eskişehir

eskişehir, türkiye\'nin i̇ç anadolu bölgesinde bulunan aynı adlı ilin merkezidir. ortasından porsuk çayı geçen şehir, içerisinde osmangazi üniversitesi ve anadolu üniversitesi\'nin bulunması nedeniyle bir öğrenci kenti görünümündedir. 2009 yılının verilerine göre şehir merkezinin toplam nüfusu 617,215\'dir. bu nüfusun 305,999\'u erkek 311,216\'sı kadındır.[2]
met helvası, nuga helva, haşhaşlı çörek, kalabak suyu, çiğ börek ve lületaşı ile meşhurdur. i̇şlenebilir lületaşı, türkiye\'de yalnız eskişehir\'de çıkarıldığı için eskişehir taşı olarak bilinir. türkiye\'de eskişehir ve sivrihisar dolaylarında yetişen bir çoban köpeği olan akbaş da şehre ait önemli değerlerdendir.
türk silahlı kuvvetleri hava kuvvetleri komutanlığı\'na bağlı 1. hava taktik komutanlığı ve 1. hava i̇kmal ve bakım merkez komutanlığı da eskişehir\'de bulunmaktadır.

şehir, eski ve orta çağlarda yunanca dorylaion, latince dorylaeum ismi ile tanınan bir kenttir. yıkık ve terkedilmiş olan dorylaion - şarhöyük\'ün yakınında, harabenin güneyinde kalan bölgede yeni bir yerleşim oluşmuştur. w.m ramsay\'ın bildirdiğine göre, büyük olasılıkla dorylaion harabelerine eskişehir adı verilmiş ve bu ad o zamandan günümüze ulaşmıştır.

m.ö. 14. yüzyılda hititler eskişehir merkezli büyük bir devlet kurmuşlardır.[5] eskişehir‘in önemi ve yeri dolayısıyla hititler döneminde eti‘lik (beylik) olduğu görülmektedir.[6] m.ö. 12. yüzyılda anadolu’ya giren frigler anadolu\'ya yayılmış ve dorylaion adı ile bölgeye yerleşmiştir.[6] friglerden sonra bölgeye lidyalılar daha sonrada persler hakimiyeti altına almıştır. m.ö. 4.yy\'da makedon kral i̇skender’in eline geçen eskişehir, i̇skender’ in ölüm tarihi olan m.ö. 323 yılına kadar i̇skender\'in i̇mparatorluğu altında kalmıştır. m.ö. 2 yy\'da roma i̇mparatorluğu kontrolüne geçen bölge, roma’nın ikiye ayrılmasına kadar roma i̇mparatorluğu’nun ayrıldıktan sonra da bizans hakimiyetinde kalmıştır.[6]
selçuklular dönemi
yeniden bizans egemenliğine giren dorylaion 1074\'te selçukluların eline geçti. şehir anadolu selçukluları zamanında, selçuklular ile haçlılar arasında yapılan savaşlara sahne olmuştur. bu zamanda şehrin adı \"sultanönü\" olarak anılmaktadır. şehir içinde selçuklulara ait pek çok eser vardır.[7]
arap coğrafyacı i̇bn said (علي بن موسى المغربي بن سعيد, \'ali ibn musa ibn sa\'id al-maghribi); antalya - marki (fethiye) körfezi arasındaki cibâlu’t türkmân (türkmen dağları) adı verilen dağlık bölgede 200.000, kastamonu yöresinde 100.000, sultan önü - kütahya - emirdağ - karahisar-ı sahip - sivrihisar yörelerinde 200.000 ve ankara ’nın kuzeyindeki karabuli denilen dağlık bölgede 30.000 çadırlık türkmen kitlelerinin yığıldığını kaydetmektedir.[8]
osmanlı dönemi
1289\'da anadolu selçukluları eskişehir\'i osman gazi\'ye verdi. orhan gazi döneminde karamanlıların eline geçen eskişehir\'i, 1. murad yeniden osmanlı topraklarına kattı.
fatih\'in ilk zamanlarına kadar şehir ankara beyliği\'ne bağlı olarak kalmıştır. 1451 yılından sonra kütahya\'nın beylerbeylik haline gelmesi üzerine anadolu i̇dari teşkilatında değişiklik olmuş, bu arada ankara\'ya bağlı bulunan eskişehir, kütahya beylerbeyliği\'ne bağlanmıştır.[6]
kent 1601\'de bir süre celali deli hasan ve yandaşlarının eline geçti. hüdavendigâr (bursa) vilayetinin kütahya sancağına bağlı bir kaza olan eskişehir\'e demiryolu 1890\'lı yıllarda ulaştı.[9]
demiryolu\'nun eskişehir\'e gelmesi ile şehirde ticaret canlandı.[9] 19. yüzyıl boyunca yöreye kafkasya, kırım, romanya ve bulgaristan\'dan gelen göçmenler yerleştirildi.[7]şehir 1877-1878 osmanlı - rus harbinden sonra muhacirlerin yerleştirilmeye başlamasıyla beraber gelişmeye başlamıştır.[6] mondros ateşkesi\'nin maddelerinden biri olan itilaf devletleri\'nin osmanlı i̇mparatorluğu sınırları içindeki önemli noktaları güvenlik gerekçesiyle işgal edebilecekleri maddesine dayanarak 13 kasım 1918 tarihinde istanbula çıkan ingiliz kuvvetleri, istanbul-bağdat demiryolu hattı boyunca önemli gördükleri yerleri işgal etmeye başladılar, bu işgalden 1919 yılının ocak ayı sonlarında eskişehir istasyonu çevresinde karargah kurdu.

