mao tun

Türk tarihinin kurucusu diyebileceğimiz kişi, zamanımızdan 220 sene evvel yaşamış olan Fransız Sinolog’u Joseph De Guignes'dir. Bu tarihçinin büyük eseri dilimize Hüseyin Cahid Yalçın tarafından, "Türklerin Tarih-i Umumisi" adı ile "Oğlumun kütüphanesi" serisinden 8 cilt halinde tercüme edilmiştir. De Guignes, kendi çağında Çin dilinin tanınmış mütehassıslarından(uzmanlarından) biri idi. Eserine bakılırsa kendisi, Latin ve Yunan dillerinden başka Arap ve Fars kaynaklarından da istifade edebiliyordu. Türk tarihini derli toplu olarak bir araya getiren de şüphesiz ki bu meşhur Fransız’dır. Bugün bile onun kurduğu Türk Tarihi düzeni, pek fazla değişmiş değildir. Avrupa Hunlarını, Avarları ve hatta henüz daha bizim bir şeylerden haberimiz yok iken, Selçukluların bile Orta Asya'dan geldiğini De Guignes söylemişti.

işte Türk Tarihinin gerçek kurucusu olan bu büyük bilgin zamanında, Çin araştırmaları henüz daha ilerlememişti. Mete'nin adı da Çince işaretlerle yazılmıştı. Çince işaretleri Mei-dei (Mei-tei) şeklinde okuyan yazar, Mete için kitabının her yerinde de bu adı kullanmıştı. Bu kitaptan istifade eden Türk tarihçileri ise adı, doğrudan doğruya Mete şeklinde okumuşlar ve kitaplarına böyle geçirmişlerdi. işte bu yolla bu büyük Hun imparatorunun adı, Türkiye'de Mete şeklinde öğrenilmiş ve yayılmıştı. Hâlbuki bugün modern Çin dilinin kurallarına göre bu Çince işaretleri Mao-tun, yani Mao-dun şeklinde okumaktayız. Elbette ki bu okunuş, aynı Çin işaretlerinin bugünkü Çin telaffuzuna göre seslendirilmiş bir şekildi. Aynı işaretler Mete çağında ise Bak-tut şeklinde okunurdu. Çinliler kelime sonundaki "r" sesini okuyamazlar ve bu sesi "t" şekline sokarlardı. Öyle anlaşılıyor ki Mete'nin esas adı da eski Türkçedeki "Bagatur" ve orta Türkçedeki "Bahadır"dan başka bir şey değildi. Bu güzel buluş Alman Sinolog’u F. Hirth'e aittir.

Yine aynı meşhur Fransız tarihçisi, Mete'nin babasının adını ise "Teo-man" okumuştu. Bugünkü sinoloji ise bu adı "T'ou-man" şeklinde okuyordu. Bu ad da herhalde eski Türkçe "Tuman" ve bugünkü Türkçemizdeki "Duman" dan başka bir şey değildi. Tuman adı Türkler arasında çok tutunan ve sevilen bir ad idi.

KAYNAK: Prof. Dr. Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi, c.1, TTK Yayınları, istanbul 2003, s.5,6

al binin evladı uğraştırdın beni gece gece ebeni gibiyim