sözlükte boş boş dolanan ergenlersiniz, okuyun bari biraz bilgi sahibi olun..

yalnız karadeliği anlamadan önce kütleçekimini bilmen gerekir. önce onu anlatayım.

şimdi ortaokullu da olsan yerçekimini biliyon demi? diğer bir adı kütleçekimi.. her kütle birbirini çeker.. dünya da seni çekiyor. o yüzden yere düşüyorsun. o yüzden bütün cisimler yere düşüyor, dünyanın merkezine doğru çekiliyor..

şimdi sen şunu sorabilirsin (biraz araştırmacı bir kişi olsaydın sorardın ama değilsin): madem dünya beni çekiyor, diğer cisimler niye birbirini çekmiyor?? atıyorum, yatakta yatarken niye masam bana doğru gelmiyor?

nedeni şu: kütleçekim çok zayıf bir kuvvettir. iki cismin atomları arasındaki çok çok zayıf bir kuvvettir. o kadar zayfıtır ki bilimadamları tarafından gözlenemez bile.. senin bütün atomlarının kütleçekimi hep birlikte uğraşsa da o masayı sana doğru çekmeye yetmez... yalnız dünyanın kütlesi, senin kütlene göre o kadar büyüktür ki... o kadar büyük bir kütle, bütün atomlarıyla cisimleri merkezine doğru çekiyor.. o zayıf kuvvetler birleşiyor ve yerçekimi oluyor..

bunu şöyle düşün. 1 uçan balon seni havalandırmaz. 20 uçan balon da seni havalandırmaz.. ama 1000 tane uçan balon??

burdan çıkarman gereken sonuç şu, bir cismin kütlesi ne kadar büyük olursa, kütleçekimi o kadar büyük olur..

şimdi kütleçekimini öğrendiğine göre karadeliklerin ne olduğunu sana anlatabilirim.. dinliyon mu lan???

şimdi her yıldız karadelik oluşturmaz.. yıldızların boyutu farklı farklıdır.. sadece büyük yıldızlar öldüğü zaman karadelik oluşturur.. mesela bizim güneşimiz orta boyutta bir yıldızdır.. o yüzden güneşimiz öldüğünde bir karadeliğe dönüşmeyecek..

şimdi karadeliğin ne olduğunu biraz daha anlatayım, ondan sonra karadeliğe dönüşmeyen yıldızlara ne oluyor söylerim..

yıldız çöktüğünde öyle büyük bir kütleçekim vardır ki, bütün maddeler, (bak koskocaman yıldızdan bahsediyorum) toplu iğne kadar küçük bir noktaya kadar çöker.. hatta ondan da küçük, sonsuz küçüklükte bir nokta derler.. ama aslında kimse bilmiyor, sadece tahmin ediyor... neden? çünkü kimse karadeliğin içine girip bakamaz. girip baksa bile sana haber veremez.. karadeliğin içine düşen adam direkt ölür.. çünkü merkeze yaklaştıkça çekim artar.. ayakların daha çok çekilir, direk boyun uzar ve parçalanarak ölürsün.. hadi ölmeden önce uzay gemisindeki adamlara bir mesaj yolladın diyelim.. o da olmaz.. ne sesin ulaşır ona, ne sinyal.. çünkü karadelik sinyali de çeker..

karadelik'e neden bu ismi vermişler biliyor musun? çünkü karadelikten ışık bile kaçamaz! sen bir cismi nasıl görürsün? ışık cisme çarpar ve gözüne gelir.. ama karadeliğe giren hiçbir şey, hiçbir ışık, geri çıkamaz.. bu nedenle karadelikler uzaydaki kara noktalardır.. haaa simsiyah, hiç göremeyeceğimiz birşeyden bilimadamları nasıl haberdar oldu dersen, "aferin güzel soru sordun" derim.. şöyle ki, karadelikleri göremeyiz fakat, nasıl güneşin etrafında gezegenler dönüyorsa, karadeliğin de etrafında dönen gezegenler vardır.. bilimadamları, "ulan bunları birşey çekiyor, birşeyin etrafında dönüyorlar ama ne, hiçbir şey gözükmüyor" derler.. demek ki burada bir karadelik var!!!

bu son mesajım dediydim ama, hala karadeliğe dönüşmeyen yıldızlara ne olduğunu anlatmadım, uzun sürdü... onu da yazacam, ama merak etmeyin o kısa..

