gök türk kağanları listesi

26 ) (Adı ve unvânı bilinmiyor; Bilge Ḳaġan'ın oğullarından biri)

27 ) Ḳutluġ Yabġu:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 741-742.
Unvânı: Türkçe Ḳutluġ Yabġu, Çincede Gǔduōlù Yèhù (Ku-tuo-lu Ye-hu) 骨咄祿葉護.

28 ) Ozmış Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 742-744.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Türkçe Ozmış Tigin.
Kağanlık Unvânı: Türkçe Ozmış Ḳaġan (bunu Özmiş diye okuyanlar varsa da yazıtlarda Ozmış olarak yazılmıştır), Çincede Wūsūmĭshī Kěhàn (Wu-su-mi-shih K’e-han) 烏蘇米施可汗.

29 ) Báiméi Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 744-745.
Unvânı: Çincede Báiméi Kěhàn (Pai-mei K’e-han) 白眉可汗 (Ak Kaşlı Kağan) olduğuna göre Türkçede Aḳḳaş Ḳaġan olabilir ancak elimizde bunu kanıtlayacak yazılı bir belge bulunmamaktadır.

Batı Kağanları:

1 ) istemi Yabġu (bağımsız değil):
Yabġuluk Yaptığı Yıllar: 552-576.
Adı: Türkçe yazıtlarda istemi; Yunancada Silziboulos ΣΙΛΖΙΒΟΥΛΟΣ / Σιλζιβουλοσ, Dizaboulos ΔΙΖΑΒΟΥΛΟΣ / Διζαβουλοσ, Stembis ΣΤΕΜΒΙΣ / Στεμβισ, Arapçada Sincibû ﻮﺒﺠﻨﺴ ve Çince’de Shìdiănmì (Shih-tien-mi) 室點蜜 / Shìdìmĭ (Shih-ti-mi) 室帝米. Yaptığımız incelemeye göre Ziboulos, Zaboulos, Cibû ve sonraki Tǒng Yabġu Kağan için kullanılan Yunanca Ziebel, Ermenice Cebu, Gürcüce Cibgu Türkçe Yabġu’ya denk gelmektedir. istemi ve Stembis ise bu adın Çince çevriyazısına daha yakın durmaktadır. ilk hece olan Sil/Di/Sin/Shì Türkçe Sı sözcüğüne benzemektedir. Bu durumda, Gök Türk yazıtlarında istemi Ḳaġan olarak geçen bu kişinin gerçek unvânı Sı Yabġu olabilir mi? Kesin bir şey söyleyemiyoruz.
Unvanları: Türkçede istemi Yabġu (yazıtlarda istemi Ḳaġan), Çincede Shìdiănmì Yèhù (Shih-tien-mi Ye-hu) 室點蜜葉護.

2 ) Tarduş Yabġu/Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 576-603.
Adı: Soğdçada Tardu, Yunancada Tardou Ταρδου, Çincede Dátóu (Ta-t’ou) 達頭olarak geçen bu ad, Türkçe Tarduş olmalıdır.
Unvanları: Türkçe Tarduş Yabġu/Ḳaġan ve Bilge Ḳaġan, Çincede Dátóu Kěhàn (Ta-t’ou K’e-han) 達頭可汗 ve Bùjiā Kěhàn (Pu-chia K’e-han) 步迦可汗.

3 ) Niri Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 603-611.
Adı: Çincede Hésànà (He-sa-na) 曷薩那.
Unvânı: Soğdçada P’y Nry X’γ’n, Çincede Níjuē Chŭluó Kěhàn (Ni-chüeh Ch’u-luo K’e-han) 泥撅處羅可汗.

4 ) Shèguì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 611-618.
Unvânı: Çincede Shèguì Kěhàn (She-kui K’e-han) 射匱可汗.

5 ) Tǒng Yabġu Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 618-630.
Unvânı: Çincede Tǒng Yèhù Kěhàn (T’ung Ye-hu K’e-han) 統野護可汗.

(Bundan sonrakiler Táng [T’ang] 唐 Sülâlesi’ne bağlılar; iç savaş başlar)

6 ) Baġatur Külüg ilteber Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 630.
Kağanlıktan Önceki Unvanları: Çincede Mòhèduō (Mo-he-to) 莫賀咄 olan Türkçe Baġatur ve Yǎngsù Tèjìn (Yang-su T’e-chin) 鞅素特靳 (Tèjìn = Tigin).
Kağanlık Unvânı: Çincede Mòhèduō Hòu Qūlì Sìpí Kěhàn (Mo-he-tuo Hou Ch'ü-li Ssu-p'i K’e-han; Qūlì = Külüg [Ünlü], Ssu-p'i = ilteber) 莫賀咄候屈利俟毗可汗, Qūlì Sìpí Kěhàn (Ch'ü-li Ssu-p'i K'e-han; Külüg ilteber Kagan) 屈利俟毗可汗 ya da Sì Qūlìsìpí Dūlù (Ssu Ch'ü-li-ssu-p'i Tu-lu) 俟屈利俟毗都陸.

