+3
-3
Karl Heinrich Marx (okunuşu: Karl Haynrih Marks) (5 Mayıs 1818 Trier - 14 Mart 1883 Londra) 19. yüzyılda yaşamış filozof, politik ekonomist ve devrimci. Komünizmin kuramsal kurucusudur. Birçok politik ve sosyal konuda fikri olmakla beraber, en çok Komünist Manifesto'nun (1848) giriş cümlesinde özetlediği tarih analiziyle tanınır: "Şimdiye kadarki bütün toplumların tarihi, sınıf savaşımları tarihidir."[1] Marx, bütün sınıflı toplumlarda olduğu gibi kapitalizmin de kendini yok etmeye yol açacak içsel dinamikler barındırdığına inanırdı; onun düşüncesine göre, nasıl ki kapitalizm eskimiş feodalizmin yerini aldıysa, sınıfsız bir toplum olan komünizm de "devletin proletaryanın devrimci diktatörlüğünden başka bir şey olmadığı" siyasal geçiş sürecinden sonra onun yerini alacaktır.[2]
Marx, sosyoekonomik değişimlere belirli bir tarihsel zorunluluk perspektifinden bakardı; ona göre kapitalizm, yapısal durumunun dinamiği ve çatışması sonucu yerini komünizme kesin olarak bırakacaktır:
« Modern sanayinin gelişmesi, burjuvazinin ayaklarının altından bizzat ürünleri ona dayanarak ürettiği ve mülk edindiği temeli çeker alır. Şu halde, burjuvazinin ürettiği, her şeyden önce, kendi mezar kazıcılarıdır. Kendisinin devrilmesi ve proletaryanın zaferi aynı ölçüde kaçınılmazdır. »
(Komünist Manifesto [3])
Marx, bu değişimin organize bir devrimci hareketle geleceğini düşünür; bu değişim, ancak uluslararası işçi sınıfının birleşik hareketiyle meydana gelecektir: "Bize göre komünizm, ne yaratılması gereken bir durum, ne de gerçeğin ona uydurulmak zorunda olacağı bir ülküdür. Biz, bugünkü duruma son verecek gerçek harekete komünizm diyoruz. Bu hareketin koşulları, şu anda varolan öncüllerden doğarlar." (- Alman ideolojisi)
Marx yaşadığı dönemde dünya çapında ünlü bir isim sayılmasa da, ölümünden kısa bir süre sonra düşünceleri dünya işçi hareketine yön vermiştir. Marksist Bolşeviklerin Rusya'da Ekim Devrimi'ni gerçekleştirmesi bunun en büyük örneğidir. 20. yüzyılda dünyada Marksist düşünce hemen hemen bütün ülkelerde taraftar bulmuştur. Marksizm, akademik ve politik çevrelerde en çok tartışılmış konulardandır.
imzasıKonu başlıkları [gizle]
1 Yaşamı
1.1 Eğitimi
1.2 Marx ve Hegelciler
1.3 Londra
1.4 Aile hayatı
1.5 Ölümü
2 Marx'ın görüşleri
2.1 Marx'ın felsefesi
2.2 Tarih anlayışı
2.3 Politik ekonomi
3 Marx'ın etkilendikleri
4 Marx'ın etkisi
5 Marx'a dönüş
6 Eleştiriler
7 Çeşitli fotoğraflar
8 Dipnotlar
9 Eserleri
10 Ayrıca bakınız
11 Dış bağlantılar
11.1 Biyografileri
Yaşamı [değiştir]
Karl Marx,1839,çizim. Prusya Krallığı'na bağlı Trier kentinde yedi çocuklu Yahudi bir ailenin üçüncü çocuğu olarak Karl Heinrich Marx adıyla dünyaya geldi. Babası Heinrich (1777–1838) Aydınlanma düşünürleri Voltaire ve Rousseau'ya hayrandı. Prusya makamları, bir Yahudi'ye hukuk diploması vermeyeceği için Prusya'nın resmi inancı olan Lüterciliği seçti, Hıristiyan oldu. Annesinin ismi Henrietta (1788–1863), kardeşlerinin isimleri Sophie, Hermann, Henriette, Louise, Emilie ve Caroline'dir.
