liseliler okumasın 18

[1] Tengri teg tengride bolmış Türk Bilge Kağan bu ödke olurtum. Sabimin tüketi eşidgil. Ulayu ini yigünüm oğlanım biriki oğuşum budunum biriye şadpıt begler yırıya tarkat buyruk begler Otuz [Tatar ... ]
[1] Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı, bu zamanda oturdum. Sözümü tamamiyle işit. Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, güneydeki şadpıt beyleri, kuzeydeki tarkat, buyruk beyleri, Otuz Tatar…

[2] Tokuz Oğuz begleri budunı bu sabimin edgüti eşid katığdı tıngla: ilgerü kün toğsık[k]a birigerü kün ortusıngaru kurığaru kün batsıkınga yırığaru tün ortusıngaru anda içreki budun [kop] m[ang]a k[örür]. [Bunç]a budun
[2] Dokuz Oğuz beyleri, milleti! Bu sözümü iyice işit, adamakıllı dinle: Doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun içindeki millet hep bana tâbidir. Bunca milleti

[3] kop itdim. Ol amtı ariyıg yok. Türk kağan Ötüken yış olursar ilte bung yok. ilgerü Şantung yazıka tegi süledim, taluyka kiçig tegmedim. Birigerü Tokuz Ersinke tegi süledim, Tüpütke kiçig [teg]medim. Kurığaru Yinçü ög[üz]
[3] hep düzene soktum. O şimdi kötü değildir. Türk kağanı Ötüken ormanında otursa ilde sıkıntı yoktur. Doğuda Şantung ovasına kadar ordu sevk ettim, denize ulaşmama az kaldı. Güneyde Dokuz Ersine kadar ordu sevk ettim, Tibete ulaşmama az kaldı. Batıda inci nehrini geçerek

[4] keçe Temir Kapığka tegi süledim. Yırığaru Yir Bayırku yiririge tegi süledim. Bunca yirke tegi yorıtdım. Ötüken yışda yig idi yok ermiş. il tutsık yir Ötüken yış ermiş. Bu yirde olurup Tabğaç budun birle
[4] Demir Kapıya kadar ordu sevk ettim. Kuzeyde Yir Bayırku yerine kadar ordu sevk ettim. Bunca yere kadar yürüttüm. Ötüken ormanından daha iyisi hiç yokmuş. il tutacak yer Ötüken ormanı imiş. Bu yerde oturup Çin milleti ile

[5] tüzültüm. Altun kümüş işgiti kutay burigsuz anca birür. Tabğaç budun sabi süçig ağısı yımşak ermiş. Süçig sabin yımşak ağın arıp ırak budunuğ anca yağutır ermiş. Yağuru kondukda kisre ariyığ bilig anda öyür ermiş.
[5] anlaştım. Altını, gümüşü, ipeği ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor. Çin milletinin sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş. Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak milleti öylece yaklaştırır-mış. Yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş.

[6] Edgü bilge kişig edgü alp kişig yontmaz ermiş. Bir kişi yarigılsar oğuşı budunı bişükinge tegi kıdmaz ermiş. Süçig sabıriga yımşak ağısıriga arturup öküş Türk budun öltüg. Türk budun ölgibirig. Biriye Çoğay yış Tögültün
[6] iyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş. Bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış. Tatlı sözüne, yumuşak ipek kumaşına aldanıp çok çok, Türk milleti, öldün; Türk milleti, öleceksin! Güneyde Çogay ormanına, Tögültün

[7] yazı konayın tiser Türk budun ölgibig. Anda ariyığ kişi anca boşğurur ermiş. Irak erser yablak ağı birür, yağuk erser edgü ağı birür tip anca boşğurur ermiş. Bilig bilmez kişi ol sabığ alıp yağuru barıp öküş kişi öltüg.
[7] ovasına konayım dersen, Türk milleti, öleceksin! Orda kötü kişi şöyle öğretiyormuş: Uzak ise kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir diyip öyle öğretiyormuş. Bilgi bilmez kişi o sözü alıp, yakına gidip, çok insan, öldün!

