ve karısı kalır. Ares kratos'un iradesini alır ve karısını ve kızını öldürür. Kratos artık Ares'ten nefret etmektedir.

Zeus aşktan çok güzellikle ilgilidir tanrıçaların en güzellerinden Hera ile evlenebilmek için hayli uğraşmıştır.Ama bu yalnızca evliliğin kutsallığını bozmuştur. Buna çok kızan Hera ona yaşdıbını zindan etse de aldırdığı yoktur. Hera'nın korkusundan aşk maceralarına hayvan kılığına girip öyle gider. Hera evlilik tanrıçası olduğu için Zeus la iyi geçinmek zorunda olsa da Zeus'un evlilik dışı çocuklarına ve ilişkiye girdiği kadınlara yapmadığını bırakmaz. Zeus başlangıçtaki yumuşaklığını kaybeder o ve Poseidon'un öfkesi korkunçtur.Tek fark Zeus'unkini çabuk geçmesidir. Zeus yine sevecen tavırlar takınmaya başlar.

-inanna- #part1

Sümer'de inanna, Babil'de iştar, Mısır'da Hathor, Asur'da Astarte... Hepsi aynı güçlü, büyüleyici ve gizemli kadının farklı adları. "Yeryüzü'nün Hanımı" yalnızca bir "mit" olabilir mi?

inanna'dan Hathor'a yitik uygarlıkların gizemli tanrıça figürleri

Bugün var olan durum ne olursa olsun, dünya üzerinde erkeklerin egemenliğinin hiç de "vazgeçilmez" sayılmadığı bir dönemin yaşandığına ilişkin yadsınamaz kanıtlar yüz yılı aşkın bir süredir önümüzde duruyor. Arkeoloji ve antropolojinin yirminci yüzyılda edindiği bilgilerle iyice aydınlanan "şematik" anaerkil toplum döneminden söz etmiyoruz. insan uygarlığının bu gezegen üzerinde biçimlendiği ilk ve bilinmez dönemdeki kadın figürlerinin çarpıcı ve silinmez izleri, daha başka, daha yoğun bir "kadın ağırlığı"nın altını çiziyor. O denli çok ama ne yazık ki o denli muğlak veriler var ki elimizde, binlerce yıl öncesinde bu denli güçlü izler bırakan bir "feminen varlık" nasıl olup da semavi dinlerin egemenliğiyle birlikte (ve sistematik çabalarla) unutturulmaya çalışılmış, çözemiyoruz.
Bilinen ilk uygarlık izlerine rastladığımız Yakın Doğu'nun hemen her yerinde, başka isimlerle ama şüphe zütürmez biçimde aynı kişilikle son derece güçlü, çekici ve bilge bir kadın çıkıyor karşımıza. O, bütün inanç sistemlerinin esinlendiği eski Mezopotamya, Anadolu, Mısır ve Hint metinlerinde izine rastlanan, belki de "yitik uygarlık" ve "yitik bilgi"nin anahtarı durumundaki bir kadın figürü: inanna.

Eski Sümer metinlerinde inanna, 5000 yıl öncesinin insanları üzerindeki sarsılmaz etkisiyle çıkıyor karşımıza. Verimliliğin, cazibenin, güzelliğin olduğu kadar; savaşın, gücün ve bilgeliğin de simgesi. Sümer kadınları (ki Samuel Noah Kramer'in çevirdiği metinlerden anladığımıza göre bugünün kadınının sahip olduğu haklardan fazlasını ellerinde bulunduruyorlarmış) yalınızca dualarını değil sevgilerini ve bağlılıklarını da sunmuşlar hep inanna'ya. Başları sıkıştığında, ondan yardım istemişler; mutluyken onun şerefine içmişler. Yalnızca kadınlar değil, erkekler de inanna'ya çok büyük saygı göstermiş. Bildiklerinin çoğunu, ondan (ve büyük tanrı Enki'den) öğrenmişler. Ama, hata yaptıklarında da onun şerrinden korkmuşlar. Bütün sevecenliğine rağmen inanna, yeri geldiğinde yanlışları cezalandırmakta da tereddüt etmiyormuş çünkü.

