beyler sakarya ya bakın

tarihçe

i̇lk çağlar
bölgede önceleri bitinyalıların, ardından bizanslıların yaşadıkları bilinmektedir. nitekim bölgenin en önemli tarihi eseri olan beşköprü’yü (sangarius köprüsü) bizans i̇mparatoru ii. jüstinyanus’un inşa ettiği kayıtlarda mevcuttur.
öte yandan bilim adamlarının yaptıkları araştırmalara göre, (eski adı: sangarius nehri) sakarya nehri’nin birkaç asır öncesine kadar biri şehrin doğu yakasından geçen bugünkü yatağından, diğeri beşköprü’nün altından olmak üzere iki farklı koldan aktığı tespit edilmiştir.
osmanlı dönemi
nitekim 1324’de orhan gazi zamanında bizanslılar'dan fethedilen yerleşim birimine “ada karyesi” (adaköy) adının verilmesi, söz konusu bilgileri doğrulamaktadır. halen mevcudiyetini koruyan orhan camii, deprem ve yangınlarla mimarisi değişse de, osmanlı fethi'nin en önemli ayak izlerini taşımaktadır.
başta gubarizadeler, arapzadeler, abasıyanıkzadeler ve rençberzadeler olmak üzere 12 aile tarafından kurulan köy, bölgede ziraatın canlanması üzerine pazarıyla ilgi çekmiş, ardından nüfus artmaya başlamış 16. yüzyılda “ada nahiyesi”ne dönüşmüş, 18. yüzyılda kocaeli vilayetine bağlı “ada kazası” adını almıştır.
19. yüzyılda bölgenin zirai ve ticari yapısına göre şekillenen yerleşim; semerciler; tığcılar; hasırcılar; papuçcular ve çıracılar adını taşıyan merkez mahalleler kurulmuş ve ilçe sakarya nehri’nin iki kolu arasında kurulan pazarıyla, gerçek bir “adapazarı” hüviyetine dönüşmüştür.
1868 yılında “adapazarı belediyesi” adıyla belediye teşkilatı kurulan ilçe, 93 harbi diye bilinen 1877-78 osmanlı-rus harbi sonrasında, bilhassa kafkasya ve balkanlar’dan yoğun göçe maruz kalmış ve bir nevi “der saadet” (huzur yurdu) hüviyeti kazanmıştır.
19. asrın ikinci yarısında ilçede, gayri müslim unsurların (rum ve ermeni cemaatlerinin) önemli bir ticari gelişme gösterdikleri uzunçarşı ve orta camii civarındaki dükkânlarda ticaret yaptıkları, kömürpazarı, karaağaçdibi ve tuzla mahallelerinde ikamet ettikleri gözlenmiştir.
1893 yılı osmanlı nüfus sayımına göre adapazarı'nda yaşayan kişi sayısı 53.924 kişidir. bunların büyük çoğunluğu (%75) türklerden oluşmaktadır (40.318 kişi). kentteki en büyük azınlık 10.702 kişi ile ermenilerdi. nüfusun %20'sini oluşturan ermenileri, 2.517 kişi ile rumlar izlemekteydi. onların nüfus payı ise %5'ti. 19. yüzyıl sonunda adapazarı'ndaki her dört kişiden biri hristiyandı.
i. cihan harbi neticesinde işgal kuvvetlerinin anadolu’ya üşüştükleri dönemde; 3 kez yunan ve onların işbirlikçisi yerli çetelerin işgaline maruz kalan adapazarı ilçesi; bir kısmında çerkez ethem kuvvetleri, diğerlerinde halit molla liderliğindeki mahalli milis kuvvetleri sayesinde, gayri müslim unsurlardan temizlenerek 21 haziran 1921'de düşman işgalinden kurtarılmıştır.
cumhuriyet dönemi
ana madde: türkiye cumhuriyeti
“akova” adıyla bilinen ve ülkenin en verimli ovasında ziraat ağırlıklı bir gelişme gösteren adapazarı’na, 1940 ve 1950’lerde bilhassa karadeniz sahillerinden bulgaristan ve yunanistan’dan yoğun göçler olmuş; şeker fabrikası, ziraat aletleri fabrikası ve vagon fabrikası gibi tarımsal sanayinin gelişmesi ise, köyden kente göçü daha da hızlandırmıştır.
uzun yıllar kocaeli’ye bağlı bir ilçe olarak yaşayan adapazarı, tbmm’de 17 haziran 1954 tarihinde kabul edilen bir yasa ile “sakarya” adıyla vilayet haline gelmiştir. sakarya ilinin merkez ilçesi ise adapazarı’dır.[3]
17 ağustos 1999 tarihinde yaşanan deprem adapazarı’nda da büyük hasara yol açmıştır. resmi kayıtlara göre 3.988 insanımız hayatını kaybetmiş 5.180 kişi de yaralanmıştır. sakarya ili içinde 81.702 konut ve işyeri çeşitli düzeylerde hasar görmüştür. bunlardan 29.701’i yıkık ve ağır hasarlı, 22.157’si orta hasarlı geriye kalan 29.844’ü ise hafif hasarlı olarak kayda geçmiştir.
17 ağustos 1999 depremiyle; konutların çoğu oturulamaz hale gelmiş, halkın önemli bir kısmının geçici de olsa yakın ilçelerde ve köylerde ikamet etmesine neden olmuş ve böylece şehir nüfusunda azalma görülmüştür.
6 mart 2000 tarihli resmi gazete’de yayınlanan 593 sayılı kanun hükmünde kararname ile “adapazarı belediyesi” büyükşehir statüsüne kavuşmuştur.
22 ekim 2000 tarihindeki nüfus sayımıyla ilgili i̇l planlama müdürlüğü’nün kesin olmayan sonuçlarına göre adapazarı merkez nüfusu 160.757, büyükşehir nüfusu ise 309.150 olarak saptanmıştır. bugün adapazarı; farklı kültürlerdeki insanların depreme rağmen yeniden huzur ve sükun içinde yaşadığı geleneksel hayat tarzını korurken, diğer yandan ticari ve sanayi yönünden hızla gelişerek, yeşili bol, havası temiz, doğa güzelliklerinden fazlasıyla payını almış yaşanabilir bir anadolu şehri olma yolundadır.
ekonomi

adapazarı, geniş otomobil endüstrisine sahiptir. bds , otosan , otokar , toyota, goodyear fabrikaları burada bulunmaktadır. bunun yanı sıra şeker, ipek, yağ ve kereste endüstrisinide içende barındırır. fındık üretimi oldukça fazlad