[8] Ol yirgerü barsar Türk budun ölteçi sen. Ötüken yir olurup arkış tirkiş ısar nerig buriguğ yok. Ötüken yış olursar beriggü il tuta olurtaçı sen. Türk budun tokurkak sen. Açsık tosık ömez sen. Bir todsar açsık ömez sen. Antağırigın
[8] O yere doğru gidersen, Türk milleti öleceksin! Ötüken yerinde oturup kervan, kafile gönderirsen hiç bir sıkıntın yoktur. Ötüken ormanında oturursan ebediyen il tutarak oturacaksın. Türk milleti, tokluğun kıymetini bilmezsin. Açlık, tokluk düşünmezsin. Bir doysan açlığı düşünmezsin. Öyle olduğun

[9] üçün igidmiş kağanıngın sabin almatın yir sayu bardığ. Kop anda alkıntığ, arıltığ. anda kalmışı yir sayu kop toru ölü yonyur ertig. Tengri yarlıkadukın üçün [ö]züm kutum bar üçün kağan olurtum. Kağan olurup
[9] için, beslemiş olan kağanının sözünü almadan her yere gittin. Hep orda mahvoldun, yok edildin. Orda, geri kalanınla her yere hep zayıflayarak, ölerek yürüyordun. Tanrı buyurduğu için, kendim devletli olduğum üçün, kağan oturdum. Kağan oturup

[10] yok çığarfy budunuğ kop kubratdım. Çığariy budunuğ bay kıldım. Az budunuğ öküş kıldım. Azu bu sabımda igid bar ğu? Türk begler budun bum eşidirîg. Türk [budun ti]rip il tutsıkırigın bunda urtum. Yarigılıp ölgibirfgin yime
[10] aç, fakir milleti hep toplattım. Fakir milleti zengin kıldım. Az milleti çok kıldım. Yoksa, bu sözümde yalan var mı? Türk beyleri, milleti, bunu işitin! Türk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum. Yanılıp öleceğini yine

[11] bunda urtum. Neng nerig sabim erser berîggü taşka urtum. Arigar körü bilirig. Türk amtı budun begler bödke körügme begler gü yarigıltaçı siz? Men b[eriggü taş tokıtdım ... Tabğ]aç kağanda bedizçi kelürtüm, bedizet[t]im. Menirîg sabimin sımadı.
[11] burda vurdum. Her ne sözüm varsa ebedî taşa vurdum. Ona bakarak bilin. Şimdiki Türk milleti, beyleri, bu zamanda itaat eden beyler olarak mı yanılacaksınız? Ben ebedî taş yontturdum …. Çin kağanından resimci getirdim, resimlettim. Benim sözümü kırmadı.

[12] Tabğaç kağanıng içreki bedizçig ıtı. Arigar adınçığ bark yaraturtum. için taşın adınçığ bediz urturtum. Taş tokıtdım. Körfgülteki sabimin u[rturtum ... On Orig oğlırig]a tatıriga tegi bum körü bilirig. Benggü taş
[12] Çin kağanının maiyetindeki resimciyi gönderdi. Ona bambaşka türbe yaptırdım. içine dışına bambaşka resim vurdurdum. Taş yontturdum. Gönüldeki sözümü vurdurdum … On Ok oğluna, yabancına kadar bunu görüp bilin. Ebedî taş

[13] tokıtdım. b[u ... il] erser, anca takı erig yirte irser, anca erig yirte berfggü taş tokıtdım, bitid[d]im. Anı körüp anca bilirig. Ol taş [ ... ]dım. Bu bitig bitigme atisi Yol[l]uğ T[igin].
[13] yontturdum … il ise, şöyle daha erişilir yerde ise, işte öyle erişilir yerde ebedî taş yontturdum, yazdırdım. Onu görüp öyle bilin. Şu taş …. dım. Bu yazıyı yazan yeğeni Yollug Tigin.

