-2
Avropa kolonistləri Şimali Amerika qitəsinə gələndək (16 əsr) ABŞ-ın indiki ərazisində hindu tayfaları və eskimoslar yaşayırdı. 1607-ci ildə ingilislər indiki Virciniya ştatının ərazisində ilk daimi məskən saldılar. Ucuz zənci əməyi 17-18 əsrlərdə cənub ştatlarının plantasiya təsərrüfatının inkişafında mühüm rol oynadı. Kapitalizmin inkişafı ilə qabaqcıl ideologiya özünə yol açırdı (Tomas Cefferson, Bencamin Franklin). Şimali Amerikada ingiltərənin hökmranlığına son qoymuş istiqlaliyyət müharibəsi (1775-83) gedişində ABŞ-da istiqlaliyyət Bəyannaməsi qəbul edilmişdir (1776 il iyulun 4-də). Yorktaun yaxınlığında vuruşmadan (1781) sonra ingilis icmalar palatası müharibənin davam etməsi əleyhinə səs verdi və hökuməti sülh bağlamağa vəkil etdi. 1781 ildə Xarici işlər, Maliyyə və Hərb Departamentləri yarandı. Həmin ildə Maliyyə Departamenti başçısı Robert Morris pul buraxılışı üçün Şimali Amerika Bankıya Konqres lisenziyasını verdi. 1787 ildə qəbul edilmiş yeni konstitusiya ABŞ-ı federal dövlət kimi rəsmiləşdirdi. 1789 ildə ilk prezidenti Corc Vaşinqton seçilmişdir. 1789-91-ci illərdə ilk siyasi partiyası - federalistlər və respublikaçılar meydana gəldi (1828 ildə federalistlər adını Demokrat partiyasıya dəyişdilər). 1791 ildə milli bank yaradıldı. Beynəlxalq meydanda öz mövqeyini möhkəmlətməyə səy göstərən Amerika 1808-09 illərdə Rusiya ilə diplomatik münasibətləri bağlandı. ingiltərə-Amerika müharibəsi (1812-14) ABŞ-ın müstəqilliyini möhkəmləndirdi. 19 əsrin əvvəllərində ABŞ-ın ərazisi xeyli genişləndi. 19 əsrin sonundan Cənubi Karolina və Corciyadan Missisipi, Alabama, Luiziana və Arkanzasa kimi genişlənmiş pambıqçılıq inkişaf etməyə başladı. 1803 ildə ABŞ höküməti Luiziananı Fransadan satın almışdı, 1819 ildə ispaniya Qərbi və Şərqi Floridanı Amerikaya güzəştə getməyə məcbur oldu. 1867 ildə Rusiyadan Alyaskanı və Aleut adalarını satın aldı. 19 əsrin 30-cu illərin əvvəlində Amerikada abolisionizm hərəkatı genişləndi. Lakin cənub quldarlarlıq ştatları şimal cəmiyyəti arasındakı ziddiyyətləri kəskinləşdirdi. 1860 il dekabrın 20-də Cənubi Karolina federal konstitusiyasın öz ratifikasiyasını pozmuş, ştatlar ittifaqından çıxdı. Fevralın 7-də Amerika Konfederativ Ştatlarının müvəqqəti konstitusiyası qəbul edilmişdir. Bu ABŞ-da Vətəndaş müharibəsi (1861-65) ilə nəticələndi. Bu dövrdə prezident Abraham Linkoln kölələrin federal səviyyədə azad etməsi haqqında bəyannaməsi imzaladı (1863 il yanvarın 1-də). 1869 ildə Vayominq ərazisi, 1893 ildə isə Kolorado ştatı qadınlara səsvermə hüququ verdi. Vətəndaş müharibəsindən sonra maldarlığın genişlənməsinə görə kovboylar meydana gəlmişdilər. 1886 il sentyabrın 4-də Ceronimonun tutulması ilə hindilərlə müharibələr əslində başa çatdı. Həmin ildə ABŞ yüzilliyi münasibəti ilə Fransadan bəxşiş Azadlıq Heykəli Nyu-York yaxınlığında açılmışdır. 