21 haziran 1920 günü saat 11:00\'de millî savunma bakanı fevzi çakmak paşa ve genelkurmay başkanı albay i̇smet i̇nönü ile tren istasyonuna gelmiştir.[9] yunan taarruzunun aldığı vaziyeti, sınıf arkadaşı ve batı cephesi komutanı ali fuat cebesoy ile burada görüşmüştür. aynı gece de ankara’ya hareket etmiştirler.
eskişehir\'de türk kurtuluş savaşı\'nın 5 önemli meydan muharebesinin üçü geçmiştir. mustafa kemal atatürk\'ün önderliğindeki kurtuluş savaşı\'nın önemli muharebelerinden biri olan i.i̇nönü savaşı eskişehir topraklarında gerçekleşmiştir. eskişehir, kurtuluş savaşı\'nın kilit nok talarından birini oluşturduğundan, savaşta maddi ve manevi olarak çok yıpranmıştır.[10]
i. dünya savaşı sonrasında demiryolu hattını denetlemek amacıyla 23 ocak 1919\'da eskişehir i̇stasyonunu işgal eden i̇ngiliz kuvvetleri, 20 mart 1920\'de kuvay-ı milliye\'nin baskısıyla işgale son verdi. 1921 yılında eskişehir\'e 40 km. uzaklıktaki i̇nönü\'de, birinci ve i̇kinci i̇nönü muharebeleri yapıldı.[9][11]
20 temmuz 1921\'de yunanların işgal ettiği eskişehir bir süre yunan ordularının karargâhı oldu. eskişehir-kütahya savaşları sonunda türk ordusu sakarya\'nın doğusuna çekildi. 23 ağustos 1922\'de yunanlılar yeniden saldırdı. 30 ağustos 1922\'de başlayan büyük taarruz ile düşman püskürtülmeye başladı ve 2 eylül 1922 günü, seyitgazi yönünden gelen türk süvarileri tekkeönü\'nden eskişehir\'e inerek düşman kuvvetlerini eskişehir\'den çıkardılar. eskişehir, kurtuluş savaşı\'nın son aşaması olan büyük taarruz sonrasında 2 eylül 1922\'de kurtarıldığında yıkıntı hâlinde harap bir kasabaydı.

