kızım hem de komünistim sorularınızı bklyrm

Manifesto yayımlanalı 160 yıl oldu. Yayımlandığında, dünya komünistlerinin programlarını yansıtması bakımından büyük bir öneme sahipti. Günümüzde de, Marksist düşünce dizgesini özet ve ilke düzeyinde dünya kamuoyuna bütün canlılığıyla duyurmaya devam ediyor. Metin felsefi içeriğiyle de son derece önemli. Metnin nesnel bir tutumla yazıldığı da gözlerden kaçmıyor. Edebi bir üslupla yazıldığına ise şüphe yok. Her cümlesinin üzerine kitap yazılacak denli bilgi içeriği kuvvetli bir metin. Örneğin, metinde geçen “zor” sözünden hareketle Engels, “Tarihte Zorun Rolü” diye metinden bağımsız bir çalışma da yapmıştı. “Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor” cümlesinden yola çıkan M. Berman da bu başlıkla bir kitap yazmış bulunuyor; bunlar ilk akla gelenler.

Metnin nesnel bir yapıda olmasının nedeni, duyguyla değil akılla yazılmış olmasıdır kuşkusuz. Çünkü “ideolojik kaygılar” bir kenara bırakılmıştır. Ama kelimenin gerçek anlamında metin oluşturulurken, felsefi-ideolojik bir tutum alınmıştır. Yani nesnel planda bir felsefi ideolojik metin ortaya konmuştur. Komünist Manifesto’da burjuvazi, komünistlerin kabul etmeyeceği denli verimli ve devrimci bir sınıf olarak değerlendiriliyor. Bu, kapitalizmi toptan olumsuzlayan Rousseaucu romantik felsefe anlayışından bakıldığında kabul edilemez bir değerlendirmedir, zira metnin daha başlarında şöyle yazar:”Burjuvazi tarihte son derece devrimci bir rol oynamıştır”. Beri yandan Manifesto, liberal felsefenin tüm argümanlarına karşı da burjuvazinin anti-hümanist yüzünü gözler önüne seriyor. Kitleleri açlığa mahkum ederken, onların mülkiyet, aile ve ahlaki değerlerini sömürürken, yani emekçileri kendilerine yabancılaştırırken kapitalizm, gerçek yüzünü göstermektedir. Şöyle yazar Manifesto’da: “Makinenin bir uzantısı olup çıkmıştır işçi (... ) bir işçinin maliyeti neredeyse bütünüyle, hayatta kalabilmesi ve soyunu sürdürebilmesi için gerekli geçim araçlarıyla sınırlıdır”.

Manifesto üzerine yapılan tartışmalar öncelikle Marksist düşünce sisteminin daha derinden kavranmasına olanak verirken bir yandan da bu düşünce sisteminin birçok teorik sorununun da analiz edilmesine imkân vermektedir. Bu çalışmaların, Manifesto tartışmalarına geniş bir kesimin katılmasını da beraberinde getirdiği anlaşılıyor. 2008’deki tartışmalar Manifesto’nun muhaliflerine de bir yanıt vermekten geri kalmadı. Mesela Nazlı Ilıcak ve benzerlerinin yerli yersiz ama her tartışma ortamında “komünizm öldü” diye inanmak istedikleri duygu ve düşünce ortamlarını da ters yüz etmiştir.

Marks ve Engels (özellikle Marks), tüm metinlerinde olduğu gibi Manifesto’da da edebi bir yöntem izliyor; yeri geliyor benzetmeler yapıyor, metaforlar kullanıyor, deyimler üretiyor; yeri geliyor tasvirlere başvuruyor, akıcı bir dili tercih ediyor, yalına yöneliyor. Böylece günümüzde ve ülkemizde entelektüel arenada tartışılan birçok probleme ışık tutuyor. Manifesto’nun 2008 yılındaki çevirilerini de dikkate alarak söylersek, Kasım 1847’de yazılıp Şubat 1848’de ilk olarak yazarlarının adı belirtilmeden Almanca yayınlanan metin, ülke ve dünya gündeminin durulmuşluğundan dolayı da şu yaşadığımız dönemde daha anlaşılır bir hale gelmiştir diye düşünüyoruz.

Manifesto’nun adı çok sayıda siyasetçinin, aydının, örgütün ve partinin ilgisini çekmektedir. Ona kısaca “Manifesto” dense de, yaygın kullanılan adı Komünist Manifesto’dur. Asıl adının ise Komünist Parti Manifestosu olduğu biliniyor. Neden Sosyalist değil de Komünist denmiştir? Manifesto’nun üzerine yazılan yorumlardan anlaşıldığına göre Marks ve Engels’in çevresinde toparlanan kesimler kendilerini ütopik sosyalistlerden ayırmak için bu yola başvurdular. Çünkü ütopikler olarak bilinen S.Simon, Fourier, Owen kendilerini sosyalist olarak adlandırıyorlar ve kamuoyunda öyle tanınıyorlardı. Manifesto’nun izinden gidenlerin, Paris Komünü’nün yenilgisi üzerine “sosyal demokrasi” kavrdıbına yöneldiklerini düşünenlerin de olduğunu biliyoruz. Fakat sonuç itibariyle Manifesto’nun izleyicileri bugün açısından sosyalizmi bir geçiş dönemi, komünizmi de sınıfsız dünya toplumu olarak literatüre kabul ettirmiş durumdalar.