7 ) Yĭpí Işbara Sì Yabġu Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 630-633.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Çincede Xi/Tielì Tèjìn (Hsi/li T'e-chin) 咥利特靳.
Kağanlık Unvânı: Çincede Yĭpí Bōluó Sì Yèhù Kěhàn (Yi-p'i Po-luo Ssu Ye-hu K’e-han) 乙毗鉢羅肆葉護可汗.

8 ) Tarduş Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 633-634.
Adı: Soğdça Nîzek, Çincede Níshú (Ni-shu) 泥孰.
Unvânı: Çincede Duōluó Kěhàn (To-luo K’e-han) 咄羅可汗, Türkçe Tarduş Ḳaġan olabilir; Tūn’ālübá Xìlìpi Duōlù Kěhàn (T’un-a-lü-pa Hsi-li-pi To-lu K’e-han) 吞阿(?)拔系利(?)咄陸可汗.

9 ) Işbara iltiriş Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 634-638.
Kağanlıktan Önceki Unvânı: Türkçe Toŋa Şad, Çincede Tóng’é Shè (T’ung-e She) 同俄殺.
Kağanlık Unvânı: Türkçe Işbara iltiriş Ḳaġan, Çincede Shābōluó Die/Xilìshī Kěhàn (Sha-po-luo Tieh/Hsi-li-shih K’e-han) 沙鉢羅咥利失可汗.

Gök Türk kağanlıklarını yöneten kişilerin listesini hazırladım. Unvanların hepsini yazmadım, yalnızca en çok kullandıklarını ya da literatürde en çok bilinen biçimlerini yeğledim. Ayrıca Türkçe biçimi şimdilik bilinmeyen ve yalnızca Çincesi bilinen unvanlarda da Eski Türkçe Ḳaġan yerine günümüz Türkiye Türkçesi'ndeki biçimi Kağan'ı kullandım. Çince yazarken hem yeni Pinyin hem de eski Wade-Giles çevriyazı sistemine uygun biçimleri yazdım, vurgularını bulamadığım heceleri vurgusuz yazmak zorunda kaldım. Karakter olarak Klâgib Çince karakterleri kullandım ama okunuşlarının yazımında kullanılan program bende olmadığı ve şu anda onların eski okunuşlarının hepsine ulaşamadığım için günümüz Çincesi’ndeki okunuşları kullanmak zorunda kaldım. Soğdça adların okunuşlarını tam bilmediğim için onları çevriyazı biçimleriyle bıraktım.

Doğu Kağanları:

1 ) Bumın illig Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 551-552.
Adı: Türkçe Bumın ya da Tümen, Çincede Tŭmèn (T’u-men) 土門.
Unvanları: Türkçe Bumın illig Ḳaġan (yazıtlarda Bumın Ḳaġan), Soğdça’da βwmyn γ'γ'n ve Çincede Tŭmèn Yīlì Kĕhàn (T’u-men Yi-li K’e-han) 土門伊利可汗.

2 ) Yĭxījì Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 552-553.
Adı: Türkçe Ḳara, Çincede Kēluó (K’e-luo) 科羅.
Unvânı: Çince'de Yĭxījì Kĕhàn (Yi-hsi-chi K’e-han) 乙息記可汗.

3 ) Mùgān Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 553-572.
Kağan olmadan önceki unvânı: Çincede Yāndū Sìjīn (Yen-tu Ssu-chin) 燕都俟斤 (Sìjīn 俟斤 = irkin/Erkin).
Kağanlık unvânı: Eğer Mugan Türkçe ise Eski Türkçede sözcükler M ile başlamadığı için Buḳan Ḳaġan olması gerekir ancak Türkçede Buḳan diye bir sözcük ya da adın varlığı bilinmiyor (ne var ki Kırım’a saldıran Gök Türk komutanının adı Yunanca kaynaklarda Boukhanos Βουχανος olarak geçiyor); Soğdçada Mwγ'n γ'γ'n (Mwx’n x’γ’n olarak da yazılıyor), Çincede Mùgān Kĕhàn (Mu-kan K’e-han) 木杆可汗.

4 ) Tapar/Taspar Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 572-581.
Adı: Türkçede Tapar ve Soğdçada T’sp’r (Taspar ya da Tatpar).
Unvânı: Soğdçada T’sp’r γ'γ'n ve Çincede Ta/Tuóbō Kěhàn (T’o-po K’e-han) 佗鉢可汗.

5 ) Umna Kağan:
Kağanlık Yaptığı Yıl: 581.
Adı ve Unvânı: Adı Soğdça Umna olup Çincede Ānluó (An-luo) 菴羅 olarak geçmesine karşılık kağanlık unvânı alıp almadığı bilinmemektedir.

(iç Savaş, devlet birkaç yönetici arasında bölünür, Nevêr tarafından birleştirilir)

6 ) Işbara Ḳaġan:
Kağanlık Yaptığı Yıllar: 582-587.
Adı: Soğdça Nw’’r (Nevêr/Ñevar/Nivar), Çincede Shètú (She-t’u) / Niètú (Nieh-t’u) 攝圖.
Unvânı: Türkçede Işbara Ḳaġan, Soğdçada Nw’’r γ'γ'n ve Çincede Ĕrfú Kěhàn (Er-fu K’e-han) 爾伏可汗 ile Shābōlüè Kěhàn (Sha-po-lüeh K’e-han) 沙鉢略可汗.