eskişehir\'i ve eskişehirlileri çok iyi tanırım. millî mücadele yıllarında büyük vatanseverlik ve üstün bir cesaretle mücadelemizin daima yanında olmuş, bu mücadeleye çok geniş yardımlarda bulunmuşlardır. gördüğüme göre halk aydın ve faaldir. toprak verimlidir. az zamanda zayiatı telafi ve fedakârlıklarıyla iftahar edecektir. ”
mustafa kemal atatürk, 15 ocak 1923\'te hükümet konağında yaptığı konuşmada vurguladığı gibi eskişehir, savaşın kazanılmasında büyük katkı yapmıştır. mustafa kemal paşa, bu nedenle kentin imarıyla yakından ilgilenmiştir. cumhuriyet döneminde yapılan yatırımlarla kısa zamanda modern bir kent yaratılmaya çalışılmıştır.[9]
cumhuriyet ilan edildikten sonra eskişehir 1925 yılında il olmuştur.[14] 1926 yılında eskişehir\'in, sivrihisar, mihalıçcık ve seyitgazi olmak üzere üç ilçesi bulunmaktadır. 1954 yılında çıkarılan kanunla çifteler ve mahmudiye, 1957 yılında çıkarılan diğer bir kanunla da sarıcakaya ilçe haline getirilmiş ve ilçe adedi 6\'ya çıkmıştır.[14]
daha sonra 1987 tarihinde 3392 sayılı kanunla alpu, beylikova ve i̇nönü; 9 mayıs 1990 tarih ve 3544 sayılı kanunla günyüzü, han ve mihalgazi ilçe haline getirilmiş, böylece ilçe sayısı 12\'ye çıkmıştır.[14] 22 mart 2008 tarihli resmi gazetede yayınlanan 5747 sayılı yasa ile de merkez ilçe kaldırılarak odunpazarı ve tepebaşı adıyla 2 yeni ilçe daha kurulmuş ve ilin toplam ilçe sayısı 14\'e ulaşmıştır.
eskişehir depremi [değiştir]
20 şubat 1956\'da eskişehir\'de oluşan şiddetli yer sarsıntısıdır. şiddeti richter ölçeğine göre 6,0 olan bu depremde, 1.379 bina ağır, 1.486 bina orta, 9.862 bina da hafif derecede hasar görmüştür. bir kişinin öldüğü depremde 19 kişi de yaralanmıştır. konumu 39° 89\' kuzey enlemi ve 30° 49\' doğu boylamı, odak derinliği yaklaşık 40 km olan depremin etkilediği alan 350.000 km² olarak hesaplanmıştır. deprem alanı çeşitli doğrultularda edirne, i̇zmir, konya ve zonguldak illerine kadar yayılmıştır. depremin dış merkezinin bulunduğu bölge yerleşim yeri olmadığı için can kaybı fazla olmamıştır. eskişehir depreminin oluştuğu bölge 3. derecede tehlikeli deprem bölgesidir.[15]
sel felaketi [değiştir]
5 mart 1950\'de porsuk çayı\'nın taşması sonucu eskişehir\'de sel felaketi meydana gelmiş, 50 bin kişi açıkta kalmıştır. 2500 evin yıkıldığı ve 6 kişinin boğulduğu felaketzedelere marshall planı\'ndan yardım gelmiştir.

kent içi toplu ulaşım büyükşehir belediyesi’nin yetki ve sorumluluğundadır. toplu ulaşım hizmetlerinin hat ve güzergâhları ile birbirini tamamlaması için otobüs ile tramvayda ulaşım hizmet bütünlüğü sağlanmıştır. tüm toplu taşıma araçlarında bilet yerine geçen eskart adlı elektronik bir kart eskişehir ulaşımının bütünlüğünü sağladığı gibi ulaşımı hızlandırmaktadır.
belediye otobüsleri vasıtasıyla şehrin hemen her yerine ulaşım sağlanabilir. belediye otobüslerinden aynı biletle 60 dakika içinde aynı yöne giden tramvaya ücretsiz aktarma da mümkündür. bu sayede toplu taşıma araçları ile tek biletle şehrin her yerine ulaşım mümkündür. eskişehir tramvay hattı iki hattan oluşan ve şehrin iki üniversitesini birbirine bağlayan toplam 26 duraktan oluşan ulaşım ağıdır. toplam hat uzunluğu 15 km'dir ve şehiriçi ulaşımda önemli bir yeri bulunmaktadır[39].
şehirde ayrıca porsuk nehri üzerinde gezen gezi amaçlı botlar da bulunmaktadır.

sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından türkiye'nin önde gelen illerinden biri olup, 32 milyon m² alanı içinde 228 kuruluş ile faaliyet gösteren türkiye'nin en büyük organize sanayi bölgeleri'nden birine sahiptir.[41] 1950'lelerin sonundan bu yana il ekonomisinin temelini oluşturan sanayisinin geçmişi, bağdat demiryolu'nun yapımı sırasında 1894'te kurulan cer atölyesi'ne kadar uzanır.
i̇lde büyük devlet işletmelerinin yanı sıra 1960 sonrasında hız kazanan yerel sermaye yatırımlarıyla gerçekleşmiş çok sayıda özel kuruluş bulunur. başlıca sanayi dalları gıda, tekstil, lokomotif, makine imalat, tuğla, kiremit ve çimentodur. sanayi kuruluşlarının hemen hemen hepsi şehir merkezinde toplanmıştır.[42] ayrıca kentte lokomotif ve motor , basma, şeker, çimento tuğla ve kiremit, un, bisküvi ve şekerleme, beton direk, uçak bakımı ve onarımı(tusaş), sirke ve şarap, sunta ve mobilya, buzdolabı ve soba fabrikaları mevcuttur. ayrıca bu fabrikalardan başka organize sanayi bölgesinde değişik üretimler yapacak fabrikalar bulunmaktadır. küçük sanayi sitesinde, ağaç işleri, madeni eşya, dökümcüler ve çeşitli imalat ve iş tezgahları vardır. i̇lin sanayi çarşısında, oto motor tamir ve bakım atölye ve tezgahları mevcuttur. 2006 yılı sonu itibariyle şehirde çalışan sendikalı işçi sayısı ise 48.790 dır.[43]
i̇l 2007 yılında yaptığı 472 milyon 118 bin dolarlık ihracatıyla ülke genelinde 19. sırada yer aldı. 2007 yılında yapılan ihracatın yaklaşık 7 milyon doları tarım, 450 milyon doları sanayi ve 15 milyon doları da madencilik sektörlerinde yapılmıştır.

