feverchild

ermenistan (ermenice: հայաստան hayastan, /hɑjɑsˈtɑn/), ya da resmî adıyla ermenistan cumhuriyeti (ermenice: հայաստանի հանրապետություն hayastani hanrapetut‘yun, /hɑjɑsˈtɑni hɑnɾɑpetuˈtʰjun/), güney kafkasya'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir.
daha önce sovyetler birliği'ne bağlı bir cumhuriyet iken 1991'de bağımsızlığını ilân etmiştir. kuzeyinde gürcistan, doğusunda azerbaycan, güneyinde i̇ran ve batısında türkiye ve azerbaycan'ın egemenliği altındaki nahçıvan bölgesi bulunur. 2008 itibariyle nüfusu 3.230.100 kişidir.[1] başkenti ve en büyük şehri erivan'dır[2]; gümrü, vanadzor, eçmiadzin ve hrazdan da ülkenin diğer önemli şehirlerindendir.
ermenistan bir birleşmiş milletler, avrupa konseyi, bağımsız devletler topluluğu, karadeniz ekonomik i̇şbirliği, dünya ticaret örgütü ve yaklaşık 30 tane daha örgütün üyesidir.
ermenistan adının tarihi
bir coğrafi tanım olarak arminiya veya armaniya adına en erken eski fars (pers) imparatoru i. darius'un yak. mö 510 tarihli bisutun anıtı'nda rastlanır. mö 399 yılında bölgeyi gezerek ayrıntılı tasvirler yapan yunanlı tarihçi ksenofon'un eserinde ülke adı armenia olarak geçer.
strabon coğrafya'sında (ms 1. yüzyıl) ve roma i̇mparatorluğu'nun idari bölünümünde armenia sınırları şöyle tanımlanır: batıda fırat nehri, güneyde güneydoğu toros sıradağları, güneydoğuda hakkâri dağları ve urmiye gölü, kuzeydoğuda sevan gölü ve karabağ, kuzeyde çıldır gölü ve doğu karadeniz dağları. ortaçağ arap kaynaklarında aynı bölgenin adı armaniyya veya ermeniyye (ar: أرمنية) olarak geçer. eski türkçe metinlerde ermeniyye adına 15. yüzyıla kadar rastlanır.
yüzyıllarca sadece tarihi bir isim olarak hatırlanan "armenia/ermenistan" adı, 19. yüzyılın milliyetçi politikaları döneminde tekrar güncel anlam kazanmıştır.
çağdaş ermenistan'ın doğuşu
tarihi ermenistan'ın bir kısmı olan bugünkü ermenistan i̇ran (kaçar hanedanı)'ın revan hanlığı (erivan hanlığı)ndan ibaretti. 1827'de paskeviç yönetimindeki rus ordusu tarafından fethedilmiş ve kaçarlar 22 şubat 1828 tarihli türkmençay antlaşması ile 4. maddesi gereğince revan hanlığı üzerindeki hak talebinden vazgeçmşitir.[4][5] 21 mart 1828'de reorganize edilen idari birime ermeni oblastı (армянская область / armyanskaya oblast) adı verilmiştir.[6] oblastın o tarihte %18 dolayında olan ermeni nüfusu, rus yönetimi tarafından davet edilen i̇ran ermenilerinin göçü sonucunda 20. yüzyıl başında %48 düzeyini bulmuştur. i. dünya savaşı sırasında osmanlı i̇mparatorluğundan mülteci olarak gelen ermenilerle birlikte bu sayı %70'lere ulaşmıştır[kaynak belirtilmeli].
1850'da erivan guberniyası (эриванская губернія / erivanskaya guberinya) kurulmuştur ve guberniya 27.830 kilometre karelik bir alana sahipti. 1897'de yapılan nüfus sayımına göre erivan guberniyası'nın nüfusu 829.556 kişi olup toplam nüfusun % 56'sı ermeni, % 37,5'i azeri, % 5,5'i kürt ve % 0,6'sı rus'u etnik gruplardan ibaretti.[7]
1917 devrimi'nden sonra rus devletinin çöküşü üzerine kurulan transkafkasya federasyonu 26 mayıs 1918'de üç cumhuriyete bölündü[8] ve 28 mayıs 1918'de erivan'da ermenistan demokratik cumhuriyeti ilan edildi.[9] i̇kibuçuk yıl süren bağımsızlığı sırasında ekonomik, askeri ve siyasi krizlerle sarsılan cumhuriyet 1920 kasım ayında türk ve sovyet ordularının eş zamanlı işgaline uğrayarak bağımsızlığını kaybetmiş ve 2 aralık 1920'de ermenistan sovyet sosyalist cumhuriyeti adıyla sovyetler birliği'ne katılmıştır[kaynak belirtilmeli].
ermenistan cumhuriyeti
daha çok bilgi için: 1988 spitak depremi ve karabağ savaşı

erivan'a giren 11. kızıl ordu askerleri (29 kasım 1920).
