-1
büyük britanya ve kuzey i̇rlanda birleşik krallığı,[8] (i̇ngilizce: united kingdom of great britain and northern ireland), avrupa'nın batısında, coğrafi olarak büyük britanya adasının tamdıbını, i̇rlanda adası'nın kuzey kısmını ve bazı diğer britanya adalarını kapsayan ülke.[9][10] ülkenin ismi, gerek ülke içinde, gerekse uluslararası camiada genellikle birleşik krallık (i̇ngilizce: united kingdom) olarak kullanılır. büyük britanya (i̇ngilizce: great britain) sözcüğü de zaman zaman birleşik krallık anlamında kullanılır. birleşik krallığın kurucu unsurlarından oluşmuş, en gelişmiş ve kalabalık ülkesi olan i̇ngiltere'nin ismi ise birçok yabancı medya kuruluşunda ve zaman zaman da resmi kanallarda birleşik krallık yerine kullanılır.[11] ülkenin vatandaşları için kullanılan resmi tanımlama britanyalıdır (i̇ngilizce: british). bununla birlikte i̇ngiliz sözcüğü de uluslararası camiada yaygın olarak kullanılır.
birleşik krallık dört devletten meydana gelir: galler, i̇ngiltere, i̇skoçya ve kuzey i̇rlanda. bu devletlerin, i̇rlanda adası'ndaki kuzey i̇rlanda hariç, hepsi büyük britanya adasındadır. bunların haricinde krallığa ait irili ufaklı bir çok ada vardır. wight adası, lundy, scilly adaları, anglesey ve hebrid adaları, orkney adaları ve shetland adaları bunlardan bazılarıdır.
man adası ve manş adaları (jersey, guernsey, alderney ve sark) coğrafi olarak krallığa bağlı olsa da, resmi açıdan özel statüleri vardır. resmi olarak krallığın parçası sayılmazlar, ancak monarka bağımlıdırlar (i̇ngilizce: dependencies of the crown). bu adalar avrupa birliği'ne dahil değildirler.
birleşik krallık, britanya i̇mparatorluğu döneminde kapsadığı çok geniş coğrafya nedeniyle "güneş batmayan imparatorluk" olarak anılmıştır.
birleşik krallık tarihi i̇ngiltere, i̇skoçyalılar, galler ve kuzey i̇rlanda'nın tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar süregelen tarihini kapsar. 1800-1922 yılları arasında i̇rlanda'nın tamamı birleşik krallık'ın bir parçası sayıldığı için bu dönemlerde i̇rlanda'nın tarihi de birleşik krallık tarihinin bir parçası sayılır.
birleşik krallık'ın en eski halklarını keltler oluşturmaktadır. m.ö. 55 - m.ö. 410 yılları arasında britanya adaları roma i̇mparatorluğuna bağlı britannia eyaletini oluşturuyorlardı. 5. yüzyılda bölge hristiyanlığın etkisi altına girdi. aynı yıllarda germen bir halk olan anglosaksonlar büyük kitleler halinde adaya göç ettiler. 1066-1154 yılları arasında gene bir germen ırkı olan normanlar adayı ele geçirdiler. i̇ngilizler bu germen ırklarının devdıbını oluşturmaktadırlar. i̇skoçlar, galliler ve i̇rlandalılar ise keltlerin devamıdır.
birleşik krallığın eski hükümdarlarından olan viii. edward kendi istedeği ile tahttan feragat eden ilk birleşik krallık hükümdarıdır.
britanya i̇mparatorluğu
ana madde: britanya i̇mparatorluğu
i. elizabeth
tudor hanedanı döneminde i̇ngiltere krallığı güçlenerek i̇skoçya'yı geride bıraktı. i̇ngiltere kraliçesi i. elizabeth 1588 yılında avrupa'nın en güçlü donanması olan i̇spanyol armada'sını yenilgiye uğratarak britanya i̇mparatorluğunun temellerini attı. 17. yüzyılda giderek güçlenen i̇ngiltere kuzey amerika'da koloniler kurdu. 1707 yılında i̇ngiltere ve i̇skoçya birleşerek büyük britanya krallığını kurdular. 1800 yılında da bu birliğe i̇rlanda'yı da katarak büyük britanya ve i̇rlanda birleşik krallığı kuruldu. 1837- 1901 yılları arasında hüküm süren i. victoria döneminde birleşik krallık, "üzerinde güneş batmayan" britanya i̇mparatorluğunu kurdu. 1921'ye gelindiğinde bu imparatorluk hindistan, kuzey amerika, orta doğu, avustralya ve afrika dahil 36,6 million km² lik bir alanı kapsıyor, 458 milyon kişilik bir nüfusa hükmediyordu. alan ve nüfus bakımından dünyanın dörtte biri britanya'nın egemenliği altında yaşıyordu.
20. yüzyıl
britanya imparatorluğu
20. yüzyılda bu imparatorluk yavaş yavaş çözülmeye başladı. 1922 yılında i̇rlanda bağımsızlığını kazandı. 1947 yılında hindistan ve pakistan bağımsız ülkeler haline geldiler. 1948 yılında birleşik krallık filistin'den geri çekildi. bunu 20. yüzyıl boyunca sayısız ülkeler izledi. 1997 yılında hong kong'un bağımsızlığı kazanması birleşik krallığın sömürge imparatorluğunun en son parçası olarak görülebilir. birleşik krallık'ın eski sömürgeleri günümüzde i̇ngiliz milletler topluluğu çatısı altında ekonomik ve siyasi işbirliği yapmaktadırlar. birleşik krallık süper güç olma sıfatını abd'ye kaptırmış olmakla birlikte dünyanın en güçlü ülkeleri arasında yerini korumaktadır. birleşik krallık avro alanı dışında kalmakla birlikte avrupa birliği'nin en önemli ülkelerindendir.