şehrin dışarıya sattığı başlıca ticari mallar tarım ürünleri, ham ve konsantre halde çeşitli cevherler, şeker, bisküvi, çimento, buzdolabı, motorlu kara taşıtları, hava araçlarına ait parçalar, seramik ürünler ve lületaşından yapılmış hediyelik eşyalardır. başlıca ithal malları ise kazanlar, makineler, mekanik cihazlar; elektrikli makine ve cihazlar; kara taşıtları; plastikler ve mamulleri; dericilikte ve boyacılıkta kullanılan malzemelerdir.

yer altı zenginliği eskişehir'in önemli ekonomik kaynaklarından biridir. madencilik ilin sanayisinin gelişmesinde ve yıllar içinde ihracatın artışında önemli bir yere sahiptir. i̇l genelindeki önemli maden rezervlerinden bazıları; manyezit, krom, bor, kil, mermer ve lületaşıdır.
lületaşı yıllar boyunca yurt dışına işlenmeden ihraç edildikten sonra, 1970'lerde ham olarak ihracatının yasaklanmasıyla birlikte, ildeki atölyelerde işlenerek pipo ve süs eşyası haline getirilmiş ve işlenmiş şekilde ihraç edilmeye başlanmıştır. sepiolit madeni de eskişehir'in önemli yer altı zenginliklerindendir.
krom madeni, eskişehir'in diğer önemli yer altı zenginliklerinden biridir. çelik ve diğer maddelerin kaplanmasında, savunma sanayisinde, refrakter malzeme üretiminde ve çeşitli kimyasallarda kullanılmaktadır.
i̇ldeki önemli bir maden ise etibank kırka boraks i̇şletmesi tarafından çıkarılan bor tuzlarıdır.
ayrıca tuğla, kiremit ve seramik üretmek için kullanılan kil, ilin sahip olduğu önemli rezervlerden biridir.[

şehirde günlük olarak çıkan 8 yerel gazete bulunmaktadır.[47] bu gazeteler şehirde ve bölgede yaşanan haberlere yer vermektedir. ayrıca haftalık yayın yapan bölgesel ücretsiz midas gazetesi, haber 26 ve aylık yayın yapan objektif ve eskişehir'e bakış gazeteleri bulunmaktadır. eskişehirspor'un dergi ve gazetesi aylık medya araçlarındandır. şehrin kanal 26, es tv ve tva (televizyon anadolu - anadolu üniversitesi televizyon kanalı) adında üç adet yerel tv kanalı bulunmaktadır. ayrıca yurt genelinde yayın yapan atv, ntv, show tv ve trt kanallarının temsilcilikleri şehirde bulunmaktadır.10 ulusal gazetenin temsilciği bulunmaktadır.

eskişehir, üniversite kenti olması nedeniyle sosyal aktivite yönünden oldukça zengindir. şehirde eskişehir büyükşehir belediyesi şehir tiyatroları'nın 3 sahnesi vardır. birincisi haller gençlik merkezi tepebaşı sahnesi'dir. 27 mart 2001 dünya tiyatrolar gününde açılmıştır. tek sahneye sahip olup salon 202 kişiliktir[48]. şehir tiyatrolarının oyunları sergilenmektedir. bir diğeri i̇ki eylül caddesinde bulunan b.s.m. turgut özakman tiyatro salonu 'dur. 9 nisan 2002 tarihinde açılmıştır. sahne 178 kişiliktir[48]. şehir tiyatrolarının etkinlikleri gerçekleşmekte olup ayrıca fuaye, sergi, seminer ve toplantı amaçlı da kullanılmaktadır. sonuncusu ise büyükşehir belediyesi sanat ve kültür sarayı tiyatro salonu 'dur ve 569 kişiliktir[48]. merkezde şehir tiyatroları etkinlikleri gerçekleşmekte ve ayrıca devlet opera ve bale etkinlikleri gerçekleşmektedir.
ayrıca şehirde 3 adet kültür merkezi bulunmaktadır. i̇lki i̇ki eylül caddesi'nde bulunan yunusemre kültür merkezi'dir. çeşitli tiyatro, seminer ve gösterilerin yapıldığı bir merkezdir. bir diğeri eski hal olan ve büyükşehir belediye başkanı yılmaz büyükerşen tarafından kültür merkezine çevrilen anadolu üniversitesine yakınlığından dolayı öğrenciler tarafından da büyük rağbet gören haller gençlik merkezi'dir. diğer bir kültür merkezi ise atatürk kültür merkezi'dir.
şehir sinema salonu yönünden de oldukça zengindir. şehirde tüze sinemaları (kanatlı avm), eskişehir kültür merkezi (yapay sinemaları) eskişehir afm migros, cinemars sinemaları(neo avm), sinema anadolu (a.ü'ne aittir.) ve cinebonus (espark avm) sinema salonları bulunmaktadır.
i̇lin akarbaşı mahallesinde bulunan halk eğitim merkezinde halkın ihtiyacı ve isteği doğrultusunda ücretsiz kurslar verilmektedir. açılan bazı kurs programları şunlardır: biçki-dikiş, çiçek yapma, seramik, fotoğrafçılık, yabancı dil, müzik, halk oyunları... bu kurslarda 60 kadar eğitimci ve öğretmen görev yapmakta olup, yılda 3000 kişi yararlanmaktadır.