sovyetler birliği'nin son döneminde, 7 aralık 1988 tarihinde leninakan (zamanımızda gümrü) ve spitak şehirlerinde 6,9 magnitüd büyüklüğünde bir sarsıntı yer aldı.[10] bu deprem, şehirleri yıktı ve yaklaşık 25.000 kişinin hayatına mal oldu. özellikle sovyet ekonomisi için daha olumsuz bir tesadüf olamazdı; sscb aynı zamanda sovyet-afgan savaşı yer almakta idi ve iki sene önce ukrayna ssc'nde yer alan çernobil reaktör kazası, insanî ve ekolojik bir felaket olması dışında sscb için çok büyük bir finansal sorun oldu. sovyet yetkililer, depremin ekonomik etkilerinin altından kalkma problemi ile karşılaştılar.[11]
aynı senede ermenistan sovyet cumhuriyeti ile azerbaycan arasında, dağlık karabağ (nagornıy karabağ) bölgesi üzerinde anlaşmazlık çıktı. azerbaycan'a ait olan fakat nüfus çoğunluğu ermenilerden oluşan[12] bir özerk bölge olan dağlık karabağ özerk oblastı'nda ermeniler ayaklanarak ayrı bir cumhuriyet ilan ettiler. ermenistan ile azerbaycan savaşın eşiğine gelirken, her iki cumhuriyette azeri ve ermeni azınlıklar şiddet olaylarına maruz kaldı. çatışmalar sürerken mayıs 1990'da yeni ermenistan ordusu kurularak sovyet ordusundan fiilen bağımsız bir ordu yapısı oluşturuldu.
sovyetler birliği'nin dağılması üzerine ermenistan 23 ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan etti. şiddetlenen ermeni-azeri savaşında ermenistan, d. karabağ ile ermenistan arasındaki laçın koridoru'nu da işgal ederek d. karabağ'ı fiilen kendisine ilhak etti. azerbaycan'ın ermenistan'a uyguladığı ekonomik ambargo, ülkede büyük sıkıntılara yol açtı. 1993'te türkiye de ermenistan'a karşı ambargoya katıldı. d. karabağ savaşı 1994'te rusya'nın dikte ettiği ateşkesle sona erdi.
halen ermenistan uluslararası topluluk tarafından azerbaycan'a ait sayılan toprakların %20'ni (d. karabağ ve laçin koridoru dahil) işgal altında bulundurmaktadır. türkiye bu durumu gerekçe göstererek ermenistan cumhuriyeti ile diplomatik ilişki kurmaktan kaçınmış ve bu ülke ile sınırlarını trafiğe kapatmıştır.
ermenistan siyasetinde d. karabağ kökenli siyasi örgüt ve kişilerin egemenliğine dikkat çeken bazı gözlemciler, ermenistan'ın d. karabağ'ı değil, aksine d. karabağ'ın ermenistan'ı ilhak ettiğini ileri sürmüşlerdir.

yunanistan cumhuriyeti (yunanca: ελληνική δημοκρατία, eliniki dimokratia) ya da kısaca yunanistan (ελλάδα, elada, ufa: [e̞ˈlaða] (yardım·bilgi); tarihi olarak ελλάς, ellas ufa: [e̞ˈlas]) güneydoğu avrupa'da balkan yarımadası' nın güney ucunda yer alan bir ülke. avrupa birliği ve kuzey atlantik antlaşması örgütü üyesi yunanistan, türkiye'nin batı komşusudur. arnavutluk, bulgaristan ve makedonya cumhuriyeti ile de sınır paylaşmaktadır.
osmanlı devletinin zayıflaması sürecinde, 19. yüzyılın büyük emperyal devletlerince i̇stanbul'un idaresinden çıkartılarak kurulan 28 yeni devletten biridir.
yunanistan adı antik i̇yonya'nın (bugünkü i̇zmir, aydın, manisa, muğla bölgesi) arapça ve farsça söyleniş şeklinden gelir.
orta çağ'da bizans i̇mparatorluğu ve sonra osmanlı devleti dönemlerinde romalı anldıbına gelen rum adı kullanıldı. bu isim bugün daha çok kıbrıs'nın güneyi, i̇stanbul ve ege'deki yunan asıllı halkı ifade etmek için kullanılmakta, yunanistan'da yaşayanlara sıkça yapılan bir hata ile yunanlı denilmektedir. bunun yerine hem bu milletten olan kişiyi ifade etmek hem de yunanistan'a ait olduğunu belirtmek için yunan sözcüğü kullanılır. [1]
yunanistan, 1981'den beri avrupa birliği[2], 1952'den beri nato, 1961'den beri oecd[3], 1995'den beri batı avrupa birliği ve 2005'den beri avrupa uzay ajansı[4] üyesidir. atina ülkenin başkenti; selânik, patras, kandiye, volos, yanya, yenişehir ve kavala, vodina ülkenin bazı diğer büyük şehirleridir.