1892 ildə 1954 ilə qədər işləmiş Ellis Aylend immiqrantlar qəbul mərkəzi açılmışdır. 1893 ildə ABŞ Havay adaları, ispaniya-Amerika müharibəsində (1898), Filippin, Quam adaları və Puerto-Riko tutuldu. 1903 ildə isə Panama kanalı zonası tutulmuşdur. Birinci dünya müharibəsində ABŞ əvvəlcə bitərəflik elan etmişdir. 1914 il oktyabr ayında prezident Vudro Vilson Antantaya qısamüddətli kreditləri verməyə icazə verdi. Amerikalıların batırmış xarici gəmilərdə həlaklarından sonra ABŞ Almaniya ilə diplomatik münasibətləri ləğv etmişdir və 1917 il aprelin 6-da ona müharibə elan etdi. Amerika Avropadakı silahlı qüvvələrinin başçısı Con Perşinq oldu. Həmin il dekabrın 18-də Konqres konstitusiyaya quru qanunu daxil edən 18-ci düzəlişi qəbul etdi. 1929-33 illər dünya iqtisadi böhranı Amerikaya xüsusilə ağır zərbə vurdu. 1941 il dekabrın 7-də ABŞ-a müharibə elan edən Yaponiya Pyorl-Harbor, Filippin və bir sıra başqa ərazilərdəki hərbi-dəniz bazalarına hücum etdi. Dekabrın 11-də Almaniya və italiya da Yaponiya tərəfində Amerikaya müharibə elan etdilər. 1942 ildə Sovet-Amerika danışıqları nəticəsində həmin il Avropada ikinci cəbhə açmaq barədə tam razılıq əldə edildi. [Sakit okeanda Yaponiyaya qarşı fəalliyatları admiral Çester Nimits və general Duqlas Makartur başçılıq etmişlər. Müharibə bitmiş kimi soyuq müharibə baş vermişdir. Amerikanın Sovet ittifaqı ilə münasibətləri pisləşmiş kimi 1948 ildə Corc Kennan saxlama (containment) doktrinasını irəli sürdü.
11 sentyabr terror aktlarından sonra Dünya ticarət mərkəzi göydələnləriHəmin dövrdə Avropanın bərpası üçün Marşall planı qəbul edilmişdir. 1949 il aprelin 4-də NATO-nu yaratmış pakt imzalamışdır. 50-ci illərdə Amerikadakı istehlak səviyyəsi xeyli yüksəlmişdir, eyni zamanda demoqrafik doğum partlayışı (baby boom) baş vermişdir. Amerika orta sinfi yeniyetmələriyə görə ölkədəki rok-en-roll əyləncə sənayesinin çiçəkləyən sahəsi oldu. 1962-63 illərdə Karib böhranı baş vermişdir. 1963 il avqustun 28-də irqçilik və seqreqasiyaya qarşı mübarizə Vaşınqtona marşla nəticələndi. 1966 ildə ABŞ Ali Məhkəməsi həbs edilmiş şəxsə onun hüquqlarını xəbər verməsi haqqında qərar verdi. Növbəti ildə prezident Lindon Conson mülki hüquqlar haqqında fərmanı imzaladı. Lakin Consonun böyük cəmiyyət progrdıbına baxmayaraq, ABŞ Vyetnam müharibəsinə cəlb edilmişdir. 1968 ildən hipi hərəkatı yaranmışdır. 1974 ildə Uotergeyt məsələsinə görə Riçard Nikson prezident vəzifəsini tərk etdi və onun əvəzinə Cerald Ford təyin edilmişdir. 80-ci illərdə Amerikada QiÇS epidemiyası baş vermişdir. Sovet ittifaqı dağılmış kimi Corc Buş prezident seçilmişdir. 1990-cı ildə növbəti ildə bitmiş Fars körfəzində müharibə başlandı. 2003 il martın 20-də iraqda müharibə baş verdi.
Tümünü Göster
