bu başlıkta ekşi sözlük gibi entel oluyoruz

Eflatun (soldaki) ve Aristoteles (sağdaki): Raffaello Santitarafından 1509 yılında yapılan Atina Okulu'ndan detay
Felsefi düşünce insanın evreni içinde kendi varlığını merak etmesiyle ve bu konuda sorular sormasıyla başlar. Felsefe için merak etmek ve soru sormak yeterli değildir. Sorulara sistemli bir açıklama getirmek de önemlidir. Aynı zamanda getirilecek olan açıklamanın sistemli veya sistemsiz olması gerektiği de felsefenin bir sorusudur. Felsefi düşünüş sıradan düşünüşten tamamen farklıdır. Onun ayırt edici özelliği kavramsal ve/veya soyut olma çabasıdır. Felsefi düşüncenin yöntemleri insana hemen her konuda akıl yürütebilmesi için gerekli temelleri sağlar. Felsefe eleştirel bir düşünüş biçimidir. Felsefi düşünce önceden kazanılmış bilgiler üzerine bir düşüncedir. Temel yöntemdir. Bunun üzerine sorgulama açıklama inşa edilir.

Felsefe diğer disiplinlerden sorgulama yöntemiyle ayrılır. Filozoflar, ilginç, harika veya şaşırtıcı buldukları bir konudaki şüpheleriyle ilgili anlaşılır örnekler verebilmek için, genellikle sorularını problemler veya bilmeceler olarak çerçevelendirirler. Bu sorular genellikle bir inanca ait varsayımlarla veya insanların karar vermek için kullandıkları yöntemlerle ilgilidir.

Filozoflar problemleri mantıksal bir şekilde ortaya koyarlar. Tarihsel olarak geleneksel mantığın kıyaslarını, Frege ve Russell'dan itibaren de sembolik mantık kullanır ve daha sonra kritik okuma ve fikir yürütmelerle bir sonuca doğru ilerlerler. Sokrat gibi, tartışmayla veya diğerlerinin ileri sürdükleri fikirlere cevap vererek ya da dikkatli kişisel düşünmeyle cevap ararlar. Filozoflar bu yöntemlerin birbirine göre üstünlüklerini tartışa gelmişler, örneğin felsefi "çözümlerin" nesnel, kesin yani gerçeklik hakkında bilgi veren mi; yoksa konuştuğumuz dilin mantığına açıklık kazandıran veya hatta kişisel terapi mi olduğunu sorgulamışlardır.

Dil filozofun en önemli aracıdır. Analitik felsefede felsefi yöntemle ilgili tartışmalar felsefe ve dille ilgiliydi. Kıta felsefesinde de benzer kaygılar vardır. Meta-felsefe, yani felsefenin felsefesi, felsefi problemlerin, felsefi çözümlerin ve problemden çözüme gidişteki yöntemlerin doğasını araştırır. Bu tartışmalar aynı zamanda dil ve yorum üzerine yapılan tartışmalarla da ilgilidir. Yani felsefe düşünce ve mantık bilimi olup her şey hakkında birçok şey bilme sanatıdır.

Felsefe gelenekleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir çok toplum felsefî sorunları araştırmış ve bir felsefe geleneği yaratmıştır. Avrupa-Amerikan akademik çevrelerinde "felsefe" terimi genellikle sadece Batı Avrupa medeniyetinin oluşturduğu felsefe geleneği olan Batı Felsefesi yerine kullanılır. Bunun coğrafi olarak karşısında yer alan Doğu Felsefesi çok farklı bir yapıya sahiptir.

Doğu ve Orta Doğu felsefe gelenekleri Batı filozoflarını etkilemişlerdir. Rus, Yahudi, islam ve yakın zamanda Latin Amerika felsefe gelenekleri Batı felsefesine katkı sağlamış ve ondan ayrı olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir.

Uygulamalı Felsefe[değiştir | kaynağı değiştir]
Felsefi çalışmalar toplum üzerinde temelden etkili olmuştur. Felsefe, eleştirel düşünceyi ortaya çıkaran bir etkinlik olarak fikir temelli gelişmelerin odağında yer almıştır.[4] Tüm bilimlerin anası olmak, felsefeye yakıştırılan en büyük uygulama sıfatıdır.[5][6][7] Felsefi çalışmaların uygulandığı alanların başında etik ve politik felsefe gelir. Konfüçyüs, Sun Tzu, ibn Haldun, ibn Rüşd, Machiavelli, Leibniz, John Locke, Rousseau, Adam smith, Marx, Mill, Gandhi, gibi politika ve ekonomi filozoflarınca topluma uygulanan eserler verilmiştir. Felsefe çalışmaları devlet ve hükümet hareketlerini, bunların yargılamasını içeren, düzenleyen eserler olmuştur.[8] Eğitim felsefesinde John Dewey, Rousseau, Piaget gibi filozoflar modern temelleri oluşturmuşlardır. Carl von Clausewitz politik savaş felsefesinde eserler vermiş, kamu yönetimini etkilemiştir. Mantık: matematik, dilbilim, pgiboloji, bilgisayar mühendisliği gibi alanlarda anahtar roldedir.[9][10] Teknolojik gelişmenin önemli bir unsurudur.[11] Epistemoloji: bilginin niteliklerini anlamada yardımcı olur. Bu özelliğiyle felsefe: hukuk, ekonomi, iletişim gibi alanlarda çığır açan bir etkinliktir. Bilim felsefesi de bilginin sorgulanmasını sağlayarak bilimin en büyük ve öncelikli özelliğine katkıda bulunur. Estetik: müzik, edebiyat gibi sanat alanlarındaki tartışmaları değerlendirir. Hayatın artistik boyutlarını yorumlar.

