DERS 3 (FÊR 3)

Bu derste selamlaşma, tanışma vs. işleyeceğiz. Fakat bildiğiniz gibi tanışırken mutlaka soru sorarız ve hal eklerini kullanırız. Bu yüzden ilk başta temel soru sözcüklerini ve hal ekini öğreneceğiz. Başlamadan önce en aşağıdaki kürtçe sözcüklere göz atsanız iyi olur. Her zamanki gibi yine uyarayım, ciddi ciddi öğrenmeye niyeti olan not tutsun.
Başlayalım :

Soru Sözcükleri

Türkçe Kürtçe

__________

ne? = çi?
nerede? = li ku?
ne zaman? = kengê?
nasıl? = çawa?
hangi? = kîjan?
kim(erkek)? = kî?
kim(dişi)? = kê?
kaç? = çend?
-mı -mi = ma

Türkçe "-dır, -dir, -dur, -dür" Hal eklerinin Kürtçe karşılığı ise "-ê" ekidir ve kelimenin sonuna getirilir.
Örnek : Ev qalikê. (Bu kabuktur). Qalik Kürtçe'de kabuk demektir. "Ev" ise önceki derste gördüğümüz üzere "bu" demektir.
Hazır buraya gelmişken değinelim, Kürtçe'deki kaynaştırma eki "y" harfidir. Kelimenin sonu sesli harf ile bitiyorsa ve sesli harfle başlayan bir ek getiriliyorsa araya "y" konur. Örnek : Ev derîye (Bu kapıdır). Derî Kürtçe'de kapı
demektir. Sesli harf olan "ê" eki ile kelimenin sonundaki "î" harfi verdiğimiz örnekteki gibi "y" harfi ile kaynaşmıştır.

Türkçe'de -mı, -mi anldıbına gelen Kürtçe "ma" sözcüğü ise cümlenin başına getirilir. Fakat bu ek çok az kullanılır.
Kürtçede önemli olan söyenirken vurgudur, yani söyleme şeklinden soru cümlesi olup olmadığı anlaşılabiliyor,
Bu yüzden bu kalıp fazla söylenmez ve önemsenmez Yine de örnek verelim : Ma tu baş in? (iyi misin?).
Önceki derslerden göreceğimizüzere tu sözcüğü sen demektir. baş sözcüğü iyi demek, in sözcüğü ise karşıdaki kişiyi nitelemek için kullanılır. Bunların dışında mı, mi anldıbının daha geniş anldıbını katan katan başka ekler de var Az sonra hepsine değineceğiz.

Sıra geldi tanışmaya ve selamlaşmaya.

+Merheba (merhaba)
-Merheba (merhaba)
+Çawa yî?(nasılsın?) baş î? (iyi misin?)
-Baş im (iyiyim), Tu çawa yî? (sen nasılsın?)
+Ez jî baş im (Ben de iyiyim.)

Buradan gördüğünüz üzere "im" sözcüğü kişinin kendisini nitelemek amacıyla kullanılır. "î" sözcüğü ise karşıdaki
kişiye soru sormak için kullanılır ve "-mısın, -misin," anldıbına gelir. soru sözcüklerine getirilirse örnekteki gibi
sadece "-sın, -sin" anlamı katar. Jî ise "de" ekininnin karşılığıdır. Diyaloğa devam edelim :

+Navê te çi yê? (adın nedir?)
-Nave min Osmanê (adım Osman'dır.)
+Tu jî ku yî (nerelisin)
-Ez Berlinî me (Berlinliyim)
+Te çend salî yê? (Kaç yaşındasın?)
-Ez bîstu çar salî me (24 yaşındayım) (bîstu çar, yirmi demek)
+Nava bave te çi yê (Babanın adı nedir?)
-Nava bave min Ali yê (Babamın adı Ali'dir)
+Tu karker in? (Sen işçi misin?)
-Na, nîne me (Hayır, değilim)
+Hingê, Tu bijîjk in (o zaman sen doktorsun)
-Erê. Ez bijîjk im. Te jî mele ne (evet ben doktorum. sen de imamsın)
+Belê, Ez mele me. (evet, ben imamım.
+Em ê hev bibînin (Görüşürüz)
-Oxir be (Güle güle)