Eğitimi [değiştir]
Marx, on üç yaşına kadar evde eğitildi. Gymnasiumdan mezun olduktan sonra, 17 yaşında hukuk okumak için Bonn Üniversitesi'ne kaydoldu. Marx'ın edebiyat ve felsefe okuma isteği babasının gelecekte kendisine ekonomik anlamda bakamayacağı gerekçesiyle reddedildi. Sonraki sene babası tarafından daha saygın bir üniversite olan Berlin'deki Friedrich-Wilhelms Üniversitesi'ne yollandı. Bu dönemde Marx birçok şiir ve hayat hakkında deneme yazmıştır, bu yazılarda üniversitedeki Genç Hegelciler'in ateist düşüncesinin de etkisi görülür. 1841'de "Demokritosçu ve Epikürcü Doğa Felsefesi Arasındaki Farklar" isimli teziyle doktorasını verdi.
Marx ve Hegelciler [değiştir]
Genç Hegelciler, Ludwig Feuerbach ve Bruno Bauer etrafında toplanmış hocaları Hegel'i eleştiren bir grup felsefeci ve gazeteciden oluşuyordu. Hegel'in metafizik çıkarımlarını eleştirmelerine karşın, teolojik boyutundan koparttıkları diyalektik metodu dini ve politikayı analiz etmekte kullanıyorlardı. Bu grubun bazı üyeleri post-Aristo felsefesi ve post-Hegelci felsefe arasında bir analoji çizer. Bunlardan biri Max Stirner, Feuerbach ve Bauer'i Biricik ve Mülkiyeti (1845, "Der Einzige und sein Eigenthum") isimli kitabıyla eleştirir, bu ateistlerin soyut kavramları somutlaştırarak dindar bir görünüm kazandığını söyler. Bir Feuerbach takipçisi olan Marx, bu kitaptan etkilenerek Feuerbach materyalizmini terk edip, daha sonra epistemolojik kopuş denilecek kırılmaya yaklaşmıştır. Bundan sonra Stirner ve Feuerbach'ı eleştirdiği ve tarihsel materyalizm kavrdıbının temellerini attığı Alman ideolojisini (1846 Die Deutsche Ideologie) yazar, ancak bu kitabı yayımlayamaz.[4]
Marksizm
Proletarier aller Länder, vereinigt euch!
(Dünyanın bütün işçileri, birleşin!)
Marx’ın eserleri
[göster]1844 Elyazmaları (1844)
Komünist Manifesto (1847-48)
Das Kapital (I.C 1867, II.C 1885, III.C 1894)
Gotha Programı'nın Eleştirisi (1875)
Sosyoloji ve Antropoloji
[göster]Genç Marx • Yabancılaşma
Sınıf bilinci
Burjuva • Proletarya
Meta fetişizmi • Komünizm
Kültürel hegemonya
insan doğası • Sömürü
Sosyalizm • Üretim ilişkileri
Ekonomi
[göster]Marksist ekonomi-politik
Üretim araçları
Üretici güçler • Meta
Değer yasası • Emek gücü
Artı emek • Artı değer
Değişim Değeri ve Kullanım Değeri
Ücret
Üretim biçimleri
Kapitalist üretim tarzı
Pre-kapitalist üretim biçimleri
Asya tipi üretim tarzı
Tarih[göster]Emperyalizm • Ateizm
Sınıf savaşı
Proletarya diktatörlüğü
Sermayenin ilkel birikim süreci
Proletarya devrimi
Proletarya Enternasyonalizm
Dünya devrimi • Sürekli devrim
Felsefe[göster]Diyalektik Materyalizm
Marksist felsefe
Tarihsel Materyalizm
Akımlar ve Eğilimler[göster]Marksizm-Leninizm
Sol Komünizm
Troçkizm • Stalinizm
Maoculuk
Marksist hümanizm
Marksist otonomizm
Varoluşçu Marksizm
Yapısalcı Marksizm
Batı Marksizm
Post-Marksizm
Kişiler[göster]Karl Marx'ı etkileyenler
Arthur Schopenhauer
Georg Wilhelm Friedrich Hegel
Christian Johann Heinrich Heine