Bir zamanlar felsefe adı altında yürütülen çabalar bugün başlı başına ihtisas alanı olmuştur. Rönesansın bitimine kadar bilim adamlarına doğa filozofu denmiştir.[12][13] Bilimleri, özellikle sosyal bilimleri, doğuran bir bilimlerin biliminden söz edilegelmiştir.[14][15] Felsefe çalışmaları içerisinden münferit birer alana evrilen pgiboloji, sosyoloji, dilbilim ve ekonomi felsefenin uygulamaya geçtiği alanlardandır.

Meslek Olarak Felsefe[değiştir | kaynağı değiştir]
Antik çağda filozofların halka danışmanlık yaptığı bilinmektedir. insanlar filozoflara sorular sorar, tavsiyeler alırdı. Bunun karşılığında da ödeme yapardı.[16] Filozoflar sadece felsefe konusunda değil, hayatı ilgilendiren birçok konuda bilgiliydi. Rönesansa kadar bilim adamı, danışmanlık, bilgelik gibi ünvanlar "filozof" olmakla eş değerdi. Bilim insanı yerine doğa filozofu tabiri kullanılmaktaydı.[17] Filozofluk bir meslek olmaktan ziyade bir yaşam biçimi olarak algılanmıştır. Örneğin filozof Sokrates taş işçisiydi. Emeklilik hayatında felsefi yaşam tarzını tercih etmişti. Platon aile mülklerinden geçiniyordu. Aynı zamanda hocalık yapıyordu. Aristoteles Büyük iskender de dahil birçok kişiye hocalık yapmıştı.[18] Zamanla filozoflar eserleriyle de gelir sağladılar. Çoğu filozof sadece felsefe ile meşgul değildir. Yazarlık, öğretmenlik, gazetecilik, doktorluk, tarihçilik, devlet adamlığı belli başlı uğraşlarıdır. [19] Bugün filozoflar yazın eserleri ve eğitimcilikle ön plandadır. Felsefe bölümü mezunu kişiler de genelde öğretmen, yazar, gazeteci, editör, danışman, aktivist gibi mesleklere yönelmektedir.

Felsefenin disiplinleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Epistemoloji (Bilgi felsefesi)
Estetik (Güzellik felsefesi)
Etik (Ahlak felsefesi)
Hukuk felsefesi
Eğitim felsefesi (Pedagoji)
Bilim felsefesi
Metafizik (Fizik ötesi)
Ontoloji (Varlık felsefesi)
Siyaset Felsefesi
Teoloji (Din felsefesi)
Zihin felsefesi
Felsefe akımları[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Felsefe listesi
Kelimenin diğer kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir bilim dalı veya bir bilim disiplini olmamasına rağmen "düşün" ve "bilim" sözcüklerinin birleştirilmesiyle Türkçeleştirilmeye çalışılmış olan "felsefe" sözcüğünün birinci anlamı dışındaki anlamlarıyla ilgili olarak aşağıdakiler gösterilebilir:

Bir filozofun, bir felsefe okulunun, bir çağın öğretisi anlamında da kullanılır. Ör: Aristo felsefesi
Bir bilimin veya bilgi alanının temelini oluşturan ilkeler bütünü anlamında kullanılır. Ör: Matematik felsefesi
Bir trajediye felsefi yaklaşmak, duygusal reaksiyonlar yerine, entelektüel bir mesafeden bakmak anldıbına gelebilir. Bu tanım Sokrates'la ilgili bir örnekten kaynaklanmaktadır. Sokrat baldıran zehrini içmeden önce sakin bir şekilde takipçileriyle ruhun doğasını tartışmıştır.
Halk arasındaki kullanımıyla felsefe edinilmiş bilgi, veya bir insanın hayat görüşü veya bir şeye erişmenin arkasındaki yöntem veya prensipler olarak da kullanılmaktadır. Buna aynı zamanda dünya görüşü de denilir.