artık ülkemizde saçma sapan sebeplerden gün geçmiyor ki gözaltına alınma ihtimalimiz olmasın. bu yüzden şu alttaki bilgileri okumak çok faydalı, umarız bu tarz olaylar elbette ki hiç başımıza gelmez ya da bundan sonra gelmez. çağdaş hukukçular derneği (çhd) başkanı selçuk kozağaçlıya bu bilgiler için teşekkürler.

1. klagib taktiklere kanma: kolluk kuvvetleri, sorgu konusunda kapsamlı bir eğitime ve deneyime sahip. hemen hiçbir davranışları amaçsız değil. ağzınızdan söz alabilmek için hemşerilik, abilik, iyi niyet, sohbet gibi vesileleri öne sürebilirler. "biz hemşeriymişiz, sen bunu imzala. seni kurtaracağız, yoksa 20 yıl yersin" diyerek sizi ikna etmeye çalışabilirler. bunların öğretilmiş sorgu teknikleri olduğu, herkese yapıldığı bilinmeli ve tedbirli olunmalı. bunları bir kenara bırakıp kendiniz hakkında suç delili oluşturabilecek hiçbir beyanda bulunmadan önce meseleyi bir avukatla görüşmek en doğrusu.

2. polisle değil avukatla muhabbet et: son dönemdeki bazı gözaltılarda ortaya çıkan yeni bir durum daha var: polisin 'mülakat' adını verdiği bu uygulamada şüpheliye ifade alınmadığını söyleniyor, sohbet tarzında sorular soruluyor. şüpheli de ifade vermediğini, ifade tutanağı imzalamadığını düşünüyor. oysa o sohbetteki her an sesli ve görüntülü olarak kayıt altına alınıyor. daha sonra da 'mülakat notları' başlığı altında, soruşturma dosyasına delil olarak konuyor. bu sebeple en doğru hareket, muhabbeti polisle değil, avukatla yapmak.

3. dijital varliklarini kontrol altinda tut:soruşturmaya uğrayan kişilerin dikkat etmesi gereken konulardan biri de internette bıraktığımız izler. internette birçok dijital izin kaldığı bilinmeli. internet erişimi mümkün olan görsel bir malzemenin saklanması veya paylaşılması hukuken yasak olabilir. internet sağlayıcıları isteğimiz dışında bu kütüklerde iz bırakabilir. asıl tehlikeyse, adli işlemler tamamlanmadan önce hemen test edemediğiniz bir dijital materyalin içeriğini peşinen sahiplenmek. dijital varlıklarımızı bilmeli ve kontrol altında tutmalıyız. içeriğini bilmediğimiz cd, dvd, hard disk, akıllı telefon, usb bellek gibi hiçbir dijital materyali saklamamalıyız. bunlar soruşturma sırasında elinizden çıktıktan sonra kötü niyetli müdahaleye ve çok zor anlaşılabilecek ekleme-çıkarmalara her zaman açık.

4. imajlar, arama yapilan yerde alinmali: yine şüphelinin ev ya da işyerine yapılan baskınlarda kolluk güçleri hard diskleri daha sonra imajını alacağız diyerek zütürüyor. buna itiraz edilmeli, size ait olup zaptedilecek bütün dijital malzemenin bir yedek kopyasının tutanakla size teslim edilmesini talep etmelisiniz. ayrıca el koyma anında hash adı verilen bir dijital matriksinin çıkarılıp verilmesini sağlamak bir ölçüde güvence sağlar. bunlar yasayla tanınmış bir haklar. uygulanmasında ısrar etmelisiniz.

5. evrak imzalarken iki kere düşün: eğer bir şekilde suçlanmanız icap ediyorsa, maruz kalacağınız hukuki aykırılıklar süreci yürütenlerin hayal gücüne ve yaşatıcılığına bağlı. yasaya göre şüpheli kişi, gerekirse, imzaladığı belgelere şerh düşerek usulsüz ya gerçek dışı bir durumu belgelemeli böyle bir itiraz hakkı olduğunu bilmeli. arka arkaya önüne konan evrakları kontrol etmeden imzalayan şüpheli, farkında olmadan kendisi aleyhine suç delili oluyor ya da suç itirafını imzalamış oluyor. bu sebeple herhangi bir evraka imza atarken iki kere düşünmek lazım.

6. susma hakkin olduğunu bil: emniyette ya da savcılıkta susma hakkını kullanmak, karakola ilk kez işi düşen bir olağan şüpheli için çekingenlik oluşuyor. sanki susma hakkını kullanırlarsa işlerin daha zorlaşacağından korkuyorlar. oysa bu, cmk ile tanınmış en temel hak. kollukta ya da savcılıkta ne tür bir suçlamayla karşı karşıya kaldığını anlayıp kendini ifade etme imkanı bulana, yeterli ve güvenilir verilere ulaşana kadar susma hakkını kullanmak şüphelinin lehine.

7. kan örneği vermek zorunda değilsin: hiç kimse kendi aleyhine kullanılabilecek bir delili kolluk gücüne vermek zorunda değil. hedef kişinin saç teli, tükürüğü, parmak izi kendisi farkında olmada delil olarak toplanmış olabilir. bunun önüne geçmek pek mümkün olmaz fakat şüpheli adli tıp'ta kan örneği vermek zorunda değil, buna zorlanamaz.

8.yakinlarinin özel hayat ihlaline itiraz: şüpheli ailesiyle birlikte yaşıyorsa, kendi yaşam alanı dışında yakınlarına ait odalarda yapılan aramalar özel hayatın gizliliğini ihlaldir, buna itiraz edilmeli. aynı şekilde bir kurumda çalışan kişinin sadece kendi masası ya da ofisinde o kişiyle ilgili delil araması yapılabilir.

9.her aşamada itiraz hakkiniz olduğunu bilin:şüpheli yakalama anından savcılığa çıkarılacağı süre arasındaki her aşamada, hemen her işlemde itiraz hakkınız olduğunu bilin. gözaltındayken gözaltı süresini uzatan evraka imza atmayarak itiraz edebilirsiniz. polis imzalanmayan evrakı savcıya zütürmek zorunda, savcı da ek süre konusunda mahkemeden karar almak zorunda.
daha gözaltına alınırken adli tıp'a sevkinizi isteyebilirsiniz, bu sizin hakkınız.

10.doktorla başbaşa kalma hakkinizi kullanin:şüpheli gözaltına alındıktan sonra sağlık kontrolüne zütürülür. polis genelde sağlık kontrolü sırasında şüpheliyle birlikte doktorun odasına girer ve bekler. polisten kötü muamele görmüş bir kişinin doktora herşeyi anlatması bu halde sözkonusu olamaz. doktor da polisin odada olması nedeniyle kendini baskı altında hissedip, şüphelide tespit ettiği her bulguyu raporuna tam olarak geçiremeyebiliyor. şüphelinin, polisin odadan çıkmasını istemesi gerekiyor. polis çıkmadığı için muayene olmadan dönen şüpheliler var. acemi şüpheli, polisin tutukladığını zannediyor.