Ludwig Andreas Feuerbach
Max Stirner
Friedrich Engels
David Ricardo
---
Rus Devrimi
Georgi Plehanov
Vladimir Lenin
Julius Martov
Vissarion Grigorieviç Belinsky
Aleksandr Ivanoviç Gertsen
Lev Troçki
Josef Stalin
Nikolay Buharin
Alexei Rykov
Orta Avrupa
Karl Kautsky • Ferdinand Lassalle
Eduard Bernstein • August Bebel
Willhelm Liebknecht
Rosa Luxemburg • Karl Liebknecht
Franz Mehring • Clara Zetkin
Ernst Thälmann
Georg Lukács • Karl Korsch
Avusturya Marksizmi
Max Adler • Rudolf Hilferding
Karl Renner • Otto Bauer
Batı Avrupa v.s
Georges Sorel • Antonio Labriola
Antonio Gramsci • Palmiro Togliatti
José Carlos Mariátegui
Frankfurt Okulu
Max Horkheimer • Theodor Adorno
Herbert Marcuse • Walter Benjamin
Jürgen Habermas • Axel Honneth
Louis Althusser • Étienne Balibar
Nicos Poulantzas • Ernesto Laclau
Troçkist
Ernest Mandel • Tony Cliff
Praxis Okulu
Gilles Deleuze • Antonio Negri
Fredric Jameson • Alan Thornett
Terry Eagleton • Slavoj Žižek
Perry Anderson
g • t • d
1843 Ekim ayının son günlerinde Marx Paris'e gider. 28 Ağustos 1844 tarihinde Paris'in ünlü bir kafesinde (Café de la Régence'te) Friedrich Engels ile tanışır ve hayatının en önemli dostluklarından biri böylece başlamış olur. Engels'in Paris'e gelmesinin en önemli sebebi Marx'la tanışmaktır, daha önce bir sefer 1842 yılında Marx'ın çıkardığı Rheinische Zeitung gazetesinin ofisinde karşılaşmışlardır.[5] Engels Marx'a en önemli eserlerinden birini gösterir "1844 Yılında ingiltere'de işçi Sınıfının Koşulları.[6]" Paris o dönemde ingiliz, Alman ve italyan devrimcilere ev sahipliği yapıyordu, aynı şekilde Marx da Arnold Ruge ile çalışmak için Paris'e gelmişti, ikili Şubat 1844'te bir defalığına Deutsch–Französische Jahrbücher gazetesini çıkarabildiler.[7]
Bu gazetenin başarısızlığından sonra Marx, Paris'teki en radikal Alman gazetesi Vorwärts'ta yazar, bu gazete Avrupa'daki en önemli radikal gazetelerdendir. Marx genellikle Hegel üzerine yazar, Yahudi Sorunu Üzerine isimli makalesi için çalışır. Fransız Devrimi ve Proudhon'u inceler[8], işçi sınıfı üzerinde düşünmeye başlar.
Bauer'e bir cevap niteliği taşıyan ve Genç Hegelciler'e olan mesafesini belirlediği Yahudi Sorunu Üzerine yayımlanır. Bu makale sivil haklar ve insan hakları ve politik özgürleşme kavramlarının eleştirisini içermekle birlikte, Yahudilik ve Hıristiyanlığa da sosyal özgürleşme hususunda önemli eleştiriler getirir. Engels, Marx'ın çalışma alanlarını işçi sınıfının durumu ve iktisat konularına yoğunlaştırmasında yönlendirici olur. 1844 Elyazmaları'nda bunun ilk örnekleri yer alır, ancak bu yazılar 1930'lara kadar yayımlanmadan kalır. Bu elyazmaları temel olarak kapitalizmde insan emeğinin, yabancılaşmasının olgusal analizini içerir.
Ocak 1845'te Vorwärts, Prusya Kralı Frederick William IV'e gerçekleştirilen suikast girişimine olan desteğini açıkça belirtince Marx ve arkadaşlarına Paris'i terk etmeleri emredilir. Engels'le birlikte Brüksel'e geçerler.
