0
19 ncu yüzyıl Prusya askerî sisteminin kurucularından biri de tartışmasız Napolyon oldu[1]. Öyle ki, Napolyon Savaşlarının açtığı çığırın boyutunu Fransızlar da dâhil olmak üzere kimse Prusyalılar kadar kavrayamadı. Prusyalıların Napolyon’dan bu derece etkilenmesinin en büyük sebebi, 1806 yılında Jena ve Auerstedt’te uğradıkları utanç verici hezimet oldu. Demir disiplini ile tanınan iyi eğitimli Prusya ordusu, sıradan vatandaşlardan kurulu “haydutlar güruhu” diye adlandırılan Milliyetçi Fransız ordusu karşısında tartışmasız üstün görülüyordu. Bu sebeple, uğranılan yenilgi korkunç bir yıkım yarattı. Prusya’nın Temmuz 1807’de imzalanan Tilsit Barışı ile topraklarının yaklaşık olarak yarısını kaybetmesi yıkımın boyutlarını daha da artırdı. Bir anda bin bir zahmetle donatılan ve toplum hayatında bu derece etkin olan ordunun meşruiyeti sorgulanmaya başlandı[2].
Büyük Frederick’ten sonra iktidara geçen II. Frederick Wilhelm, kendisine kalan mirası sorumsuzca harcadı ve talihsiz seferlere girişerek orduyu yıprattı. Din ve düşünce hürriyetini kaldırdı. Kötü idare sonucu devlet gelirleri önemli ölçüde düştü. iç ve dış borçlar yüzünden orduyu ingiltere’ye kiraladı. Böylelikle ordu tam bir paralı askerler güruhu hâline geldi. III. Frederick gerilemenin önünü almaya çalışsa da yozlaşmış eski kadroları muhafaza ettiği için önemli bir sonuca ulaşamadı [3].
Jena öncesi genç subayların bir kısmı ordunun mevcut hâlinden kurtarılıp hiç değilse Büyük Frederick dönemindeki seviyesine tekrar çıkarılması için köklü reformların yapılması gerektiğini dile getirmeye başlamışlardı. Fakat Junkerlerin teşkil ettiği subay sınıfı, yapılacak reformların, kendi çıkarlarını tehdit edeceğini bildikleri için olası reformcuları sindirdiler. Jena, sindirilmiş reformcuların daha da radikalleşmiş olarak ortaya çıkmalarına neden oldu. August von Gneisenau[4] ve Gerhard von Scharnhorst[5], reformcuların liderliğini üstlendi.
Reformcuların merkezi, Scharnahorst’un 1809 yılında Harp Bakanlığının bir şubesi olarak kurduğu, müteakiben 1821’de savaş idaresi konusunda kralın üst danışma merkezi hâline gelen Genelkurmay oldu[6].
Yeni reformcular, Napolyon tarzı savaşların aslında Fransız Devriminin yarattığı sosyal ve politik değişimin bir yansıması olduğunun farkına varmıştı[7]. Büyük Frederick’in köylülerle paralı askerlerden oluşturduğu, Junker subaylarının komutası altında sıkı disiplin ve korku ile bir arada tutulan ve sivil toplumdan soyut olan Prusya ordusunun ömrü dolmuştu.
Scharnhorst’un bir öğrencisi olan Boyen tarafından hazırlanan 1814 Askerî Kanunu ile mecburî askerlik Prusya’nın temel askerlik kaynağı oldu. Gerçi o yıllarda Avrupa’nın pek çok ülkesinde bu sisteme geçilmişti; ancak, Prusya hariç bu sistem sadece yoksulları askere almaya yaramıştı. Çünkü, zenginler zaten para karşılığında veya çeşitli maddî bedellerle askere gitmekten kurtuluyordu. Oysa Prusya’da nüfusun tamamı istisnasız mecburî askerlik kapsdıbına alınmıştı. Ancak, Kanun Junker ayrıcalıklarını ortadan kaldırmamıştı.
Reformcuların çabaları ile kısmen toparlanan ordu 1813-1814 Fransız işgaline karşı önemli rol oynadı ve ülke tekrar bağımsızlığını kazandı. Bu başarılar ile büyük toplumsal reformlara hazırlanan reformcular, 1815 yılında muhafazakârların karşı darbesi ile etkinliklerini önemli ölçüde kaybettiler. Fransa ve ABD’de millî ve liberal düşüncenin simgesi olan millî ordu, Prusya’da otoriter devleti kuvvetlendirici bir aygıt biçimine büründü[8].
Scharnhorst ve Gneisenau sadece asker değil aynı zamanda da politikacıydılar. Askerî reformları, toplum yapısını tamamen değiştirme amacı taşıyordu. Mevcut yapıda köklü reformun mümkün olmadığı kanısındaydılar. Bu durum muhafazakâr ve Junkerleri yeteri kadar kızdırdı ve korkuttu. 1813 yılında Scharnhorst’un vakitsiz ölümünün reformcuları zayıflatmasını fırsat bilerek, Avusturya ve Rusya’nın da desteğiyle reformcuları etkisizleştirdiler. Nasıl olsa Napolyon yenilmişti ve yarattığı etkileri yok etmek muhafazakârın en büyük istekleriydi [9].
Jena Savaşı sonrası önemli reformcularından biri de şüphesiz Carl von Clausewitz oldu[10]. Clausewitz, bir eylem adamından ziyade fikir adamıydı. Bu nedenle hayattayken Harp Okulu Komutanlığı sırasında yaptığı birkaç eğitim reformu dışında pek etkinliği olmadı. Ancak ölümünden sonra yayımlanan Vom Kriege (Harp Üzerine) isimli kitabı ile önce Prusya’da, müteakiben dünya çapında bir çığır açtı. Clausewitz’in fikirleri, Moltke başta olmak üzere 1945 yılına kadar bütün Alman subaylarını etkisi altına aldı. Clausewitz’in askerî teoriye en önemli katkısı Napolyon ve Fransız ordusunun yarattığı askerî devrimi analiz edip bunu yazıya dökmesi oldu.
“Savaş sadece askerlere terk edilmeyecek kadar önemli bir hadisedir” diyen Clausewitz, askerî taktik ve teknikler konusunda önemli çalışmaları bulunsa da asıl önemi askerlik-politika arasındaki ilişkiye verdi. O, savaşın, politikanın bir aracı olduğunu düşünen ve her zaman askerliğin üzerinde olması gerektiğini savunan ilk Prusyalıydı[11]. Ona göre, büyük Frederick zamanında tam anlamıyla kurulan asker-bürokrat devleti oldukça hatalıydı. Herkes kendi uzmanlık alanıyla ilgilenmeli ve hâkim siyasî otoritenin hükmüne boyun eğmeliydi. Özellikle dış politika askerî gereklerden dolayı ipotek altına alınmamalıydı.
Clausewitz’in strateji ve taktik ile ilgili görüşleri orduda yaygın kabul gördü. Ancak, Fransız devrimi ürünü olan politika-ordu konulu düşünceleri militarist Prusyalı subayları hiç etkilemedi. Çünkü, iktidarın zevkini alan Prusyalı subayların, iktidarı kral dâhil kimseye bırakmaya hiç niyetleri yoktu[12].
Tümünü Göster