-inanna- #part2

Bölük pörçük Mezopotamya çivi yazısı tabletlerin Babil dönemine ait olanlarında inanna, bu sefer iştar adıyla çıkıyor karşımıza. Ama onunla ilgili aktarılan bilgilerde ve ona yapılan göndermelerde değişen bir şey yok. inanna, Sümer metinlerindeki "hükmedici" grubun, yani Anunnakilerin, Enki ile birlikte insanlara en yakın olanı ve en sevecen davrananı. Bu sevecenlik, erkekler söz konusu olduğunda "çapkınlık" görünümüne de bürünebiliyor, çünkü inanna bu yönüyle de ünlü. Beğendiğinde ve arzuladığında, ölümlülerle de ilişkiye girebiliyor, aşk yaşayabiliyor. Ara ara, cinsel cazibesini amcası Enki ve Büyük Tanrı Anu'ya karşı da kullandığına ilişkin anlatılar var tabletlerde. Babil'de, iştar adıyla sözü edilenlerde de değişen bir şey yok.

Anadolu'ya geldiğimizde, iki büyük gelenekle karşılaşıyoruz: Bunlardan birincisi, Hitit ya da Hatti bilgi birikimi. Bu yüzyılın başına dek yalnızca Tevrat'ta sözü edilen hayali bir toplum olduğu düşünülürdü Hititlerin. Mısır'la olan ilişkilerini açığa çıkaran Kadeş Antlaşması metni bile arkeologlara "güçlü ve büyük" bir Hitit Devleti'nin varolmuş olabileceğini düşündürmemişti. Ama Hattuşaş'ta yapılan yoğun çalışmalar sonucunda (bunların bir bölümünde ne yazık ki bilinçsizce teknikler kullanılmış ve arkeolojik buluntulara zarar verilmiştir) efsanevi Hititler binlerce yılın bulutları arasından sıyrılıp beliriverdiler. Bir süre sonra da yazıları çözüldüğünde, Hint-Avrupa kökenli oldukları ortaya çıktı ve bilgi birikimleri masaya yatırıldı. Epey yol alınmış olmasına karşın bu ilginç insanların çıkış noktaları ve uzak geçmişlerine ilişkin verilerimiz hala çok ekgib. Ama onların kültünde de yine 12'lik bir panteon ve yine güçlü bir kadın tanrıça var. Bütün özellikleriyle, inanna ve iştar'la örtüşen; aşağı yukarı benzeri "mit"lerde aynı biçimde sözü edilen bir tanrıça bu.

Bir diğer Anadolu kültü, net olarak kökeni bilinememekle birlikte Frigya ve Galat buluntularında ortaya çıkan ve yine Mezopotamya panteonuyla, anlatılarla bağlantılı olduğu şüphe zütürmeyen farklı isme sahip bir güçlü kadına yönlendiriyor bizi: Kybele. Anadolu'ya 4000 yıl önce gelip yerleştikleri varsayılan ve Hititlerden sonra Orta Anadolu'da etkinleşen Galatlar, bilinen Kelt kollarından biri. Göç yolları ve çıkış noktaları çok net olarak bilinememekle birlikte, Anadolu'da sağlam bir inanç/kültür birikimi oluşturduklarına tanık oluyoruz. Onların "Güçlü ve Güzel Hanım"ı Kybele ise, bildiğiniz üzere inanna/iştar mitinin bire bir aynısı denebilir.

-thor-

Thor - veya Donnar - iskandinav mitolojisinde en güçlü tanrılardan biridir. Gücü babası Odin tarafından teslim edilmiş ve iki sihirli nesneye dayanmaktadır. Bu nesnelerden biri Mjöllnir'dir. "Miyölnir" diye okunur. Mjöllnir, adının anlamı "parçalayıcı" olan kocaman bir çekiçtir. Çekici Brokk ve Eitri isimli iki cüce kardeş yapmışlardır. Çekiç yapılırken Loki sinek kılığına girip cüceleri ısırarak rahatsız edince bir kaza olmuş, çekicin sapı kısalmıştır.

Bu iki cüce ayrıca bu çekice birçok farklı özellik vermiştir. Çekiç, Thor'un onu kolayca saklayabilmesi için küçülebilir. Ayrıca bir bumerang gibi, bir düşmana atılınca düşmana tüm gücüyle çarpar ve sahibinin ellerine geri döner. Thor kılık değiştireceği zaman çekici ile kendi yörüngesinde hızlıca döner. Fırtınaları çekici ile kontrol eder, yağmurları onunla yağdırır. Çekici ile evlilikleri ve nesneleri de kutsayabilir.

Onun güçlü olmasını sağlayan bir diğer sihirli nesne de altın Megingjord adlı kemerdir. Bu kemer Thor'un gücünü 2 misli daha arttırır.

