joker

en azından beklentilerimi karşılamış filmdir.

anaakım bir çizgi roman filmi izleyeceğini düşünenler filmin daha ilk yarısında hayal kırıklığına uğrayacaktır, buna bizzat şahit de oldum. umduğum gibi daha çok bir festival filmi havasındaydı. ha klişeler yok muydu, vardı tabii. sinemayla biraz haşır neşir biri için olacakların pek çoğu tahmin edilebilirdi. öte yandan görüntü yönetmeni takdir edilesi bir iş çıkarmış, sinematografi gerçekten başarılıydı. gelelim içeriğe;

--spoiler--

olay örgüsüne yukarıdan bakacak olursak, halihazırda yozlaşmış bir toplumun ve akıl sağlığı bozuk, şiddete eğilimli bir bireyin günlük yaşamın olumsallığı ve tabii ki bu dejenere toplumun kendi iç dinamiklerinin etkisiyle bürünebileceği korkunç karakter ile karşılaşırız.

ama filmin bize vermek istediği asıl şey -bence- sosyal mesaj değil. asıl amaç çoğu sinemaseverin film daha vizyona girmeden önce de tahmin ettiği gibi, joker'in iç dünyasını tasvir etmek ve karaktere derinlik kazandırmak. bu bağlamda, film süresince dikkat etmemiz gereken en önemli şey karakter gelişimi.

hasta annesiyle yaşayan, palyaçoluk yaparak geçimini sağlayan, gayet masum ve çocukça hayalleri olan; bunların yanı sıra ciddi pgibolojik problemleri olan ve bu sebeple topluma uyum sağlamakta güçlük çeken bir adam nasıl oldu da joker'e dönüştü? filmin cevap vermek istediği soru bu.

filmde gözlemlediğimiz kadarıyla, arthur'un joker karakterini tedricen dışa vurmasını tetikleyen iki büyük olay var; birisi metroda kendisine saldıran üç borsacıyı öldürmesi, diğeri ise annesiyle ve kendisiyle ilgili gerçeği (bu gerçeğin kendisi arthur'un kişiliğini oluşturan en büyük etken olabilir) öğrenmesi. sanrılarından anladığımız kadarıyla ilaç almayı bırakması birinci olayla aşağı yukarı aynı zamanlarda oluyor (burada kaçırdığım bir şeyler olabilir).

arthur'u bir dizi cinayet işlemeye iten etkenler başta da söylediğim gibi büyük oranda olumsal. fakat aynı şeyi gotham için söylemek zor, zira şehir filmin başından itibaren anladığımız kadarıyla zaten patlamaya hazır bir bomba gibi. dolayısıyla joker olsa da olmasa da işlerin eninde sonunda aynı noktaya varacağını varsayabiliriz. bu bakış açısıyla joker'in batman'in doğuşuna aracılık ederek aslında, istemeden de olsa, iyi bir şey yaptığı gibi zorlama bir fikir bile atılabilir ortaya.

--spoiler--

onun dışında, heath ledger ile joaquin phoenix'in joker'ini kıyaslamak bence anlamsız. çünkü yer aldıkları filmlerin kapsamları farklı, heath ledger'la jack nicholson'ı ya da jared leto'yu kıyaslamak gibi değil bu. iki oyuncunun da üstüne düşeni fazlasıyla yerini getirdiğini düşünüyorum.

film elbette daha iyi olabilirdi ama bu kadar büyük bir işi ellerine yüzlerine bulaştırmamaları bile bana göre büyük başarı.

batman'in arch-nemesis'idir. baş düşmanıdır.

gelelim the dark knight'taki joker'e:
herkes hayrandır joker'e, replikleri vs. havada uçuşur, fakat joker çoğu kimse tarafından yanlış anlaşılmıştır, şimdi madde madde herşeyi düzeltelim:

1- joker anarşist filan değildir, öyle mevcut düzeni sarsayım gibi dertleri yoktur, joker bu kadar basit bir karakter değildir, ve bu kadar basit düşünceleri olamaz. ha joker anarşiyi, kaosu sever ama onları bir araç olarak kullanır ve asıl amaçları başkadır. harvey'e hastanede anlattıkları tamamen onu manipüle etme amaçlı ve yoldan çıkarmak içindir, orada söylediği tek doğru şey "i'm an agent of chaos" cümlesidir. joker saf kötülüktür.

2- gelelim amaçlarına, bunları da kendi içinde madde olarak bölelim;

a- öncelikli amacı gotham'ın bir numaralı ve tek suç efendisi olmak, bunu da filmde zaten gambol'ın, chechen'in, lau'nun ve maroni'nin (bunu da harvey'e yaptırıyor) işlerini bitirerek yaptığını görüyoruz. gotham'a "daha klas bir suçlu" olarak kendini sunuyor.

b- evet kendi kafasında oluşturduğu ve büyük ölçüde motivasyonu olan bir düşüncesi var o da herkesin içerisinde saf kötülüğün olduğu ve bunun bir şekilde ortaya çıkarılabileceğine inanıyor, ve bunu kendine kanıtlamaya çalışıyor, filmin sonunda feribotlarda yaptığı "sosyal deney" gibi, insanların en zor anlarda nasıl birbirine düşeceğini ve birbirlerini yiyeceklerine inanır ve bunu hem kendine hem insanlarakanıtlamaya çalışır, böylece kendi varlığını ve deliliğini de herkese onaylatmış olacaktır.

c- ve asıl önemli amacı, bu amacı filmde sonradan edinir. gotham'ı yozlaştırmak, bozmak. bunu önce harvey üzerinde dener ve başarılı olur, evet gelebileceği en son nokta budur ama gotham asıl batman demektir ve asıl amacı batman'in ruhunu çürütmek, onu yozlaştırmaktır. bu uğurda kendini bile batman'e öldürtmeye çalışır. joker id ise batman süperegodur. harvey de ego oluyor, olan ona oluyor tabi o ayrı bir konu. joker saf kötülük, şeytanın ta kendisidir. ama batman bu yüzden onu öldürmez ikinci filmde, ona inat öldürmez ve yozlaşmaz. joker birçok amacına ulaşır ama en büyük amacını gerçekleştiremez; batman'i bozamaz.

işte joker budur; suç dehasıdır, çok amaçlı ve çok yönlü planın kralını yapar ve de en büyük özelliği ve onu joker yapan şey hiç geçmişi olmaması ve bilinmemesidir. bu çok önemli. joker hiçbiryerden gelir, durup dururken ortaya çıkar, ne bir kimlik ne bir bilgi, onu bu hâle ne getirmiştir hiç bilinmez (anlattığı yara hikayeleri palavradır, geçmişinin çoktan seçmeli olmasını seviyor, the killing joke'a bir gönderme). nolan filmde geçmişi ile ilgili en küçük kapı bir aralık bırakmamıştır, teori filan da yapılamaz. sınırsız kargaşanın elçisi, saf kötülük, şeytanın ta kendisi, suçun palyaço prensi. bakın alfred reyiz ne güzel çözmüş joker'i, tek cümleyle özetliyor: "Bazı insanlar sadece dünyanın yandığını seyretmek ister."