[1] tengri teg tengride bolmış türk bilge kağan bu ödke olurtum. sabimin tüketi eşidgil. ulayu ini yigünüm oğlanım biriki oğuşum budunum biriye şadpıt begler yırıya tarkat buyruk begler otuz [tatar ... ]
[1] tanrı gibi gökte olmuş türk bilge kağanı, bu zamanda oturdum. sözümü tamamiyle işit. bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, güneydeki şadpıt beyleri, kuzeydeki tarkat, buyruk beyleri, otuz tatar…

[2] tokuz oğuz begleri budunı bu sabimin edgüti eşid katığdı tıngla: ilgerü kün toğsık[k]a birigerü kün ortusıngaru kurığaru kün batsıkınga yırığaru tün ortusıngaru anda içreki budun [kop] m[ang]a k[örür]. [bunç]a budun
[2] dokuz oğuz beyleri, milleti! bu sözümü iyice işit, adamakıllı dinle: doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun içindeki millet hep bana tâbidir. bunca milleti

[3] kop itdim. ol amtı ariyıg yok. türk kağan ötüken yış olursar ilte bung yok. ilgerü şantung yazıka tegi süledim, taluyka kiçig tegmedim. birigerü tokuz ersinke tegi süledim, tüpütke kiçig [teg]medim. kurığaru yinçü ög[üz]
[3] hep düzene soktum. o şimdi kötü değildir. türk kağanı ötüken ormanında otursa ilde sıkıntı yoktur. doğuda şantung ovasına kadar ordu sevk ettim, denize ulaşmama az kaldı. güneyde dokuz ersine kadar ordu sevk ettim, tibete ulaşmama az kaldı. batıda inci nehrini geçerek

[4] keçe temir kapığka tegi süledim. yırığaru yir bayırku yiririge tegi süledim. bunca yirke tegi yorıtdım. ötüken yışda yig idi yok ermiş. il tutsık yir ötüken yış ermiş. bu yirde olurup tabğaç budun birle
[4] demir kapıya kadar ordu sevk ettim. kuzeyde yir bayırku yerine kadar ordu sevk ettim. bunca yere kadar yürüttüm. ötüken ormanından daha iyisi hiç yokmuş. il tutacak yer ötüken ormanı imiş. bu yerde oturup çin milleti ile

[5] tüzültüm. altun kümüş işgiti kutay burigsuz anca birür. tabğaç budun sabi süçig ağısı yımşak ermiş. süçig sabin yımşak ağın arıp ırak budunuğ anca yağutır ermiş. yağuru kondukda kisre ariyığ bilig anda öyür ermiş.
[5] anlaştım. altını, gümüşü, ipeği ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor. çin milletinin sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş. tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak milleti öylece yaklaştırır-mış. yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş.

[6] edgü bilge kişig edgü alp kişig yontmaz ermiş. bir kişi yarigılsar oğuşı budunı bişükinge tegi kıdmaz ermiş. süçig sabıriga yımşak ağısıriga arturup öküş türk budun öltüg. türk budun ölgibirig. biriye çoğay yış tögültün
[6] iyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş. bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış. tatlı sözüne, yumuşak ipek kumaşına aldanıp çok çok, türk milleti, öldün; türk milleti, öleceksin! güneyde çogay ormanına, tögültün

[7] yazı konayın tiser türk budun ölgibig. anda ariyığ kişi anca boşğurur ermiş. irak erser yablak ağı birür, yağuk erser edgü ağı birür tip anca boşğurur ermiş. bilig bilmez kişi ol sabığ alıp yağuru barıp öküş kişi öltüg.
[7] ovasına konayım dersen, türk milleti, öleceksin! orda kötü kişi şöyle öğretiyormuş: uzak ise kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir diyip öyle öğretiyormuş. bilgi bilmez kişi o sözü alıp, yakına gidip, çok insan, öldün!