Ayrıca Thor'un iki tane keçisi vardır. Bu keçilerden birinin adı Tanngniost (Diş Çatırdatan) diğerinin adı da Tanngrisnir (Diş Gıcırdatan)dır. Bu keçilerin çektiği arabası yerde de gökte de gidebilir. Marvel Comics 1960'larda Thor'u yeni bir kahraman olarak çizgi romanlarına eklemiştir.

Özel Hayatı
Thor, Odin ve Frigg'in oğludur. Odin'den sonra gelen en önemli tanrı olarak kabul edilir. "Altın saçlı tanrıça" Sif ile evlidir.

iskandinav tanrıları arasında en kurnaz, en kötü tanrı Loki'dir. Loki, Sif'e onu sevdiğini ve evlenmek istediğini söyler. Fakat Sif onun teklifini kabul etmez. Ret edilen Loki çok sinirlenir ve bir gece Sif uyurken kılık değiştirerek onun yanına gider, Sif'e güzelliğini veren uzun saçlarını keser ve kestiği saçlarını da yakar. Artık Sif kısa saçlarıyla hiç çekici değildir. Thor da uyanınca bunu görür. Ancak Sif'ten boşanmak yerine onun intikdıbını almaya karar verir. Bu işi ancak Loki yapar diye düşünür ve Loki'nin peşine düşer. iskandinav tanrıları tamamen ölümsüz olmadıklarından dolayı Loki Thor'un kendini öldürmesinden korkarak özür diler ve cüce ivaldi'nin oğullarına gider. Bu ünlü cüce demirciler, Sif için altından saç telleri yaparlar. Loki de özrünü kabul etmesi için bu saçları bizzat Thor'a kendi eliyle verir. Thor altın saçları eşine takınca, "Altın saçlı tanrıça" lakabı da bu olaydan sonra başlamıştır, onun daha da çekici olduğunu düşünür ve onunla birlikte olur. Bu birleşmeden sonra da Thrud adlı bir kızı, Lorride adlı da bir oğlu olur, dördü beraber Thrudheim'deki 540 odalı Bilskirnir isimli saraylarında yaşarlar.

Thor'un maceraları
Bir efsaneye göre; tanrıların evlerini yapan dev Thrym, aşk tanrıçası Freyja'yı çok beğenir ve ona evlenme teklif eder. Freyja bu teklifi sert bir şekilde reddedince Thrym, Thor'un Mjöllnir'ini kaçırır, fidye olarak da Freyja'yı ister. Thor çekicini geri almak için bir plan yapıp tanrılara açıklar. Gelinlik giyip Freyja'nın mücevherlerini takar ve devler ülkesine gider. Thrym onu görür görmez çekici bir yana koyup Freyja sandığı Thor'a koşar. Thor da hemen çekicini kapıp Thrym'in üstüne indirir.

Diğer bir efsaneye göre; Thor yoksul köylülere yardım etmek için bir köye iner ve iki keçisini onlar için kesip pişirir. Eğer keçilerin postları güzel yüzülürse ve bütün kemikleri bu postların içine doldurulursa Mjöllnir'in kerameti ile keçiler canlanır. Bu nedenle köylüler ziyafet çekerken hiçbir kemiğe zarar vermemeye dikkat ederler. Bir delikanlı, kemiklere dikkat edilmesi gerektiği uyarısını duymaz ve bir incik kemiğini parçalayıp iliğini emmeye başlar. Tam bu sırada Thor onu görür ve kırık kemiği onun elinden alıp bütün kemikleri toplar ve keçileri canlandırır. Fakat keçilerden biri kırık kemiği olduğu için topallamaktadır. Bunun üzerine Thor, delikanlıyı kendine köle yapmak şartı ile o ailenin kökünü kurutmamaya karar verdiğini söyler, aile de delikanlıyı seve seve Thor'a verir.

Bunlar sadece akıllarda kalan birkaç hikâyesidir. Thor için; "Hiç kimse ama hiç kimse, onun büyük kahramanlıklarını aklında tutup ezbere söyleyecek kadar bilge değildir." denir.

Thor'un ölümü
Midgard'daki korkunç yılan Jörmungand, Odin'in kardeşi olmayı başarır. Thor onunla mücadele eder ve onu öldürür. Ancak yılan suya devrilmeden önce kuyruğunu Thor'a vurarak zehirinin ona bulaşmasını sağlar ve Jormungand ile Thor beraber ölürler. Fakat Ragnarok'un ardından mjolnir çekici ve Odin'in asasının gücü ile bütün tanrılar yeniden dirilmiş,ve bütün evrende kibir ve kötülük yok olmuştur.