birinci dünya savaşı yıllarında rusya tarafından silahlandırılan ermeniler türk köylerine baskınlar yaparak katliama giriştiler. burada rusyanın amacı tabi ki ermenileri kullanarak doğu anadoluyu ele geçirmekti. osmanlının çanakkale cephesinde ölüm kalım svaaşı verdiği sırada ermeniler topyekün isyan için hazırlıklarını hızlandırdılar.
ermen örgütlerinin resmi gazetesi olan ararat, ermenilere yapacakları eylemleri açıklayan aşağıdaki beyannameyi yayınladı.
•
**
- kim olursa olsun her ermeni asli ihtiyaçlarından bazılarını satmak suretiyle silahlanmalıdır.
- seferberlik ilanıyla silah altına çağrılan ermeniler bu çağrıya uymayacaklar, müslümanlar da dahil çevresindeki halkı orduya katılmaktan men edeceklerdir.
- her ne suretle olursa olsun silah altına alınan ermeniler ordudan firar edip ermeni çetelerine ve gönüllü birliklerine katılacaklardır.
- rus ordusu sınırı geçer geçmez komiteciler, firariler ve çeteler rus ordusuna katılacaklardır.
- ikmal yollarını ve telgraf hatlarını kesmek suretiyle iaşe ve istihbaratını sekteye uğratacaklardır.
- cephe gerisinde iki yaşına kadar olan bütün müslümanları gördükleri yerde ve her fırsatta katledeceklerdir.
- müslüman halkın yiyecek, mal ve mülkünü ele geçirecek veya yakıp yıkacaklardır.
- terk edecekleri ev, hububat, kilise ve hayır kurumlarını yakıp müslümanları bunların suçlusu olarak ilan edeceklerdir.
- resmi devlet dairelerini kundaklayacak, osmanlı zaptiye ve jandarmalarını katledeceklerdir.
- cepheden yaralı dönen osmanlı askerlerini öldüreceklerdir.
- şehir, kasaba ve köylerde isyan çıkaracaklardır.
- müslüman askerlerin ve sivil halkın morallerini bozarak göçe mecbur edeceklerdir.
- bomba ve silah imal, tedarik veya ithal ederek bütün ermenileri silahlandıracaklardır.
- ermenilerin yaptıkları isyan, ihtilal ve katliamın faturasını müslümanlara çıkararak bunu iç ve özellikle dış kamuoyunda neşredeceklerdir.
- itilaf devletleri hesabına casusluk ve rehberlik yapacaklardır.
•
**
yayımlanan beyannameyi hemen uygulamaya koyan ermeniler türk halkına en büyük zararı birinci dünya savaşı yıllarında verdiler. rus ordusu ile birlikte hareket eden ermeniler, doğu ve güneydoğuda birçok yerde isyan çıkardılar. daha sonra şubat 1915 te van'da olaylar çıkarmaya başladılar. rus ordusu buradaki ermenilerin yardımıyla ilerleyerek van'ı işgal etmiş ve buraya ermeni vali atadılar. aynı durum muş ve bitlis'te de yaşandı.
ermenilerin anadoludaki faaliyetlerinin en açık şekilde görüldüğü yer van'dır. dönemin osmanlı valisi cevdet bey türkleri ermenilerin katliamlarından kurtarabilmek için dahiliye nezaretinin bilgisinde göç yaptırdı. türkler her şeylerini bırakarak diyarbakır, tatvan, bitlis ve urfa'ya göçe etmeye başladılar. göç eden türkler yollarda ermeni çeteleri tarafından katledildiler. yine van'ın zeve köyünün bütün halkı kadın çocuk ayrımı yapılmaksızın ermeniler tarafından öldürüldüler. çeşitli nedenlerle göç edemeyenlerin büyük bölümü de öldürülürken özellikle kadınlara çok kötü muameleler yapıldı.
bunun üzerine osmanlı dahiliye nezareti 24 nisan 1915'te ermeni komite merkezlerinin kapatılması, belgelere el konulması ve komite elebaşlarının tutuklanmasını; genelge yayımlayarak ilgili merkezlere bildirdi.
sözü edilen genelge şöyle;
"hınçak, taşnak ve benzeri grupların gerek merkezde gerekse diğer illerde bulunan şubelerinin derhal kapatılması, belgelerine kesinlikle kaybolmayacak şekilde el konulması, komite başkan ve ileri gelenlerinden hükümetçe tanınan fanatik kişilerle önemli ve zararlı ermenilerin hemen tutuklanması, bulundukları yerlerde oturmalarında sakınca görülenlerin uygun göreülecek yerlerde toplattıırılarak kaçmalarına fırsat verilmemesi, gerekli görülecek yerlerde aramasına başlanılması ve gerekenlerin derhal divanıharb'e verilmesi... "
alınan bu önlemler de sonuç vermeyince tehcir kanunu çıkarıldı. ermenileri göç ettirme ve yerleştirme ile ilgili bu geçici kanun 1 haziran 1915'te resmi gazete yayınlandı. 1912 yılında yapılan nüfus sayımına göre osmanlı devleti sınırlarında 1 milyon 3oo bin ermeni yaşamaktaydı. bu kanunla bölgedeki ermenilerden sadece isyan hareketine karışanlar savaş bölgesinden alınıp çevrenin güvenli bölgelerine göç ve yerleşime tabi tutuldular. bu uygulama aynı zamanda ermeni halkın güvenliğini de sağlıyordu. çünkü bu çeteler terör eylemlerine ve isyana destek vermeyen ermenileri de öldürüyorlardı. tehcir kanununa göre göç ettirilen 702 bin 900 ermeni için uygun görülen bölge bugünkü güneydoğu anadolunun güneyi ile kuzey suriye arasında kalan bölgeydi.
osmanlı devleti yer değiştirme uygulamasına tabi tuttuğu ermenilerin nakli sırasında ağır savaş şartlarına rağmen olağanüstü gayret gösterdi.
ermenilerin tehciri de dahil bütün bu isyanlar ve savaş sırasında araştırmacıların verdiği rakamlara göre 300 bin ermeni öldü. bu rakamın yaklaşık 10 bin kişisi bu göç sırasında eşkıya saldırıları ile, 30 bine yakını da salgın hastalıklar nedeniyle tehcir sırasında hayatını kaybetti. oysa rus resmi belgelerine göre sadece erzurum, erzincan, trabzon, bitlis ve van'da ermeniler 600 bin türkü katledip 500 binini de göçe zorladılar. van, erzurum, bayburt ve tercan'da müslümanlara ait onlarca toplu mezar bulundu.
karsta ayakları başlarına bağlanarak katledilen türkler;
http://www.arastiralim.ne...%B1na-Ba%C4%9Fl%C4%B1.jpg
