Dopamin hayatımızın merkezinde ama farkında değiliz. Dopamin sinir hücreleri arasında iletişimi sağlayan ve nörotransmitter adı verilen bir madde. Ancak bu madde bedenimizin ve ruhumuzun en kıvrak yerlerinde görev alıyor.

Kan basıncını ayarlayan ve hareket etmemizi sağlayan madde dopamin. Bu madde tansiyonumuzu yönetiyor. Dopamin olmadığı durumlarda kaskatı kesilebiliriz. Aynı Parkinson hastalığında olduğu gibi.

Dopamin sadece bedenimizin değil, hayatımızın tansiyonunu da ayarlıyor. Hafızayı sağlayan madde de dopamin. Bir şeyleri öğrenmenin yolu dopaminden geçiyor. Dopamin azalırsa dikkatimiz de azalıyor. Doping maddelerinin bir kısmı dopamini artırıyor. Böylece dikkat kesiliyoruz.

Uykumuzu ayarlayan maddelerden birisi de dopamin. Hatta bir sorunun çözümünü sağlayan ve beynimizde bu analiz işleminin gerçekleşmesinde rol alan da dopamin. Yok artık demeyin, daha bitmedi!

Dopamin aslında haz maddesi. Bir şeyden haz aldığınız zaman bilin ki, dopamin beyninizde bir bölgeden başka bir bölgeye doğru bol miktarda salınmıştır. Sigara içtiğinizde veya çikolata yediğinizde dopamin harekete geçiyor. Güzel bir yemek yerken, daha ilk lokmalarda hissetmeye başladığınız haz, dopamin sayesinde.

Dopamin ruh halimizi de etkiliyor. Kendimizi daha iyi daha hoş hissediyoruz. Olmaması ise, bir ceza. Cezalandırıldığımız zaman dopamin ortalıktan kayboluyor. Yani ödül-ceza mekanizmasını dopamin çalıştırıyor.

Aşık olduğumuzda kendimizi iyi hissederiz, hiperaktif oluruz, uykumuz azalır. Haz duyarız. Sevgilinizden dolayı değil, kendi beyninizde salınan dopamin yüzünden oluyor bunlar.

Dopaminin sadece hoşlanmak değil, “istemek” ile de ilgili olduğu gösterildi son yollarda. Bazen hoşlanmasak bile bir şeyi isteriz. Bir şey bize zarar verse bile onu isteriz. “Saçma ama bile bile gene yapıyorum” dediğimiz durum…

Bu haliyle dopamin bağımlılığın temel oyuncularından birisi. Bağımlılıkta önemli roller üstleniyor. Suçlusu değil ama “aracısı” diyebiliriz. ister uyuşturucuya, ister bilgisayar oyunlarına, ister bir kişiye, isterseniz cikse  bağımlı olun, fark etmez. Aracı madde hep aynı; dopamin! Dopaminin fazlası zarar, azı karar!

Yaz günü odasına kapanıp bilgisayar başında geçiren kişiye garip bakmayın. Denize girip keyif alandan farkı yok. O da bilgisayar başında dopamin saldırtıyor beynine!

Dopaminin öğrenmeden de sorumlu olduğunu söylemiştik. Haz aldığımız nesneyi anlayınca bunu beynimize öğretir dopamin. Artık o nesneden haz adlığımızı bilir beynimiz. Bilgisayarı haz nesnesi olarak öğrenen beyin, denize girmekten bihaberdir artık. Haz için bildiği tek nesne haline gelir.

Bilgisayarın yerine alkolü, sevgiliyi, yemeği koyun fark etmez! Mekanizma aynıdır.

Kabahat dopaminde değil. Dopaminini eğitemeyenlerde! Yeni haz nesnelerini bağımlılık nesnelerimiz yerine koymaya başlarsak, bir süre sonra dopamin beynimizin bunu öğrenmesine yardımcı olacaktır. Beyin öğrendiğinde ise artık bu yeni nesnelerden haz alacaktır. Eski hazlar, “eski alışkanlıklar” haline dönecektir.

istemek için, biraz öğretmek gerekli. Öyle hemencecik öğrenmiyor beynimiz haz almayı. Beynin yönetimi elimizde. Ama istersek.

Beyin öğrendi mi, kolay bırakmıyor!