-
1.
+7 -21908 yılında gerçekleşen Meşrutiyet’ten 1914’e kadar Osmanlı Devlet adamları ingiltere, Fransa ve Rusya’yla ittifak arayışlarını sürdürmüşlerdir. 1914’te Talat Paşa Rusya’ya giderken Cemal Paşa da Fransa’ya gitmiştir. Enver Paşa da istanbul’da Rus büyükelçisi ile görüşmeler yapmıştır.
Ancak bilinen şu ki itilaf Devletleri gizli amaçları nedeniyle Osmanlı Devletiyle bir ittifaka yanaşmamışlardır. Bu da siyasi yalnızlığın getireceği sonuçları bilen Enver Paşa da dâhil olmak üzere genç Türk devlet adamlarını Almanya’ya yakınlaştırmıştır.
Enver Paşa sorumlu bir devlet adamı olarak imkân dâhilinde devletin çıkarlarını gözetmiştir.
-
2.
+2Ayrıca ismet inönü hatıralarının Enver Paşa ile ilgili olan bölümünde aşağıdaki satırları kaleme almıştır :
"Enver Paşa’nın Alman askeri heyetiyle olan münasebetlerinde Almanlara tamamen tabi olduğu söylenemez. Bilakis Almanlar ondan daima çekinir ve onu memnun etmeye çalışırlardı."
▪ismet inönü’nün anıları / inönü s. 147 -
3.
+2Çeşitli cephelerde en son da Kut-ül Amare’de , Türk birlikleri ile beraber savaşmış olan Alman subay Hans Führs , onun için şu ifadeyi kullanır.
"Enver ; Biz onda itaatkar tavırlar asla göremedik." -
4.
+2Enver Paşa savaş boyunca sayısız kez Alman kurmayları ile zıtlaştığının yada Almanlarla Türklerin çıkarlarının çatıştığı durumlar karşısında nasıl da duraksamadan Türk çıkarları için mücadele ettiğinin de bilinmesi gerekmektedir.
Enver Paşa'nın kendi ağzından alman hayranı olmadığına kanıt
Enver Paşa’nın eşine yazdığı mektuptan :
Doktor Nazım boyuna dolaşıyor. Ben, Liman’ın (Maraşal Otto Liman von Sanders’in) hatırasını okuyorum. Ne tuhaf adam. Harpte ne iyi yapılmış ise, faili (yapanı) o. Ne manasız ve kötü ise başkaları; tabii, başta ben. Sonra da, hep Alman zabitleri yapıyor. Türk zabitlerinden nadiren bahis var.
Ah! Ne ise, neferlere lütfedip ‘iyi zabitler -yáni Almanlar- idaresinde olurlarsa iyi iş görürler’ diyor. ... Türk paşaları arasındaki málum rekabet ve bunun neticesi birbirine yardım etmemek hususunun bertaraf edildiğini söylüyor. Hakikaten edepsiz adam. Bu harpte bizde böyle bir hal mi zuhur etmişti ?
▪Enver Paşa / Şevket Süreyya Aydemir cilt 3 s.48