[8] ol yirgerü barsar türk budun ölteçi sen. ötüken yir olurup arkış tirkiş ısar nerig buriguğ yok. ötüken yış olursar beriggü il tuta olurtaçı sen. türk budun tokurkak sen. açsık tosık ömez sen. bir todsar açsık ömez sen. antağırigın
[8] o yere doğru gidersen, türk milleti öleceksin! ötüken yerinde oturup kervan, kafile gönderirsen hiç bir sıkıntın yoktur. ötüken ormanında oturursan ebediyen il tutarak oturacaksın. türk milleti, tokluğun kıymetini bilmezsin. açlık, tokluk düşünmezsin. bir doysan açlığı düşünmezsin. öyle olduğun

[9] üçün igidmiş kağanıngın sabin almatın yir sayu bardığ. kop anda alkıntığ, arıltığ. anda kalmışı yir sayu kop toru ölü yonyur ertig. tengri yarlıkadukın üçün [ö]züm kutum bar üçün kağan olurtum. kağan olurup
[9] için, beslemiş olan kağanının sözünü almadan her yere gittin. hep orda mahvoldun, yok edildin. orda, geri kalanınla her yere hep zayıflayarak, ölerek yürüyordun. tanrı buyurduğu için, kendim devletli olduğum üçün, kağan oturdum. kağan oturup

[10] yok çığarfy budunuğ kop kubratdım. çığariy budunuğ bay kıldım. az budunuğ öküş kıldım. azu bu sabımda igid bar ğu? türk begler budun bum eşidirîg. türk [budun ti]rip il tutsıkırigın bunda urtum. yarigılıp ölgibirfgin yime
[10] aç, fakir milleti hep toplattım. fakir milleti zengin kıldım. az milleti çok kıldım. yoksa, bu sözümde yalan var mı? türk beyleri, milleti, bunu işitin! türk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum. yanılıp öleceğini yine

[11] bunda urtum. neng nerig sabim erser berîggü taşka urtum. arigar körü bilirig. türk amtı budun begler bödke körügme begler gü yarigıltaçı siz? men b[eriggü taş tokıtdım ... tabğ]aç kağanda bedizçi kelürtüm, bedizet[t]im. menirîg sabimin sımadı.
[11] burda vurdum. her ne sözüm varsa ebedî taşa vurdum. ona bakarak bilin. şimdiki türk milleti, beyleri, bu zamanda itaat eden beyler olarak mı yanılacaksınız? ben ebedî taş yontturdum …. çin kağanından resimci getirdim, resimlettim. benim sözümü kırmadı.

[12] tabğaç kağanıng içreki bedizçig ıtı. arigar adınçığ bark yaraturtum. için taşın adınçığ bediz urturtum. taş tokıtdım. körfgülteki sabimin u[rturtum ... on orig oğlırig]a tatıriga tegi bum körü bilirig. benggü taş
[12] çin kağanının maiyetindeki resimciyi gönderdi. ona bambaşka türbe yaptırdım. içine dışına bambaşka resim vurdurdum. taş yontturdum. gönüldeki sözümü vurdurdum … on ok oğluna, yabancına kadar bunu görüp bilin. ebedî taş

[13] tokıtdım. b[u ... il] erser, anca takı erig yirte irser, anca erig yirte berfggü taş tokıtdım, bitid[d]im. anı körüp anca bilirig. ol taş [ ... ]dım. bu bitig bitigme atisi yol[l]uğ t[igin].
[13] yontturdum … il ise, şöyle daha erişilir yerde ise, işte öyle erişilir yerde ebedî taş yontturdum, yazdırdım. onu görüp öyle bilin. şu taş …. dım. bu yazıyı yazan yeğeni yollug tigin.