@16 evet öyle söyleyebiliriz fakat "dışarı saldırmak için enerjisi olacak" cümlesi biraz yanlış oldu gibi.. çünkü kütleçekim dışarı doğru değil hep içeri, merkeze doğru olan bir kuvvet.. güneşin bütün maddelerini merkeze doğru çekmeye çalışıyor.. patlamalar dışa doğru, kütleçekim içe doğru çekiyor.. patlamalar bitince, yani yıldız sönünce, yıldız çöküyor...

bunu şöyle de düşünebiliriz.. bir cismi 2 taraftan zıt yönde çekiyoruz.. iki kişi de kendine doğru çekiyor.. cisim ortada dengede.. 1. kişinin gücü bitiyor, yorulup bırakıyor.. böylece cisim bu kez nooluyor? 2. kişiye doğru ilerlemeye başlıyor.. (yıldız, kendi merkezine doğru çekilmeye başlıyor)

neyse ben yatıyorum, yatmadan size son bir ilginç bilgi vereyim..

Konuya hakimiyetin kurduğun cümlelerden belli zaten eğer ki alıntı değilse. Sonuç olarak başarılı ve bilgilendirici bir yazı. Teşekkürler

güneşteki patlamalar, bir gazın yanması gibi basit bir kimyasal olay değildir.. eğer böyle olsaydı güneşin enerjisi hemen biterdi.. güneş, enerjisini atom bombası gibi, veya atom bombasının 1000 katı büyüklükteki hidrojen bombası gibi nükleer patlamalardan alır.. bu konuyu araştırmak isteyen "fisyon", "füzyon" tepkimelerine baksın..

her neyse, birgün darwin (bildiğimiz, evrim konusunda araştırmalar yapan darwin) ingiltere'deki bazı yüzey şekillerini inceliyor ve diyor ki, bunlar en az 300 milyon yıllık erezyon sonucu oluşmuştur..

kelvin karşı çıkıyor (bildiğimiz kelvin, hani var ya cantigrat, kelvin falan..) kelvin zaten ısı sıcaklık konusunda uzman.. ama o zamanlar daha atomun yapısını daha tam bilmiyor ki nükleer enerjiden haberleri olsun.. güneş'in enerjisinin sadece bir gazın yanması sonucu oluştuğu sanılıyor.. kelvin bir hesaplama yapıyor ve diyor ki, güneşin enerjisi 3000 yılda bitecek.. güneş'in ömrü 3000 yılsa, dünya da güneşten kopmuş bir parçaysa, o zaman dünyanın yaşı daha da az diyor kelvin..

300 milyon yıl nereeee, 3000 yıl nere.. kelvin, darwin'e şiddetle karşı çıkıyor.. bilimsel tartışmalar, sandalyeler havada uçuşuyor falan.. hadi diyor kelvin, güneşe sürekli meteorlar çarpıyor falan, onları da hesaplayalım, en fazla 20 milyon yıl.. yine de o söylediğin 300 milyon yıl çok saçma, lafını geri al diyor.

kelvin'in bilimsel otoritesi daha fazla.. darwin mecburen "dünyanın yaşı" ile ilgili araştırmasını kitabının son baskısından çıkartıyor..

nedense hepsini okudum lan

yani şöyle diyebilir miyiz: güneşin kütle çekimi şuan gezegenleri yörüngede tutup kendi içerisinde patlayan gazların dışarı çıkmasını engelleyecek düzeyde ise bu gazlar azaldıkça/bittikçe kütle çekimi rahatlayacak ve dışarı saldırmak için enerjisi olacak?

karadelik dediğimiz olay iğne deliğinin sonsuz uzantısı şeklinde biliyorum ve bunlardan galaksimizde de fazlasıyla mevcut hatta bunların devası yıldızları nasıl yuttukları da nasa tarafından gözlemlendi geçen sene sanırım. cern'de bu yöndeki deneylerde ne derece aşama kaydedildi bilmiyorum.

