şimdi bir kaç siteden okudum paradoksu(bu arada artık bir paradoks değil, kanıtlı bir olguymuş), yani yanılıyor olmam çok muhtemel. ama benim algıladığım kadarıyla ölçülemez, tahmin edilemez olarak kabul edilen parçacıkların (belirli bir düzeyde) ölçülebildiğini gösteren bu olgu biraz önce savunduğum şeyin tersini, yani determinizm fikrinin ölmediği fikrini destekliyor.

Dini bir kaderciliğin en gözle görülen sosyo-pgibolojik etkisinin yozlaşma olduğunu düşünüyorum. "Kaderimizde ne varsa o olsun" felsefesi insanları bir şeyler için yüksek dozda emek harcamaktan, kendilerini zorlamaktan alıkoyuyor. Bu da gelişimi çok büyük ölçüde engelliyor. Bu tabi kaderin, ya da determinizmin yanlış anlaşılmasından kaynaklanıyor. Üzerine düşündüğümüzde yazı gelirse 10 lira kazanacağın bir yazı tura oyununun sonucunun önceden belirlenmiş ve değiştirilemez olması durumu, önceden belirlenmiş olan o durumun sonucunun bilgisini elde etmediğin takdirde senin yaşdıbını değiştirmiyor. anlaşılmasını kolaylaştırmak için basit bir örneğe çevirmeye çalışayım. oyunu oynama kararını bir şekilde verdiğini varsayalım, bu kararı verirken neleri düşündüğün tamamen örnek dışı olsun. hayatın iki potansiyel yola ayrıldı, 20 liraya sahip olduğunda bir yere oturup güzel bir yemek yiyebileceksin, 10 liranı verdiğinde eve yürüyerek gitmek zorunda kalacaksın. bu ihtimalleri zaten biliyordun ve bu kumara girmeyi tercih ettin. Parayı kaybettin, eve yürürken ise bir uyuşturucu bağımlısı tarafından bıçaklanarak 5 gün yoğun bakımda kaldın, yoğun bakımda tanıştığın hemşireyle ise bir kaç ay sonra evlendin. Eğer ki ilahi bir mesaj alıp yazı turanın sonucunun tura olduğunu öğrenseydin(eve giderken bıçaklandığın durumu falan öğrenmiyorsun, sadece yazı turanın sonucunu öğreniyorsun) oyunu oynamayacak, eve yürümek zorunda kalmayacak, bıçaklanmayacak ve hayatının aşkıyla evlenemeyecektin. yani kendi özgür iradenle aldığın kararı dış bir etken sebebiyle gerçekleştirmeyecek, hayatını kendi kararınla seçmediğin bir yola sokacaktın. bu bana şunu açıklıyor ki, deterministik bir evren düzeninin içinde bulunman gelecek hakkında deterministik bir fikir elde edene kadar senin hayatını ya da özgür iradeni etkilemez. e varolan determinizmi algılayabilen bir gücün ki bu güce de tanrı diyelim, sana bu gelecek bilgisini vermek için bir sebebi olmadığını da göz önüne alırsak kaderci bir sistemin içinde bulunmak senin özgür iradeni dolayısıyla seçtiğin yaşamı etkilemez. ha özgür irade fikrinin tamamen bir illüzyon olduğu fikri doğabilir buradan, ama bir sihirbazın numarasını nasıl yaptığını algılayana kadar da numara bizim için gerçek bir sihirdir. dolayısıyla numarayı nasıl yaptığını hiçbir zaman bize anlatmayacak olan bir sihirbazın numarasına sihir dememeyi tercih etmemiz numaranın bizim için gerçek bir sihir olduğu anldıbını değiştirmez. Yani illüzyon ise illüzyon, bu illüzyonun illüzyon olduğunu bilmek bizi bu illüzyonun dışına çıkartmaz, bu gerçekliği kabul etmek istemememiz takdirinde bile kabul etmek zorundayız.

sonuç olarak insan kendi bakış açısıyla özgür olup olmadığını asla kanıtlayamaz, ama olmadığını kanıtlaması olduğunu kanıtlamasından daha düşük bir ihtimale sahip olduğu için olduğunu düşünmesinde bir hata yoktur. basit bir örnekle, tanrının varlığı ya da yokluğu kanıtlanamaz, ancak varlığını kanıtlayabilmek için elimizde hiçbir somut örnek olmadığı için yokluğunu kanıtlamamız daha basittir. o halde olmadığını düşünmekle hata etmiş olmayız.