entry sayısı arttırma başlığı

yemen

resmi adı: yemen cumhuriyeti

başkenti: san'a (nüfusu: 515.000)

diğer önemli şehirleri: aden (400.000), taiz, hudeyde, makalla, hadramevt.

yüzölçümü: 527.968 km2

nüfusu: 12.520.000 (1993 tahmini). nüfusun % 25'i şehirlerde yaşamaktadır. ortalama ömür 50 yıldır. çocuk ölümlerinin oranı binde 121'dir. nüfusun % 46'sını 14 yaşın altındakiler oluşturmaktadır.

km2 başına düşen insan sayısı: 23.7

nüfus artış hızı: % 2.7

etnik yapı: yemen'de nüfusun % 97.3'ü araptır. kalan nüfusu güney asyalılar (% 1), somalililer (% 1.2), malaylar (% 0.2) ve yahudiler (% 0.04) oluşturmaktadır.

dil: resmi dil ve halkın genelinin konuştuğu dil arapça'dır.

din: resmi din i̇slâm'dır. halkın % 99'u müslümandır. nüfusun % 1'ini de yahudilerle doğu dinleri mensupları oluşturmaktadır. müslümanların % 55'i sünni, % 45'i zeydidir. çok az sayıda da i̇smaili vardır. sünnilerin geneli şafiidir.

coğrafi durumu: ortadoğu ülkelerinden sayılan ve arap yarımadası'nın afrika'ya bakan güney ucunda yer alan yemen, kuzeyden suudi arabistan, doğudan umman, güneyden hint okyanusu (aden körfezi), batıdan kızıldeniz'le çevrilidir. en yüksek yeri hadur şu'ayb (3760 m.)'dır. topraklarının % 1'i tarım alanı, % 40'a yakını otlaktır. yemen'e kurak bir iklim hâkimdir. kuzey kesim güneye göre daha çok yağmur alır. kuzeyde ve iç kesimlerde yer alan başkent san'a'da yıllık sıcaklık ortalaması 24.6 derece, yıllık yağış ortalaması 250 mm.dir. aden körfezi kıyısında yer alan aden'de bu oran 32.2 derece/39 mm.'dir.

yönetim şekli: çok partili demokratik sisteme dayalı bir cumhuriyet rejimiyle yönetilmektedir. i̇ki yemen'in birleşme sürecini oluşturan geçiş döneminde cumhurbaşkanlığını eski kuzey yemen başkan, başkan yardımcılığını eski güney yemen sosyalist parti genel sekreteri, başbakanlığı da yine eski güney yemen devlet başkanı yaptı. geçiş döneminin bitmesinden sonra gerçekleştirilen seçimlerde 301 üyeli bir parlamento oluşturuldu. ancak çıkan iç savaş dolayısıyla birleşik yapı korunamadı. (bkz. tarih ve i̇ç problemler) yemen, bm, i̇kö (i̇slâm konferansı örgütü), arap devletleri birliği, imf (uluslararası para fonu), i̇slâm kalkınma bankası gibi uluslararası örgütlere üyedir.

siyasi partiler: genel halk kongresi: başkan ali abdullah salih'in partisidir. birleşmeden önce kuzey yemen'de iktidarı elinde tutuyordu. birleşmeden sonra da koalisyonun birinci partisi olmuştur. liberal bir anlayışa sahip olan bu parti birleşme sonrasında gerçekleştirilen 27 nisan 1993 seçimlerinde parlamentoda 122 üyelik kazanarak birinci parti oldu. el-misak ve 22 mayıs adlı iki periyodik yayın çıkarmaktadır. yemen islah birliği: i̇slâmi anlayışa sahip olan bu partinin lideri abdullah ibnu huseyn el-ahmer'dir. özellikle üniversite gençliği ve kadınlar arasında etkili olan bu parti 27 nisan 1993 seçimlerinde 63 üyelik kazanarak ikinci parti oldu. es-sahve (uyanış), el-islah ve el-menâr (aydınlık) adlı üç periyodik yayın çıkarmaktadır. yemen sosyalist partisi: eski güney yemen'de iktidarı elinde tutan, birleşmeden sonraki geçiş döneminde de genel halk kongresi'yle birlikte hükümeti oluşturan partidir. ali sâlim el-beyd'in liderliğindeki bu parti 27 nisan 1993 seçimlerinde 56 milletvekili çıkararak üçüncü parti oldu. arap sosyalist baas partisi: irak'ta hâkim olan baas ideolojisini savunur. lideri kâsım selâm'dır. üye sayısı birkaç bini geçmezken, sahip olduğu dış destekten ve irak - yemen ilişkilerinden yararlanarak etkili bir konum kazanmıştır. el-cemahir adlı bir yayın çıkarmaktadır. (baas ideolojisi hakkında irak ve suriye'nin siyasi yapısına bkz.) yemenliler birliği partisi: 1967 öncesinde güney yemen'de faaliyet gösteriyordu. 67'den sonra faaliyetleri donduruldu ve birleşme sonrasında yeniden siyaset sahnesine çıktı. genel başkanlığını abdurrahman ali el-cufri'nin yaptığı bu parti arap kavmiyetçiliğini savunan muhafazakâr bir anlayışa sahiptir. daha çok güney yemen'de etkilidir. er-re'y ve el-hak adlı iki yayın organı çıkarmaktadır. cumhuriyet partisi: muhafazid ali ebu luhum'un liderliğindeki bu parti muhafazakâr ve liberal bir anlayışa sahiptir. es-seb'in (yetmiş) adlı bir yayın organı vardır. nasırcı demokratik parti: eski mısır diktatörü cemal abdünnasır'ın fikirlerini savunan bu partinin lideri abduh muhafazid el-cundi'dir. el-urube adlı bir yayın organı vardır. nasırcı birlik partisi: arap kavmiyetçisi ve nasırcı olan bu partinin lideri abdulğani sâbit'tir ve el-vahdevi adlı bir yayını vardır. nasırcı - halkçı düzenleme partisi: nasırcı ve mucâhid el-kuhali'nin liderliğindeki bu partinin et-tashih adlı bir yayını vardır. bunların dışında da bazı küçük partiler bulunmaktadır.