uluslararası eskişehir festivali , zeytinoğlu eğitim, bilim ve kültür vakfı tarafından ilk kez 1995 yılında düzenlenmiştir. müzik, dans, tiyatro gibi çeşitli sanat dallarıyla çocuk etkinliklerine yer veren; her yıl ekim ya da kasım ayında düzenlenip 9 gün sürmektedir. 2001 yılından beri zeytinoğlu vakfı ile eskişehir kentsel gelişim vakfı işbirliğiyle gerçekleştirmektedir.[50] uluslararası eskişehir festivali yapıldığı 13 sene boyunca toplam 4545 yerli ve yabancı sanatçıya ev sahipliği yapmış ve festivali 13 yılda 152.234 kişi izlemiştir.[50]. başlangıcından bu yana 2002 yılında i̇spanya, 2003 yılında avusturya, 2004 yılında i̇talya, 2005 yılında rusya federasyonu, 2006 yılında finlandiya, 2007 yılında portekiz ve 2008 yılında almanya festivale konuk ülke olarak katılmıştır. eskişehir'de festivalin düzenlendiği mekanlar:
anadolu üniversitesi[50]
atatürk kültür merkezi opera ve bale salonu (kapasite: 482)
sinema salonu (kapasite: 400)
spor salonu (kapasite: 870 +)
kent merkezi[50]
büyükşehir sanat merkezi tiyatro salonu (kapasite: 178)
eskişehir büyükşehir belediyesi sanat ve kültür sarayı konser salonu (kapasite: 492)
eskişehir büyükşehir belediyesi sanat ve kültür sarayı tiyatro salonu (kapasite: 569)
gece hayatı [değiştir]
öğrenci kenti olan eskişehir’de gece hayatı, eğitim - öğretimin aktif olduğu dönemlerde daha canlıdır. açılan barlar ile birlikte eski fabrikalar bölgesi gece hayatının merkezi haline gelmiştir. eskişehir’de gençlere yönelik, canlı müzik yapılan barlar rağbet görmektedir. canlı müzik yapılan bu barlarda sıklıkla tanınmış sanatçıların konser vermesi, çevre şehirlerden de ilgi görmekte, etkinliklere katılım sağlanmaktadır. ayrıca birçok fasıl mekanı vardır. haller gençlik merkezi içinde bir çok kafe, bir şarap evi ve belediyeye ait bir tiyatro salonu barındırır. şehrin aktif gece hayatı yaşanan yerlerden biride adalar mevkiinde yer alan mekanlardadır. ayrıca i̇smet i̇nönü caddesinde büyük ölçekli gece klüpleri bulunmaktadır.
geleneksel el sanatları [değiştir]
yörede kilim, halı, seccade, heybe ve çuval dokunur. ayrıca çorap, eldiven, kese, takke ve başlık örgüler gelişmiş durumdadır. çorap örgülerde "sıçan dişi, arpalı, bal peteği, kestane kabuğu" motifleri görülür. gelişmiş el sanatlarından biride lületaşı işlemeciliğidir. lületaşından yapılan kolye, bilezik, ağızlık, pipo turistik eşya olarak ün kazanmıştır. [51]
yerel etkinlikler [değiştir]
yunus emre kültür ve sanat haftası: 6-10 mayıs[52]
atatürk'ün eskişehir'e gelişi: 21 haziran[53]
eskişehir'in kurtuluşu: 2 eylül[53]
uluslararası eskişehir festivali: ekim ya da kasım aylarında düzenlenir ve 9 gün sürer [54]
yöresel yemekleri [değiştir]
kafkas, kırım, balkan göçmenleri beslenme düzeninin oluşmasına katkılarda bulunmuştur. bir bakıma, çeşitli beslenme alışkanlıkları bir diğerini etkileşmiştir. şehrin yemek türlerinden bazıları:
sütlü ovmaç çorbası, haşhaşlı dolama, haşhaşlı bükme, toyga çorbası
göceli tarhana, islat tarhana, düğü köftesi çorbası, kelem dolması, harşıl, katlama böreği
mercimekli mantı, kuzu sorpa, üyken börek, kaşık börek, çiğbörek, köbete, sarıburma, cantık, kavurma börek, kıygaşa (kırım - tatar mutfağı
ayrıca met helvası ve nuga helvası ilin kendine özgü damak tatlarındandır.[55]
gelenek ve görenekler [değiştir]
evlenme törenleri temel çizgileriyle aynı kalmakla birlikte il merkezinde ilçe ve köylerde bazı değişiklikler gösterir. i̇l merkezinde söz kesme, nişan, nikah, kına gecesi ve düğünle evlenme töreni tamamlanır.
söz kesme: oğlan evinin kız evine dünür gitmesi ve olumlu sonuç almasıdır. söz kesmeden önce iki aile arasındaki ilişki(dünür) tabir edilen elçiler aracılığı ile kurulur.
nişan: genellikle kız evinde yapılır. oğlan ve kız evinin akraba ve dostları katılır. davetliler önünde oğlan ve kıza nişan yüzükleri takılır. geline çeşitli hediyeler verilir.
kına gecesi:genellikle kız evinde veya düğün salonlarında yapılır. geline kına yakılır, eğlenceler düzenlenir. damatta buluna bilir. genellikle gelinler bindallı giyer ama başka yöresel kıyafette giyebilir.
nikah: genellikle belediye nikah salonunda nikah memuru nikah şahitleri ve davetliler huzurunda yapılır. nikah defterine imza töreninden sonra gelin ve damat tebrik edilir. davetlilere nikah şekeri dağıtılır.
düğün: nikah akşamı düğün salonunda yapılır. davetlilere pasta, meyve ve meşrubat ikram edilir. geline çeşitli hediyeler verilir. düğün salonunda hazırlanan program izlenir. oyunlar edilir, dans edilir. davetliler gelin ve damadı tebrik eder ve düğün töreni sona erer.[56]
şehirde sevilen ve beğenilen yöresel halk oyunları şunlardır: yoğurdum, kırka zeybeği, eskişehir kadınlar zeybeği.[57]
turizm [değiştir]