bir sonraki konuların ışık hızı ve kara madde olabilir ama konu ile bağlantılı devam niteliği taşır hem

@14 arkadaşım kütleçekimin başlangıcı veya sonu yok.. yıldız parlarken de, yıldız söndüğünde de belli bir kütlesi var, doğal olarak da yıldızın bir kütleçekimi var... o gezegenler de bu kütleçekim sayesinde yıldızın etrafında yörüngedeler..

kütleçekimin uzaklıkla da alakası var.. karadeliklerin etrafında "olay ufku" denilen bir sınırı vardır. o sınırı geçen karadeliğin içine düşer.. o sınırın dışındakiler ya karadeliğin çekim kuvvetinden tamamen kurtulup uzay boşluğuna yayılıp gider, ya da karadeliğin etrafında bir yörüngede dönüp durur..

bu arada dediğin teoriyi bir yerde okumuştum ama hangi kitapta okuduğumu hatırlamıyorum.. dünyanın sonunda güneşle çarpışacağı teorisi.. eğer hangi kitapta okuduğumu hatırlasaydım şimdi açıp bakardım..

hepsini okuyan var mı? olum bazen incide boş boş yazıyom gibi geliyor..

@9 kardeşim sen kütleçekimiyle atmosferi birbirine karıştırdın sanırım. ayda kütleçekimi vardır, atmosfer yoktur.. çünkü ayda gaz falan yoktur.. haa vardır tabiki de bizim için gerekli gazlar, onları üretecek bitkiler yoktur..

diğer soruna gelince, gazlar niye yere yapışmıyor diye.. bu "ay neden dünyaya düşmüyor" gibi bir soru.. bunları açıklamak için daha uzun anlatmalıyım.. ama ufak bir ipucu vereyim: fizikte sadece "kütleçekim" yok, başka kuvvetler de var.. bir kuvvet o gazın yükselmesi için yukarı doğru iterken başka bir kuvvet (kütleçekimi) aşağı doğru çekiyor..

ayrıca o gazlar zaten dünyadan ayrılabiliyor mu? kütleçekimini yenebiliyor mu? atmosfer dediğimiz şey ne? dünyanın çevresini saran hava.. kütleçekimi denen birşey olmasaydı bütün hava, uzaya yayılır, dağılır giderdi...

şimdi gençler, güneş de dahil, çok büyük olmayan yıldızlar karadelik oluşturmazlar.. belli bir noktaya kadar çökerler ve dururlar.. daha fazla çökmeye gücü yetmez.. ama büyük yıldızların kütleçekimi daha fazla olduğu için, merkeze doğru çökme devam eder ve karadelik oluşur..

şimdi bir yıldızın yakıtı bitti diyelim (yakıtları helyum bu arada).. yakıt bittiği için çökmeye başlıyor.. fakat yıldızın merkezinde bir miktar helyum daha var.. yıldız çöküyor çöküyor, çöktükçe o helyum sıkışıyor, sıkışıyor veee, bommmmmmmmm... çooooooook büyük bir patlama oluyor.. güneşin parlaklığından 100 milyon kat daha büyük bir patlama.. buna "süpernova" deniyor..

bu patlamayala yıldızın kütlesinin büyük bir kısmı uzaya saçılıp gidiyor.. geriye %60'ı falan kalıyor.. bu kalan kısım kendi içerisine çöküyor.. ama kütlesi azaldığı için, artık kütleçekimi de az.. o yüzden çökmesi bir yerde duruyor.. öööyle kalıyor.. bunların büyüklüklerine göre birkaç çeşidi var.. "nötron yıldızı" veya "beyaz cüce"

bakın size bir tane beyaz cüce resmi göstereyim:

http://upload.wikimedia.o..._A_and_B_Hubble_photo.jpg

gördüğünüz yıldız Sirius-A yıldızı.. resmin sol alt köşesinde küçük bir nokta görüyor musunuz? işte o bir beyaz cüce.. onun adı da Sirius-B

evet anlatacaklarım bu kadardı.. son olarak, ilginç birşey daha söyleyeyim.. düşünün bu beyaz cüceler eskiden güneş boyutundaydı, şimdi dünya boyutunda.. ne kadar yoğun olduğunu düşünebiliyor musunuz? koskoca bir binayı, elinizde tutacağınız bir taş kadar küçülttüğünüzü düşünün.. işte beyaz cücede durum bu.. orada kütleçekimi o kadar fazla ki, oradaki ufacık bir madde bir "dağ" kadar ağır..