Gördüğünüz gibi kişi kendisini nitelerken eğer sözcük sesli harf ile bitiyorsa "im" yerine "me" kullanılıyor. Karşıdaki
kişi tanımlanırken ise in kullanılıyor ve eğer yine sözcük sesli harf ile bitiyorsa "in" yerine "ne" kullanılıyor.
Ayrıca üstteki"hingê" sözcüğünün "o zaman", "erê" ve "belê" sözcüklerinin evet, "na" sözcüğünün ise "hayır" anldıbına
geldiğini de unutmayın. tamam sözcüğünün Kürtçedeki karşılığı ise "bitûnî, temam " sözcükleridir.

ve gelelim klagib selamlaşma cümlelerine :

günaydın : rojbaş
iyi akşamlar : êvarbaş
iyi geceler : şevbaş
iyi öğlenler : nîvrobaş
kolay gelsin : qewet be
afiyet olsun : noşî can be
teşekkür ederim : spas dikim
sağol, teşekkürler : spas

Dersimiz bu kadar, haftaya derste görüşmek üzere

---
5 Kürtçe Sözcük

Türkçe | Kürtçe
________
Ad = Nav
Yaş, Yıl = Sal
karker = işçi
doktor = bijîjk
mele = imam

5 Kürtçe fiil

Türkçe | Kürtçe
________
Koşmak = bezîn
yürümek = meşîn
tanışmak = hev naskirin
saklamak = veşartin
ağlamak = girîn

Ders 2

Diftong(xw): xw sesli harfleri yanyana kullanıldıklarında tellafuzda zorluk çıkabilir. "hıve" diye okunur. "hı" gırtlaktan okunur.

xwe: kendi
xwedî: sahip
xwedê: Hüda
xwarin: yiyecek
xwelî: toprak : (eş anlamlısı) ax
xwendin: okumak
xwestin: istemek
xwîn: xwûn: kan
xwişk: kızkardeş
vs.

unutulmaması gerekenler: kürtçedeki "i, I" harfi türkçedeki "ı, I" harfine denk gelir. kürtçedeki "î, Î" harfi türkçedeki "i" harfine denk gelir.
kürtçedeki "û" harfini telaffuzda zorlanıyorsanız "ü" diye okyabilirsiniz.

Kazanımlar 1:
buraya kadar bitiren panpalarımızın yapabilecekleri:
- Kürtçe bir yazıyı okuyabilirler.
- kürtçe duydukları bir şeyi kürtçe yazıya geçirebilirler.

Ders 2- Devam

Bu derste zamirleri işleyeceğiz. diğer dersimizde tanışma selamlaşma cümlelerini işleyeceğiz. Konuya girmeden önce,
geçen haftalarda bahsettiğimiz gibi sizlere her ders 5 fiil ve 5 nesne vereceğiz. Bunları not alın. Yazının en aşağısında
birkaç fiil ve nesne mevcuttur. her ders birkaç tane eklenecektir. Derste bu nesne ve fiilleri kullanacağımız için derse girmeden önce göz atsanız iyi olur.

ZAMiRLER

Ez : Ben
Tu : Sen
Em : Biz
Ew : O
em: biz
hûn: siz
ew: onlar
( o ile onlar arasındaki fark cümle içinde belli olur. ingilizcedeki gibi değildir.
örnek: ew baş e: o iyi.
ew baş in: onlar iyiler.
yani farkı anlamak için mantık yürütmeniz gerekmez. bu konuyu bir dahaki derste göreceksiniz)

Min : Beni
Te : Seni
Wî : onu (erkekler için)(uzakta olan erkek)
vi: onu (erkekler için) (yakında olan erkek)
Wê : onu (bayanlar için) ( uzakta olan bayan)
vê: onu ( bayanlar için) ( uzakta olan bayan)
Me : bizim
We : Sizi
Wan : Onları

xwe : kendi
bi xwe : kendisi, bizzat

ev : bu
ew: şu

dönüşlü zamir olan bi xwe başka zamirler ile "kendim, kendin" anlamlarına dönüştürülebilir.
Örneğin : Min bi xwe kir, min bi xwe dît. (Kendim ettim, kendim buldum.)
örneğin : Te bi xwe dihatin (Kendin geliyorsun)

---

Fiiller :

Kürdce fiillerde "-in" ve "-n" ekleri Türkçe'deki "mek-mak" mastar eklerinin karşılığıdır.