şehirde 2008 yılı içinde 136.952'si yerli, 6.647'si yabancı turist olmak üzere toplam 143.599 turist konaklamıştır

rigler tarihlerinde siyasi ve kültürel olarak yukarı sakarya vadisi'nde eskişehir, afyonkarahisar ve kütahya illeri arasında kalan, klagib dönemde küçük frigya olarak adlandırılan bölgede en güçlü ve etkin olmuşlardır[59].
antik frigya'nın kalbi olan midas anıtı ya da diğer adıyla yazılıkaya, eskişehir il merkezine 80 km uzaklıkta olup, han ilçesi sınırları içerisindedir. bölgede kapadokya bölgesindeki peribacalarını andıran bir çok anıt ve doğal coğrafik yontuya rastlamak mümkündür.
frig vadileri, eskişehir'in güneydoğusunda, türkmen dağı'nın güneyindeki, midas - yazılıkaya vadisi ve kümbet vadisi; eskişehir'in güneyinde, eskişehir, afyonkarahisar ve kütahya il sınırlarının kesiştiği, türkmen dağı'nın güneyindeki, köhnüş vadisi ve karababa vadisi; eskişehir'in güneybatısında, eskişehir ve kütahya il sınırlarının birleştiği, türkmen dağı'nın kuzeyindeki küçük vadilerden oluşmaktadır.

odunpazarı semtinde koruma altına alınan tarihi osmanlı evleridir. odunpazarı evleri yaşatma projesi kapsamında beyler sokak’ta bulunan 27 evin çatı ve dış cephe restorasyonu yapılmıştır.[60] yapılacak 2. etap çalışmalarında 3 sokakta 13'ü tarihi eser niteliği taşıyan 37 binanın sağlıklaştırma ve restorasyon çalışması yapılacaktır. çalışmalar sonucunda eskişehir'e yılda 250 bin turist, 5 bin kişilik istihdam ve 50 milyon ytl'lik ekonomik girdi sağlaması planlanmaktadır.[61] hayata geçirilmeye başlanan proje kapsamında odunpazaraı semti 2008 yılı içinde 100 bin turist ağırlamıştır.

