Dinleyen vermı beyler?

Rezzilikler dönemi.

630-682 arası Doğu Göktürklerinin çin iradesinde yaşadığı dönemdir. Kür Şad ayaklanması dışında yaşadığımız her şey rezillik ve utanç dolu.

19 mayıs 639 tarihinde Kür Şad ve 40 çerisi (bazı kaynaklarda Kür Şad ile 40 kişi olduklarını, bazı kaynaklar Kür Şad hariç 40 çeri olduğunu söyler.) Tai-tzungun yazlık sarayını basar. Aslında bu olay sayfalarca anlatılsa az ama özet geçmek gerekirse Kür Şad ayaklanmadan önce tahttaki bütün haklarından vazgeçer. Çünkü insanların yaptıklarını tahtı için değil, milleti için yaptığını bilmesini ister. Her şey yolunda gitmez ama. Mesela imparator günlük gezisini hava şartlarından dolayı iptal eder. Geri dönmeyi kendine yediremeyen Kür Şad ve 40 çerisi çin sarayını basar. Vuruşurlarda vuruşurlar. Ama içerisi çin keranesi gibi olduğundan (kelime şakası yaptım vurmayın) geri çekilirler. At üstünde vuruşa vuruşa geri çekilirler ve hepsi bir bir uçmağa kavuşur. ihtilal başarısısız olur ama Türk milleti üzerindeki tesiri bir hayli fazla olur. Baştaki hainlere (tarihin her devrinde iktidar sahipleri gaflet veya dalalet içine düştüğüü görülmüş. Tıpkı nutukta anlatıldığı gibi (bkz: richard dexer shawn))rağmen Türk milleti kurtuluşu için çareler aramaya başlar

453 senesinde Attila vefaat eder, ulu Türk tahtına büyük oğlu ilek geçer. Ama kardeşleri dengizek ve irnek onun kağanlığını tanımaz ve ayaklanır. Karışıklığı fırsat bilen kabileler bir bir ayrıldı. 454 senesinde nedao savaşında cermenlere amı zütü dağıttık. ilek'in yerine geçen Dengizik 469 senesinde öldü. irnek ise bazı kun boylerıyla doğuya doğru göç etti. 509'da irnekte ölünce Kun kağanlığı tarih sahnesinden çekilmiş oldu.

Zaten tarihi bir ironi vardır. Bir devlet en güçlü zamanını yaşadıktan sonra çöküş dönemine girer. Tarihin altın kuralı devletlerinde insanlar gibi doğup büyüyüp öldüğünü söyler.

Göktürklerin rahat durmayacağını anlayan çin imparatoru kısa bir süre sonra li-simo'yu Göktürk kağanı olarak atadı ve Göktürkleri sarı ırmağın yukarısına sürüp etraflarına sur çekti. Li-simo'nun 30 bin hane halkı, 40 bin askeri ve 90 bin atı vardı. Kağan imparatora yolladığı mektupta şunları yazıyodu.

"Bendeniz haddim olmadığı halde merhametiniz sayesinde kabilenin başı oldum. Kabul olunursa nesillerimiz boyunca devletin bir bekçi köpeği olarak kuzey kapıyı koruyayım. Eğer Seyantolar istila ederse ailemin Çin Seddinin içine girmesine izin veriniz.”

Çin imparatoru bu teklifi zevkle kabul eder. 679 yılında üç Göktürk varisi ashide wenfu, ashide fengzi ve ashine nishufu çinlilere karşı isyan etti ama yenilip yakalndılar. 681 tarihinde üç variste dahil olmak üzere 54 göktürk isyancılıkla suçlanıp halkın önünde idam edildi. Ancak aynı sene Kutluk Han (ilerde ilteriş Kağan olacak) funian'ın askerlerinin kalıntısının komutasını ele alarak isyan eder.

Göktürkler 542 senesine kadar Altay dağları eteklerinde yaşıyordu. Çinli tarihçilerin ittifakına göre Göktürkler hiung-nu yani Kunlardan geliyordu.

Sasanilerin baslışadığı iç asya bozkırlarında, doğuda avarlar ve çinlililer, batıda ak kunlar ile yapılan mücadelelerle kağanlık kurulmuştur. ilk kağanı Bumin kağan, ilk yabgusu istemi yabgudur. Bazı kaynaklarda Bumin kağandan iliğ kağan diye bahseder. iliğ kelimseinin ili toplayan anlamı taşıdığı düşünülmektedir. Bumin kağanın vefaatından sonra yerino oğlu isgib kağan geçti ama iktidarı kısa sürdü. 1 sene sonra vefaat edince yerine Mukan kağan geçti. Mukan kağan moğol soylu kitanları yenerek işbaşına geçti. Mukan kağan zamanında devlet mükemmel sınırlara ulaştı. Mukan kağan kızını çin imparatoru ile evlendirerek çinin zenginliğinin Türk illerine akmasını sağlamıştır.

Devam ediyorum beyler

Mukan'dan sonra tahta kardeşi Taspar kağan geçti. Taspar kağan budizmi kabul etti ancak çini baskılamayı başardı. Taspar'ın yerine ise işbara kağan geçti. işbara kağan 587'de vefaat etti, devlet 588'de doğu ve batı göktürk kağanlığı olarak ikiye ayrıldı.

Doğu göktürk kağanlığı 630 senesine kadar ayakta kaldı. Şipi ve illik kağan zamanı çindeki sui hanedanının en zayıf döneminde denk gelmişti. 626 senesinde illik kağan demir süvarilerini vey nehri üzerine sürdü. Çin imparatorunun vergi ve haraç vermeyi kabul etmesi üzerine savaş olmadı. Fakat 1 sene sonra çok sert bir kuraklık oldu, hayvanlar otlatılamadı ve öldü. Türk tarihindeki en sert kırgınlardan birini fırsat bilen çinliler ordularını illik kağanın üzerine sürdü. Savaşı kaybettik ve illik kağan işbara kağanın yanına kaçtı ancak ikisi birden esir edildi. Çin imparatoru Tsai-tzeng kendini Türklerin Gök Kağanı ilan etti ve doğu göktürk imparatorluğu yıkıldı.

kaynak :zütüm
NOT: Mu kıtasındaki dokuz-oğuzlar saçmalığından sonra okumadım

Devam ediyorum beyler

Beyler bir iki saate devam ederim

Devam ediyorum beyler

neyse beyler uykum geldi sabaha devam ederim artık

Devam ediyorum beyler

Devam etcen mi kardeşim kültürlendir bizi

Devam zumqi okuyoz güzel

Yaz pnp

Devam pnp syf4 ayrac

Devam panpa

Reserved

dinliyorum panpa