-1
Mahir Çayan
Doğum15 Mart 1946
Samsun
Ölüm30 Mart 1972 (26 yaşında)
Kızıldere, Niksar
Mahir Çayan(15 Mart 1946, Samsun- 30 Mart 1972; Kızıldere, Niksar, Tokat), Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi(THKP-C) lideri. Marksist- Leninist devrimci önder. 30 Mart 1972 tarihinde, Tokat'ın Niksarilçesine bağlı Kızıldere Köyü'nde askerle girdiği çatışmadadokuz arkadaşıyla birlikte öldürüldü. [1]
Yaşam öyküsü
Samsundoğumlu olan Mahir Çayan, ortaokul ve lise dönemlerini Haydarpaşa Lisesi'nde, yani istanbul'da geçirdi. 1963'te istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne kaydoldu. Ertesi yıl Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde öğrenimine devam etti. Bu dönemde TiPve FKF'ye (Fikir Kulüpleri Federasyonu) bağlı olan SBF(Siyasal Bilgiler Fakültesi) Fikir Kulübü'negirdi. 1965'te bu klübün başkanlığını da üstlendi.
1967'de kısa süreliğine Fransa'ya gitti. Buradaki sosyalisthareketlerin genel seyri ve içinde bulundukları tartışmaları izledi. 1968'deki 6. Filoeylemlerine izmir'de katıldı ve gözaltınaalındı. Bu dönemde Türkiye işçi Partisi(TiP) içinde başlayan Mihri Belli'nin savunduğu Milli Demokratik Devrimtartışmaların içerisinde ve daha sonra kurulan THKP-C'nin önder kadrosunda bulundu. Bu tartışma sürecinde TiPadına Karadeniz Ereğli'de çalışmalar yürüttü.
Bu geziden sonra ideolojik olarak Milli Demokratik Devrimsaflarında yer aldı. TiPile olan temel ayrılığı devrimsorunu olarak tarifler. Fransa'da bulunduğu süreçte Latin Amerikasilahlı (fokoist) mücadelerinden etkilenir. TiP'i bu süreçte yasalcılıkla suçlar, Türkiye'deki devrim sürecinin ancak silahlı bir mücadeleyle ve kendi özgül koşullarının tespit edilmesiyle olabileceğini savunur. Bu görüşe daha yakın olan Türk Soluve Aydınlıkdergilerinde yazılar yazar. Bu dönemde yazdığı önemli yazıları "Revizyonizmin Keskin Kokusu 1", "Revizyonizmin Keskin Kokusu 2" ve "Aren Oportünizminin Niteliği" dir.
1969 yılında Ankara'da yapılan ve Fikir Kulüpleri Federasyonu'nun adını DEV-GENÇ(Devrimci Gençlik Federasyonu) olarak değiştirdiği toplantıda Türkiye sosyalisthareketinin seyrini değiştirir. 1971 yılında yapılan TiPkongresine katılmamıştır, fakat TiPve kendi çalışma çevresinden öğrenci ve işçilerle birlikte bir toplantı örgütler. Mihri Belliile olan ayrılıkları iyice ortaya çıkmış olmasıyla birlikte yolunu Milli Demokratik Devrim(MDD) sürecinden ayırarak, önce "genç subayların" askerî darbeyapmasını beklemek yerine halk ihtilaliiçin silahlı propagandafaaliyetlerine başlar. Bu ayrışmanın temel noktası, aslında MDD tespitinin TiPyasalcılığının başka bir versiyonu olduğu görüşüdür. O dönemde Türkiye devrimsüreciniKesintisiz Devrim I- II- IIIbroşürlerinde dile getirir. Türkiye'nin sahip olduğu yapıyı oligarşiolarak tanımlar. Ek olarak da "Türkiye'deki geçmişe nazaran refah seviyesinin artması ile birlikte devlet ve halk arasında bir denge vardır," demiş ve bu dengeyi suni dengeolarak adlandırmıştır. Suni dengeyi de bozmanın ancak silahlı mücadele ile olacağını savunmuştur. [2]
Bu süreçte Münir Ramazan Aktolga ve Yusuf Küpeliile birlikte THKP-C'nin kuruluş çalışmalarını sürdürür. Örgütün diğer önemli isimleri arasında; Ertuğrul Kürkçü, ilhami Aras, Ulaş Bardakçı, Mustafa Kemal Kaçaroğlu ve Hüseyin Cevahiryer alır. Şehir gerillasımodellini benimseyen Mahir Çayan buna uygun silahlı eylemlerin planlanmasında ve gerçekleştirilmesinde bizzat bulunur. Çalışmalarını sürdürmek için Şubat 1971'de istanbul'a geçen Mahir Çayan burada da silahlı eylemlere devam eder. 22 Mayıs 1971' de israil Başkonsolosu Ephraim Elrom'un kaçırılıp öldürülmesi olayına karışır. Kaldıkları evden kaçarken polisle girdikleri çatışma sonrasında Mahir Çayan ve Hüseyin Cevâhir, istanbul Maltepe’de bir evde kuşatılır. Evde bulunan 14 yaşındaki bir kızı rehin alırlar. Çayan ve Cevahir’i ikna edebilmek için anne ve babaları ile aile büyükleri olay yerine getirilir. 1 Haziran’da eve yapılan operasyonda Cevahir öldürülür, Mahir Çayan yakalanacağını anlayınca intihara teşebbüs eder fakat solak olduğu için başaramaz ve sadece kendini yaralar eve giren güvenlik güçleri tarafından yaralı olarak yakalanır. [3]Rehine kız zarar görmez. [4]
