0
Çerkesler[14] veya Çerkezler, Adığeler, Adıgeler, Adigeler (Çerkesçe aдыгэхэр Adıġeḫer), Kuzey Kafkasya’da, tarihi Çerkesya'da (Çerkezistan), bugün ise Rusya Federasyonu'na bağlı Adigey, Karaçay-Çerkesya ve Kabartay-Balkarya cumhuriyetleri ile Krasnodar Krayı ve Stavropol Krayı'nda Kuzeybatı Kafkas dillerinin Ubıh-Çerkes dilleri grubundan Çerkesçeyi konuşan yerliler ile Çerkes Sürgünü'nde Çarlık Rusyası döneminde Kafkasya'dan Osmanlı imparatorluğu topraklarına sürülüp tehcir ettirilen ve bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve israil gibi ülkelerde yaşayan Kuzey Kafkas halkı. Batı Çerkesleri ve Doğu Çerkesleri olmak üzere iki ana kola ayrılan Çerkesler bir düzine ana boydan oluşurlar. En yakın akrabaları Ubıhlar, biraz daha uzak olanlar ise Abazalar ile Abhazlardır. Çerkesler 16.-17. yüzyıllardan itibaren Osmanlı Türkleri ve Kırım Tatarları aracılığıyla görece geç Müslüman olan bir toplumdur. Kafkasya’da Kuzey Osetya’nın Mozdok bölgesinde yaşayan 3 bin kişilik bir Hıristiyan Kabardey topluluk dışında Çerkeslerin tamamı Sünni Hanefi Müslümandır. Çerkes boyları üzerine en eski ve en geniş bilgiyi 1667 yılında Evliya Çelebi vermiştir.[15] Çerkesya ya da Çerkezistan olarak adlandırılan Çerkes toprakları iki kolda gelişim göstermiş olup, Doğu Çerkesya (ya da Kabardiya) 1822'den beri, Batı Çerkesya ise 1864 yılından beri Rusya'ya bağlıdır. Günümüzde Kafkasya'da yaşayan Çerkeslerin çoğu Kabardeyler, Bjeduğlar ve Çemguylardan oluşurken, Kafkasya dışı diasporada yaşayanlar (хэхэс) ise Abzehler ve Şapsığlar gibi boylardan oluşur. Dünyada en büyük Çerkes nüfusu Kafkasya'da değil Türkiye'de bulunmaktadır. Rusya imparatorluğu ile Çerkesler ve Kafkasya imamlığı arasında Rusların Kafkas Savaşı, Çerkeslerin ise Rus-Kafkas Savaşı (1817–1864) ya da Rus-Çerkes Savaşı (1763–1864) dedikleri savaşlardan[16] sonra Ruslara geçen Çerkes topraklarında yaşayanların büyük bölümü Osmanlı topraklarına tehcir ettirilmiştir. Çerkes Sürgünü ya da Çerkes Soykırımı adı verilen bu olaylar 20 mayıs 2011 tarihinde Gürcistan parlamentosu tarafından soykırım olarak tanınmıştır.[17].
Rusya Çerkesleri: Rusya Federasyonunda resmî kullanımda idarî birimine göre üç (2002 yılından beri: dört) ayrı halk olarak kabul edilirler:
Adigey: aдыгейцы «adıgeyler» = Batı Çerkesleri/Batı Adığeleri (Kuzey Çerkesleri)
Karaçay-Çerkesya: черкесы «çerkesler» = Doğu Çerkesleri/Doğu Adığeleri
Kabartay-Balkarya: кабардинцы «kabardinler» = Doğu Çerkesleri/Doğu Adığeleri
Krasnodar Krayı ile Adigey (2002 yılından beri): шапсуги «şapsuğlar» = Batı Çerkesleri'nden Şapsığlar
Türkiye Çerkesleri: Çerkes adı Kafkasya'da Çerkesçe denen lehçe grubunun Batı Çerkesçesi ve Doğu Çerkesçesi olmak üzere iki kolunu konuşan Kuzey Kafkasyalıları nitelendirirken, Türkiye'de (ve Osmanlı coğrafyasında) ise bunlar dışında ayrıca Ubıhlar, Abazalar, Abhazlar, Osetler, Karaçaylar ve Balkarlar ile Çeçenler ve Dağıstanlılar gibi farkli dil ailelerinden dilleri konuşan Kuzey Kafkasyalıları topluca belirtmek için Çerkes/Çerkez adı yaygın biçimde kullanılır. Osmanlı Türkçesinde Karaçay Türkleri için Kara Çerkes (قره چركس), Balkar Türkleri içinse Dağ Çerkes (طاغ چركس) adı da kullanılmıştır.[18] Türkiye ve diğer Diaspora Çerkesleri Kafkasya'dan sürgün edilmeleri tarihini 21 Mayıs 1864 Çerkes Sürgünü ve Soykırımı Anma Günü olarak kabul etmektedirler.[19][20]
Tümünü Göster