kentte birçok mesire alanı bulunmaktadır. bunlardan bazıları şunlardır: fidanlık orman içi dinlenme yeri, bademlik, musaözü barajı, şelale (kalabak) orman içi dinlenme yeri, karataş orman içi dinlenme yeri, çatacık orman içi dinlenme yeri, hasırca, kalabak başı, şoförler çeşmesi, regülatör.[63]
odunpazarı semtinde bulunan kurşunlu külliyesi osmanlı dönemi eseridir. külliyenin güneydoğusunda eskişehir mevlevihanesi bulunur. külliye, 1525 yılında kanuni sultan süleyman'ın veziri çoban mustafa paşa tarafından yaptırılmıştır. cami çevresinde medrese ve kervansaray vardır. osmanlı devletinin kurucusu osman beyin kayınpederi olan şeyh edebali' nin türbesi şehrin odunpazarı semtindeki odunpazarı mezarlığı'nın içinde bulunmaktadır. türbe, ii. abdülhamit tarafından restore edilmiştir.

porsuk çayı'nın ıslah çalışmaları sonucu şehrin merkezinden geçen kısmı düzenlenerek köprübaşı semtinde çay üzerinde venedik tipi gondol ve amsterdam tipi tekne seferleri düzenlenmektedir.[65]
müzeler [değiştir]
şehirde çeşitli müzeler de bulunmaktadır. bunlardan biri şehirde bulunan antik eserlerin yer aldığı eskişehir arkeoloji müzesi'dir. ayrıca bilim sanat ve kültür parkı, kent park, çağdaş cam sanatları müzesi, pessinus müzesi, seyitgazi müzesi, yunus emre müzesi, eskişehir atatürk ve kültür müzesi, tayyare müzesi/hava müzesi, osmanlı evi müzesi ve karikatür müzesi, i̇nönü savaşları karargah müzesi bulunmaktadır.[66][67]
parklar [değiştir]
boşaltılan muttalip mezarlığı’nın yerine yapılan ve üç adadan oluşan büyük park’ın ardından, kent park ile bilim sanat ve kültür parkı ve son olarak çevre yolu polis okulu kavşağı ile ulu önder mahallesi arasındaki alana yapılmakta olan göletli parkla şehirde bulunan park sayısı 4'e çıkmıştır.[68] kent park’ta 350 metrelik yapay plaj yer almaktadır. porsuk’tan bir kol alınarak oluşturulan plaj, yaz aylarında klorlanan artezyen suyu ile yüzmek için sağlıklı hale de getirilmektedir. ayrıca parkta yapay plajın haricinde açık ve kapalı yüzme havuzları, restoranlar, büyük bir gölet, çocuk oyun alanları, at binme alanları gibi bir çok sosyal donatı da yer almaktadır.

eskişehir'de okuma yazma oranı % 95, ilköğretimde okullaşma oranı % 100 dür. kadın okur-yazar oranı ise % 89 dur.[70] eskişehir; ankara, i̇stanbul, i̇zmir ve mersin gibi birden fazla üniversiteye sahip olan illerdendir. eskişehir'de 2 adet devlet üniversitesi bulunur. eskişehir'de halka açık faaliyet gösteren ve turizm i̇l müdürlüğü'ne bağlı 2 adet kütüphane bulunmaktadır. eskişehir i̇l halk kütüphanesi 1 haziran 1926'da kurulmuştur. kütüphanedeki kitap sayısı 53.438'dir.[71] diğeri osmangazi i̇l halk kütüphanesi osmangazi mahallesindeki eski bir binada faaliyet göstermektedir.
i̇lde 27 adet anaokulu bulunmaktadır. bu okullarda toplam 2.116 öğrenci bulunmaktadır. şehirde 156 adet anasıfı bulunmaktadır. bunlardan 150'si resmî anasınıfı, diğer 4'ü ise özel anasınıfıdır. bu sınıflarda 2152'si erkek, 1994'ü kız olmak üzere toplam 4146 öğrenci bulunmaktadır. okul öncesi okullaşma oranı %29,59'dur.[72]
i̇lde 266 ilköğretim okullarında toplam 87.359 öğrenci okumaktadır.
i̇lde 49 genel lise, 35 mesleki ve teknik lise olmak üzere 84 lise, 12 anadolu lisesi, 1 anadolu güzel sanatlar lisesi, 1 fen lisesi, 1 sosyal bilimler lisesi, 1 spor lisesi, 2 anadolu öğretmen lisesi, birçok sayıda meslek lisesi ve 7 özel lise bulunmaktadır. okul öncesi, i̇lköğretim ve ortaöğretimde toplam öğrenci sayısı 122.449 [73]
i̇ldeki yükseköğretimin temelleri, 1958 yılında eskişehir i̇ktisadi ve ticari i̇limler akademisinin kuruluşu ile atılmıştır. akademinin kuruluşu ile şehir büyük hareketlilik kazanmış, kabuk değiştirmeye başlamıştır. 1982 yılında kurum anadolu üniversitesi'ne dönüşmüştür.[74] osmangazi üniversitesi ise 1993 yılında tıp, mühendislik, mimarlık ve fen edebiyat fakültelerinin anadolu üniversitesinden ayrılmasıyla kurulmuştur. anadolu üniversitesi'nin 12 fakültesi ve 9 yüksekokulu osmangazi üniversitesi'nin ise 7 fakültesi 3 yüksekokulu bulunmaktadır. i̇ldeki üniversitelerde örgün öğretimde 40.502 öğrenci eğitim görmektedir.[75] anadolu üniversitesi'ndeki açıköğretim öğrenci sayısı 1.342.502'dir. eskişehir'e kültürel ve sosyal bir canlılık getiren üniversiteler üniversite dışına açık bu tür etkinlikleri devam ettirmekte şehre ayrı bir canlılık kazandırmaktadır..[76]
i̇ldeki üniversiteler:
anadolu üniversitesi
osmangazi üniversitesi
(*)veriler 2009 yılı verileridir.

