0
Apaçi adının kökeni [değiştir]
Apaçi (Apache) kelimesi ilk kez Juan de Onate tarafından 9 Eylül 1598 tarihinde San Juan Pueblo'da kullanılmıştır. Kelimenin kökeni hakkında çeşitli hipotezler olsa da en yaygın ve kabul edileni, Zuni dilinde ʔaapaču ya da Yavapai dilinde ʔawáača kelimelerinden geldiği yolundadır.[1] Günümüzde Apaçi halkları arasında yalnızca Hikarilalar Apaçi (Abáachi) adını kullanırlar.
Türkiye'de Kızılderili denince akla ilk gelen kabile Apaçilerdir.[2]. Bir başka deyişle, Türkiye'de Kızılderili imajı Apaçilerle ifade edilir [3]. Bunda, Türkiye'de bir dönem en popüler çizgi romanlarından olan Teksas ve Tommiks gibi çizgi romanların yaygınlığı etkendir.[4]. Apaçi kelimesi Türkçede Apaş [5] olarak da geçer. Apaş kelimesi sözlüklerde mecazen "hayta, külhanbeyi, efe" [6] anlamında da kullanılır. Bu mecazi kullanımı Türkçeye Fransızcadan geçmiştir. Bunda, Apaçilerin, özellikle de Çirikava Apaçilerinin yağmacı olmalarının etkisi vardır.
Dil [değiştir]
Ana madde: Apaçi dilleri
Diğer Amerika Kızılderililerinden oldukça farklı olan Na-Dene dilleri ailesinden dlleri konuşan Kızılderililer, Sibirya kökenlidir. En büyük grubunu oluşturan Atabask dilleri, coğrafi konumları baz alınarak Kuzey Atabask dilleri (Alaska ve Kanada), Pasifik Atabask dilleri (ABD'nin kuzey Pasifik kıyıları) ve Güney Atabask dilleri (ABD'nin orta güneyi ve Mekgiba sınırı) biçiminde üç alt grupta toplanırlar. Güney Atabask dilleri alt grubuna, Navaholar dışındakilerin hepsi Apaçi olduğundan Apaçi dilleri adı da verilmektedir.
Ova Apaçi dilleri [ingilizce Plains Apachean]
Ova Apaçicesi [kendilerince Náʼįįsha; ingilizce Plains Apache, Kiowa Apache, Oklahoma Apache]. Konuşanı bir iki kişi olup Oklahoma'da Na-Dene olmayan Kiowalar arasında yaşarlar.
Navaho-Apaçi dilleri [ingilizce Navajo-Apache, Southwestern Apachean]
Doğu Apaçi dilleri [ingilizce Eastern Apachean]
Hikarilaca [kendilerince Abáachi mizaa ; ingilizce Jicarilla, Jicarilla Apache]. New Mexico'nun kuzeyi ile Kolorado'nun güneyinde konuşulur.
Llanero
Hoyero
Lipanca [ingilizce Lipan, Lipan Apache]. New Mexico'nun doğusu ile Teksas'ın batısında konuşulur.
Batı Apaçi dilleri [ingilizce Western Apachean]
Meskalero-Çirikavaca [ingilizce Mescalero-Chiricahua]
Çirikavaca [ingilizce Chiricahua, Chiricahua Apache]. Arizona'nın güneyi ile New Mexico'nun güneybatısında konuşulur. Ünlü Apaçi kahramanı Geronimo'nun anadilidir.
Chiricahua
Mimbreño
Mogollon
Meskaleroca [ingilizce Mescalero, Mescalero Apache]. New Mexico'nun orta bölgelerinde konuşulur.
Batı Apaçicesi [kendilerince Ndee biyatiʼ / Nnee biyatiʼ ; ingilizce Western Apache, Coyotero]. Arizona'nın orta bölgelerinde konuşulur. Günümüzde Apaçi adı daha çok bu dili konuşanlar için kullanılmaktadır.
Cibecue
Kuzey Tontocası [ingilizce Northern Tonto]
Güney Tontocası [ingilizce Southern Tonto]
San Carlos
Tsézhiné (Arivaipa)
Pinal
Apache Peaks
San Carlos proper
White Mountain
Navahoca [kendilerince Diné bizaad; ingilizce Navajo, Navaho]. Arizona, New Mexico, Utah ve Kolorado eyaletlerinde konuşulur. Konuşanı en kalabalık Na-Dene dilidir.
Tümünü Göster