Mahir Çayan tutuklanarak istanbul Maltepe Cezaevi'ne konulur. Dâvâ sürerken 29 Kasım 1971'de THKP-C'den Mahir Çayan, Ulaş Bardakçı, Ziya Yılmaz ile THKO'dan Cihan Alptekinve Ömer Ayna, kazılan tünelden çıkarak firar ederler. Firardan sonra THKP-C içinde bölünme yaşanır. istanbul'da kalma olanakları daralan Mahir Çayan, Ankara'ya geçer. 19 Şubat'ta Ulaş Bardakçı Arnavutköy'de kaldığı evde kuşatılır ve öldürülür. Mahir Çayan ve arkadaşları bir yandan sürekli yer değiştirerek yakalanmamaya çalışırken, öte yandan idam cezası verilmiş olan Deniz Gezmişve arkadaşlarının kurtarılması için eylem olanakları araştırırlar. Ankara'daki ilişkiler de yakalanmalar sonucunda giderek daralır. Önce bazı kadrolar Karadeniz'e gönderilir. Koray Doğan'ın polis tarafından öldürülmesi ve diğer yakalanmalar sonrasında da Mahir Çayan, Cihan Alptekin, Ömer Ayna ve Ertuğrul Kürkçü Karadeniz'e geçerler. [5]
Kızıldere Olayı
Bir süre Fatsa'da kalan Mahir Çayan ve arkadaşları infazları engellemek için eylem olanakları araştırırlar. 26 Mart 1972'de Ünye'de NATO'ya ait radar istasyonunda çalışan iki ingiliz ve bir Kanadalı teknisyeni kaçırır ve karşılığında THKO(Türkiye Halkın Kurtuluş Ordusu) önderleri Deniz Gezmiş, Hüseyin inanve Yusuf Aslan'ın serbest bırakılmasını isterler. 28 Mart'ta rehinelerle birlikte Niksar'ın KızıldereKöyü muhtarının evinde kalmakta olan arkadaşlarının yanına giderler. 30 Mart günü muhtarın evinde askerler tarafından ablukaya alınırlar. Askerlerin megafonla yaptıgı teslim olun çağrılarına devrimci sloganlarla karşılık verilir. Evi sarmış olan askerler ile silahlı çatışmaya girilir. Çatışma sonunda Mahir Çayan, Cihan Alptekin, Ömer Ayna, Saffet Alp, Sinan Kazım Özüdoğru, Hüdai Arıkan, Ahmet Atasoy, Ertan Saruhan, Sabahattin Kurt ve Nihat Yılmaz öldürülür. Evde bulunan Ertuğrul Kürkçü samanlıkta saklanarak sağ kalır ve yakalanır. Rehineler ise çatışma sırasında öldürülürler. Cenazeler savcının nezaretinde Niksar'a zütürülür.
Mahir Çayan'ın mezarı Ankara Karşıyaka Mezarlığı, L/3 adası, 99 no'lu mezardır.
Yazıları
•
.Aren Oportünizminin Niteliği.
•
.Revizyonizmin Keskin Kokusu I
•
.Revizyonizmin Keskin Kokusu II
•
.Sağ Sapma, Devrimci Pratik ve Teori
•
.Yeni Oportünizmin Niteliği Üzerine
•
.ASD'ye Açık Mektup
•
.Yayın Politikamız
•
.Devrimde Sınıfların Mevzilenmesi.
•
.Kesintisiz Devrim I
•
.Kesintisiz Devrim II-III
•
.Toplumsal Yazıları
Literatürde Mahir Çayan
Kitaplar
•
.Ali H. Neyzi, Mahir
•
. Turhan Feyizoğlu, Mahir
•
.Tarkan Tufan, Mahir Çayan'ın Hayatı ve Fikirleri: Bir Devrimcinin Portresi
•
.Mahir Çayan "Bütün yazıları"
•
."Hasretim Derin Uykularda-Mahir Çayan" Vehbi Bardakçı
•
.Mahir Çayan'ın Hayat Öyküsü - Yılmaz Okay
Diziler
•
. Hatırla Sevgili(Mahir Çayan rolünü Kanbolat Görkem Aslanüstlenmiştir.)
Şarkılar
•
.Grup Kızılırmak -Kızıldere
•
.Sevinç Eralatay -Kızıldere
•
.Grup Yorum -Kızıldere
•
.Selda Bağcan -Kızıldere
•
.Aşık ihsani -Kızıldere
•
.Ali Asker -Kızıldere
•
.Emekçi -Kızıldere
•
.Sevinç Eralatay -Mahir'in Türküsü
•
.Grup Adalılar -Mahir'i gördüm
•
.Grup Adalılar -Ankara'dan Bir Haber Var
Tümünü Göster