evliya çelebi darüşşifayı anlatıyor

1652 yılında edirne’yi ziyaret eden evliya çelebi, külliyeden; “orada bir darüşşifa vardır ki dil ile tarif edilmez, kalemler ile yazılmaz “ diye bahseder. ünlü seyyah, ayrıca külliye için şu ilginç tanımlamaları kullanmıştır:

“adı geçen bağın ortasında, göğe baş uzatmış bir yüksek kubbedir ki güya aydınlık hamam camekanı gibi tepesi açıktır. bu açık yerde altı adet ince mermer sütunlar üzerinde kiyanıyan tacı gibi bir kubbecik vardır. san’atkar iş üstadı, bu küçük kubbenin ta tepesine halis altın ile yaldızlanmış bir çeşit demir mil üzerine bir bayrak yapmış, ne taraftan rüzgar eserse, o bayrak o tarafa döner. garip görünüşlüdür. ama aşağı büyük kubbe sekiz köşelidir. bu kemerli kubbe içinde dahi sekiz kemer vardır. her kemerin altında bir kış odası vardır. bu odaların her birinde ikişer pencere vardır. bir penceresi odanın dışında olan gülistanlı ağaçlığa bakar, diğeri de bu büyük kubbenin ortasındaki büyük havuz ve şadırvana bakar. bu sekiz adet kış odalarının önünde , yine büyük kubbe içinde sekiz adet yazlık odalar vardır.

üç tarafı kafesli mermerler ile yapılmış bu büyük kubbe altındaki büyük havuzun çevresindeki sel sebillerden berrak su çağlayıp havuza girince , fıskiyelerden berrak su, kemerli kubbenin göbeğinde nihayet bulur.

böyle dikkat ve özenle yapılmış şifa yurdunun anlatılan odalarında çeşitli hastalıklara tutulmuş zengin ve fakir, ihtiyar ve genç doludur.

bazı odalarda ilkbaharda delilik mevsiminde edirne’nin aşk denizi derinliğine düşmüş sevdalı aşıklar çoğalıp, hekimin emriyle bu tımarhaneye getirilerek altun ve gümüş yaldızlı zincirlerle kerevetlerine takılıp, her biri aslan yatağında yatar gibi kükreyip yatarlar... kimisi havuz ve şadırvanlara bakıp kalender hülyası kabilinden sözler eder, nicesi dahi o kemerli kubbenin etrafında olan gülistan ve bağ ve bostan içindeki binlerce kuşların cıvıltılarını dinleyip, delilerin perdesiz ve ölçüsüz sesleriyle feryada başlarlar.

bahar mevsiminde çiçek kısmından sim ve zerrin, deveboynu, müşkü rumi, yasemin, gülnesrin, şebboy, karanfil, reyhan, lale, sümbül gibi çiçekler hastalara verilip güzel kokuları ile hastalar iyileştirilirler. fakat delilere bu çiçekleri verince kimini yerler, kimini ayakları altında çiğnerler. bazıları dahi meyveli ağaçları seyredip, ah daha hel hope pe pohe pelo deyip, çimenlik temaşası ederler... ”