Kürtçesi : Türkçesi

kir-in(kirin) : bul-mak(bulmak)
hat-in(hatin) : gel-mek(gelmek)
çû-n (çûn) : git-mek(gitmek)
hez kir-in(hez kirin) : sev-mek(sevmek)
axaft-in(axaftin : konuş-mak(konuşmak)

Nesneler :

Kürtçesi Türkçesi

çav : göz
av : su
qoşt : et
dîwar : duvar
ronî : ışık

Ders 1

öncelikle size kürtçe alfabeyi öğretmeliyiz. çünkü bu olmadan kürtçe bir şeyi doğru okumanız mümkün değildir. kürtler tarih boyunca değişik alfabeler kullanmıştır. günümüzde kürtler arasında bir alfabe birliği söz konusu değildir. iran ve ırakta arap alfabesi kullanılırken türkiyede latin alfabesi revaçtadır. suriyede her ikisi de yer yer kullanılmaktadır. "bir günde dedelerimizin mezar taşını okuyamaz olduk" esprisini yapmadan geçmiyorum.

size elif-ba anlatmam gereksiz olur çünkü biz latin alfabesini kullanacağız. size kürt latin alfabesindeki harflerin okunuş olarak türkçeden farklılıklarını anlatacağım.

kürt alfabesinde 31 harf vardır.

türkçede olmayıp kürtçede olan harfler:
Ê , Î , Q , Û , W , X

türkçede olup kürtçede olmayan harfler:
ü , ö , ı , ğ

farklı harflerin teleffuzu:

Ê : türkçede yoktur. uzatılarak okunur. 2 e olarak da düşünebilirsiniz. osmanlıcada ve arapçada olduğu için örnek konusunda zorlanmazsınız. arapçadaki "ayın" harfine denk gelir.

I , i : türkçedeki "ı" gibi okunur. kürtçede "ı" harfi yerine "i" yazılır. bu karıştırılan bir şeydir.

Î , î : türkçedeki "i" harfi olarak okunur. örnek : Îsa

Q , q : türkçede karşılığı yoktur. arapçadaki "kaf" harfinin yerine geçer. "kasım"daki "ka" olarak da düşünebilirsiniz. okunuşu hafif g'ye benzer.

Û: 2 u şeklinde okunur. türkçede karşılığı yoktur.

w: türkçede karşılığı yoktur. arapçadaki "vav" sesinin yerini karşılar. "vakit"teki "va" olarak düşünebilirsiniz. biraz daha gırtlaktan okunur. türkçe'deki v sesinden ayıran en önemli özellik ise sadece dudak şekillendirilerek ses çıkarılır, v sesindeki gibi alt dudak üst dişe değmez.

x: türkçedeki "ğ" harfinin arapçadaki "hı" harfinin yerini karşılar. gırtlaktan okunur. hatta kendi dillerinde böyle bir harf olmadığı için ingilizler bu harfi "kh" diye yazar.

bunun dışındakiler türkçeyle aynıdır. harflerin nasıl okunacağını örnek vermeden anlatmam zor bu yüzden size youtubedan bulduğum bir videoyu atayım ordan izleyin.

https://www.youtube.com/watch?v=PBKzcCQdYoE

unutmayın harfleri doğru okuyamazsanız tam olarak öğrenemezsiniz. bu yüzden buna iyi çalışın. gelecek haftaya daha rahat olalım.

not: lütfen not tutarak ilerleyin. kürtçe öğrenme bakımından ingilizceye benzer. mantığı kavradıktan sonra pratik yapacak birilerini de bulursanız kesinlikle baltayı boşa vurmazsınız. ama nasıl ki ingilizceyi not tutarak çalıştıysak bunu da öyle yapmalıyız. ben size ilerleyen derslerde kelimeler verecem ki kürtçe bildiğiniz kelime sayısı artsın. bu derslik kafanız karışmasın diye vermiyorum.