@5 kim demiş ayda yer çekimi yok diye? vardır, ama dünyadakinden daha azdır. çünkü ayın kütlesi dünyanın kütlesinden daha küçük

şimdi, dünyanın çok büyük bir kütle çekimi var, bu sayede ay dünyanın etrafında dolanıyor.. haaa bana şimdi sorma "ay neden dünyaya düşmüyor" diye, onu anlatırsam daha uzun sürer..

ayda kütleçekim daha azdır mesela.. neden? çünkü ay dünya'dan çok daha küçük.. sen ayın üstünde yürüsen, dünyadaki gibi yürümezsin, kendini çok hafif hissedersin, her bir adımda adeta uçarsın.. neden? çünkü ay seni daha az çekiyor... peki ya güneş? güneş dünyadan kat kat büyük, o yüzden güneşin kütleçekimi daha büyüktür.. bu nedenle jüpiter, mars, dünya falan, hepsi güneşin etrafında dönüyor..

şimdiiiiiiiii... gelelim karadeliğe.. bir ilkokullu değilsen, güneşin de bir yıldız olduğunu biliyorsundur değil mi? gökyüzünde gördüğün bütün yıldızlar gibi.. karadelik nedir peki? karadelik ölmüş bir yıldızdır.. nasıl mı?

güneş, veya harhangi bir yıldız nasıl parlar? yüzeyinde sürekli patlamalar olur, atom bombası, hidrojen bombası gibi.. filmlerden veya oyunlardan bilirsin, patlayan bir bomba ne olur? etrafa doğru saçılır.. peki yıldızlar neden patlamalardan dolayı etrafa saçılmıyor? cevabı buldun dimi?

tabiki kütleçekiminden.. yani bir yandan kütleçekimi, bütün maddeleri yıldızın merkezine doğru çekiyor, bir yandan da patlamalardan dolayı maddeler etrafa doğru saçılmaya çalışıyor.. işte yıldızlar bu yüzden bir küre şeklinde, bir yandan içeri doğru çekiliyor, bir yandan dışa doğru itiyor.. bu şekilde tam küre şeklinde dengede kalıyor..

pekiiiiiiiiiii... yıldızın yakıtı bitince ne olacak? burada 3000-5000 yıldan bahsetmiyorum, belki de birkaç milyar yıl sonra, yıldızın yakıtı bitecek, artık patlamalar olmayacak, yıldız sönecek.. ee ne olacak o zaman, artık maddeleri dışarıya doğru iten bir kuvvet yok, sadece kütleçekimi var.. yıldız içe doğru çökmeye başlayacak, bütün maddeler yıldızın merkezine, ufacık bir noktaya kadar küçülecek... ve karadelik oluşacak...

tamam tamam uzatmayacam, son 1 entry daha gireyim, konuyu bağlıyorum..

@2 baban yaşındayım hayvan.. ayrıca stephen hawking, dünyanın en çok satılan bilimsel kitabını "zamanın kısa tarihi"ni yazmıştır. fakat millet çok iyi anlayamadığı için basitleştirerek "zamanın daha kısa tarihi"ni yazmıştır. geçen gördüm, millet gene anlamadığı için "zamanın resimli kısa tarihi" kitabı çıkmış.. millet anlamıyo basitleştirerek anlatıyoruz işte olum.. neyse devam..

sonunda birileri okumuş lan mutlu oldum.. bir daha up up up o zaman

tam da cosmos'u izliyordum güzel tesadüf oldu bu başlığa denk gelmem

Okuyanın anasını gibsinler.net

stephen hawkingcilik oynayan bu liseliyi dinleyeceğinize, hawkingin kitaplarını okuyun daha iyi.
konu kilit(bunun capsi vardı biri atsın şuraya)

@1 fizik dersin iyi fizikçi olmayı düşünmüyormusun?