konu başlıkları [gizle]
1 i̇sim
2 tarih
3 coğrafya
4 i̇klim ve bitki örtüsü
5 demografi
6 etnik yapısı
7 dil
8 i̇darî birimler
8.1 coğrafi bölgeler
8.2 nomos
9 ayrıca bakınız
9.1 harita
10 galeri
11 dipnot
12 kaynaklar
13 dış bağlantılar
i̇sim [değiştir]

yanlış da olsa bu adı kullanmışlardır ve günümüzde de kullanılmaktadır. ayrıca arapçada roma i̇mparatorluğunda veya doğu roma’da yaşayan yunanlılara roma'lı "rumi” denirdi. fakat daha sonra sözcük “rum” halini almış ve bir süre sonra da türkiye’de anadolu’da yaşayan yunanlar'a denilmiştir ve günümüzde de denilmektedir. arihte... hellen sıfatı; çeşitli etnik topluluklar için kullanılmıştır. hellen sözcüğü ilk olarak makedonya kralı büyük i̇skender’nin pers'ler üzerine yaptığı asya seferi sonunda hellen uygarlığı kurmasıyla başlamıştır.bu sefer sonunda anadolu, mezopotamya, mısır, i̇ran ve kuzey hindistan topraklarını ele geçiren i̇skender, doğu ve batı(yunan) kültürlerini sentezleyerek hellen kültürünün oluşumunu sağlamıştır. bu olaylar meydana gelirken yunanlar, hellen imparatorluğu içinde incin halde yaşıyorlardı. yunanlar ticari ve kültürel ilişkiler içine girdikleri çeşitli halklarla bu incinlığı bozup birlik oluşturmak istediler. birliğin oluşmasında halkların lehçe farklarına rağmen yunanca konuşmaları da önemli bir etken olmuştur.
yunanlar, kendilerine ırk birliğini açığa vuran "hellen" adını vermeden önce, başka ırktan olanları ve başka dil konuşanları "barbares" (barbarlar) olarak göstermişlerdir.bu şekilde kendileriyle yabancılar arasında bir sınır çizip; kendi ırksal topluluklarını kurarak, hellen sözcüğünün oluşumunu sağlamışlardır. “grek” deyimine tarihsel açıdan bakıldığında yunanların akdeniz'de koloniler kurması bunda büyük etken olmuştur. o zamanlarda yunan kolonilerinden biri de i̇talya yarımadasındaki kime’dir. kime eğriboz adasında yaşayan halkisli’ler tarafından kurulmuştur fakat bu şehrin kurulmasında eğriboz adasının karşı kıyılarındaki gralar yardımcı olmuştur. bunun sonucunda bu kavmin adı i̇talya'da biraz değiştirilmek suretiyle "graikus" (graecus) şeklini almış, sonraları latinler tarafından tüm hellen kavmini gösteren kolektif bir sözcük olarak kullanılmıştır.
"grek" deyimine latince sözlük anlamından bakıldığında da, "hırsız, hilekâr" anldıbına gelmektedir. aynı zamanda da fransızca larousse 'da da aynı anlam yazılıdır. bu anlam yunanlar tarafından yunan ruhunu yaraladığı için,ii. dünya savaşı'ndan sonra, yunan hükümetinin başvurusu üzerine "grek" kelimesinde düzeltme yapılıp “hellen” sıfatını kendilerine layık görmüşlerdir. "i̇yonya", yunanistan'daki dor istilası karşısında anadolu kıyılarına göç etmek zorunda kalan ve batı anadolu'da on iki büyük site kuran halkın kendilerine verdikleri isimdir. i̇yonlar bir süre bağımsız kaldıktan sonra anadolu’nun halklarından olan lidyalılara boyun eğmişleridir. daha sonra doğudan gelen pers işgalerine yenilen lidya’nın pers egemenliğine girmesiyle i̇yonlarda pers egemenliğine girmiştir. .daha sonra bu “iyon” adı giderek yayılmaya başladı. tevrat'ta yavan, asur yazıtlarında yavnai, pers yazılı belgelerinde yauna olarak gösterilmiştir. buna göre; doğudan gelen ve önce batı anadolu'yu -dolayısıyla i̇yonya'yı- ele geçiren persler, ege'deki düşmanlarına "yauna" adını vermişlerdir. bu ad zamanla bugünkü yunanistan halkını da içene alacak şekilde genelleşmiştir. türkler de, yanlış da olsa bu adı kullanmışlardır ve günümüzde de kullanılmaktadır. ayrıca arapçada roma i̇mparatorluğunda veya doğu roma’da yaşayan yunanlılara roma'lı "rumi” denirdi. fakat daha sonra sözcük “rum” halini almış ve bir süre sonra da türkiye’de anadolu’da yaşayan yunanlar'a denilmiştir ve günümüz