şehirde 114 adet tescilli spor kulübü bulunmaktadır.[80] bu kulüplerde atıcılık, atletizm, basketbol, taks, bigiblet, eskrim, futbol, güreş, halter, judo, karate, tekvando, tenis, voleybol ve yüzme gibi spor dallarında faaliyet yapılmaktadır. şehirde bu branşlardaki lisanslı sporcu sayısı toplam 12.762'dir.[81] 23 aralık günü düzenlenen basın toplantısı ile 2016 avrupa futbol şampiyonası'na aday olan türkiye planlanan 8 şehir arasında eskişehir'de yer almıştır.[82] bu kapsamda yapılacak olan yeni stad için eskişehir valiliği, büyükşehir belediyesi ve eskişehirspor arasında protokol imzalandı. yapılacak olan stadyumun 33 bin kişi kapasiteye sahip, yaklaşık 80 milyon avro'ya mal olacağı yapılan toplantıda açıklandı.

eskişehir'de futbol önemli bir yer tutmaktadır. kırmızı şimşekler takma ismini kullanan ve başarılı olduğu yıllardan, tüm türkiye'de taraftar kitlesi bulunan eskişehirspor, şehrin üst düzeyde tek takımıdır. eskişehirspor turkcell süper lig 'de mücadele etmektedir. karşılaşmalarını 18.608 kişilik eskişehir atatürk stadı'nda oynamaktadır. türkiye'nin ışıklandırmalı statlarındandır.[84]
eskişehirspor türkiye 1. liginde (süper ligde) hiç şampiyon olamamış fakat 3 defa 2.lik, 2 defa 3.lük ve 2 defa da 4.lük alarak diğer anadolu takımları için kırılması güç bir rekora imzasını atmıştır. 1 türkiye kupası, 1 cumhurbaşkanlığı kupası ve 3 başbakanlık kupası bulunmaktadır. avrupa kupalarında en iyi başarısı ise 1974-75 sezonunda elde ettiği balkan kupası 2.liği olmuştur. [85] 12 yıldır 2. ligde mücadele eden takım, 2007-2008 sezonunda playoff şampiyonu olarak turkcell super lig'e yükselmiştir.[86]

şehirde aralık 2008'de atanan mehmet kılıçlar eskişehir valisi olarak görev yapmaktadır.[87] 1854'te kurulmuş, 9.9.1993 tarihinde yayınlanan 504 sayılı kanun hükmünde kararname ile büyükşehir statüsüne kavuşmuş eskişehir büyükşehir belediyesi'nde ise prof. dr. yılmaz büyükerşen görev yapmaktadır.[88] eskişehir büyükşehir belediyesi bünyesi altında odunpazarı ve tepebaşı ilçe belediyelerinin de bulunduğu, büyükşehir belediye meclisi tarafından idari kararlar alınmaktadır.

22 temmuz 2007'de yapılan genel seçimlerde eskişehir altı milletvekilini türkiye büyük millet meclisi'ne göndermiştir.
bu milletvekilleri ve partileri şöyledir:
kemal unakıtan (akp)
hasan murat mercan (akp)
emin nedim öztürk (akp)
hüseyin tayfun i̇çli (dsp)
fehmi murat sönmez (chp)
beytullah asil (mhp)