0
acikliyorum dikkatle okuyun;
turkiye'de siyasi kavramlar evrensel anlamlarindan ciddi farkliliklar icerir. bu farklilasmanin kokeninde de siyasal kavramlari din temelinde anlamlandirma egilimi yatmaktadir. ornegin sol demek dinsizlik demektir. asiri sol, dinsiz kefere; ilimli sol ise, dine imana biraz uzak anlami tasir. ne kadar solcu, o kadar dinden uzak...
muhafazakarligin anlami da dini bir cerceve ile sinirli oldugu icin, cogu zaman kavramin yaygin kullanisi anlamsiz sonuclar verir. muhafazakarligin anlami modernlik karsitligi, gericilik felan degildir. muhafazakar demokrasi, modern siyasi dusuncenin uc buyuk unsurundan birisidir. bati sisteminin en temel, en vazgecilmez degerleri arasindadir.
modern siyaset felsefesinin ve modern batinin uclu sac ayagi; liberal demokrasi, sosyal demokrasi ve muhafazakar demokrasidir. bugunki modern batiyi var eden bu uclu sarmalin, belki de, son yillarda en fazla one cikan unsuru muhafazakar demokrasidir. oysa turkiye'de muhafazakarligin anlami dinsel taassup, modernlik karsitligi, primitif bir tiranlik olarak algilanmaktadir.
siyaset dusuncesinde muhafazakarlik, kabaca sanayi devrimiyle ortaya cikan bati devrimlerinin keskin, tum yerlegib kurumlara cephe alan, her turlu eski kurumu reddeden karakterine karsi; daha supheci, yerlegib kurumlarin ve olgularin ustlendigi misyonu goz onune alan, bir kisminin rasyonel arkaplanlarina dikkat ceken bir yaklasimdir. geleneksel olgularin ve kurumlarin modern toplumda kokunden sokulmesinin modernist bir sorgulamasini yapar. gecmisin aptalca bir paradigmanin urunu olmadigini, modern toplumun gecmisin rasyonel bir yontemle donusturulmesi temelinde, felsefi bir arkaplani, buyuk dusunurleri olan bir siyasi akimdir.
muhafazakarligin anlami siyasidir. muhafazakar partiler de bu teorik arkaplana yaslanan siyasi kurumlardir. muhafazakar partiye destek vermek, avrupa'nin hicbir yerinde turkiye'deki gibi bir anlam tasimaz.
muhafazakar dusunce buyuk olcude liberal gelenekle akrabadir. aralarinda genis olcekli bir uyum bulunur. hatta bugun modern liberalizmin hayek gibi buyuk dusunurleri kismen muhafazakar gelenegi kapsayan gorusler dile getirmektedir.
muhafazakarlik, bati siyasetinin ve dusuncesinin, koklu, keskin, net donusum sureclerinden sonra, yerlegib kimi unsurlarin da aslinda gecerli fonksiyonlarinin bulunabildigini kesfetmesi surecidir. eski paradigmanin bicak gibi kesilip bambaska ve eskisiyle hic alakasi bulunmayan bir paradigma uretiminin hem olanaksiz, hem de yetersiz olacaginin, daha dogrusu geleneksel paradigmanin zannedilenden cok daha koklu, derin ve fonksiyonel unsurlar icerdiginin anlasilmasidir. bu baglamda muhafazakarlik devrimciligin ergenlik sonrasi donemi, daha ayaklari yere basan, olgunlasmis bir evresine denk dusmektedir.
turkiye'de ak parti'nin kendisini ideolojik arkaplan olarak yasladigi bu muhafazakarlik, bir coklari icin muhafazakarligin turkiye'deki yerlegib anlamiyla degerlendirilmektedir. bu durum kismen dogru anlam icerse de buyuk olcude yanlis bir algilama sekli olusturmaktadir. partide siyaset yapan kisilerin dini, kulturel muhafazakarliklarini bu siyasi kavramla aciklamak seklindeki yaygin hata, bu sekilde ortaya cikmaktadir. sanki bu parti, cogunlugu namaz kilan, inancli kimseler tarafindan kurulup yonetildigi icin bu muhafazakarlik niteligini kendisine yakistirdigini zannetmektedir.
diger taraftan, turkiye bati'daki gibi koklu reformlar, keskin sosyal siyasi donusumler yasamamis; bati'daki donusumleri kimi kanallar araciligiyla ihrac ederek hafif bir siyasal bir donusum yasamistir. bu sebeple, bati'daki koklu reformlari gerceklestiren siyasi akimlara benzer akimlar da ortaya cikmamistir.
bati'daki sosyal demokrasi gelenegine yon veren siyasi aktorun de, liberal demokrasiye yon veren siyasi aktorunde, hatta muhafazakar demokrasiye yon veren aktorun de bir iz dusumu turkiye'de yesermemistir. bizdeki parti sistemi bati'daki orneklere bu acidan hic benzemez.
2000'li yillarda ak parti'nin muhafazakar demokrasiyi refere ederek icinde yer aldigi turkiye siyaset sistemi, bunyesinde gercek anlamda sosyal ve liberal bir gelenegi barindirmadigi icin, sahadaki mucadelenin sekli farklilasmakta, roller klagib anlamindan uzaklasmaktadir. turkiye'nin guclu bir donusumune yonelik siyaset ureten sosyal demokrat ve liberal demokrat unsurlar olmadigi icin, muhafazakar demokrasiye kendi rolunu oynayacak bir alan yaratilmasina da imkan vermemektedir. muhafazakar siyasetin kendi rolunu oynayabilmesi icin, karsisinda radikal unsurlarin reel bir karsiligi olmasi gerekmektedir.
oysa ak parti her ne kadar muhafazakar demokrasi ideolojisini dillendirse de, reel siyasette kesinlikle muhafazakar bir rol oynamamaktadir. turkiye'nin en buyuk degisimlerinin, en koklu reformlarinin yasandigi surecin merkezinde ak parti yer almaktadir. ak parti son on yilin degisim ve donusum motoru olarak siyasette basi ceken bir oyun sergilemektedir. zaman zaman bu reformlar azalsa da, yavaslasa da, ak partinin donusumun merkezi olmasi realitesi anlamini yitirmiyor.
ote yandan sosyal demokrasinin ve liberal demokrasinin, kendisini reel siyasete dokememis tabanlari, genelde aydin kesimiyle sinirli, bu surecte ak parti eliyle gerceklesen reformlarin pesine takilmak durumunda kaliyor. cunku akp kimi zaman sosyal demokrat bir partinin, kimi zaman liberal demokrat bir partinin yapmasi gereken donusumleri kendisi yapiyor. tum bu surecler muhafazakar demokrat kimligine ters degil ozunde ama, siyasetin oteki kurumlari ekgib oldugu icin, ak partiden daha keskin donusum ortaya koyan bir aktor ortaya konulamiyor.
boylece ak parti reel politikde muhafazakar bir karakter tasimiyor. sonucta turk siyasetinin acilimini, kabugunu kirmasini hem kulturel, hem siyasal anlamda muhafazakar olan aktorler gerceklestiriyor. buna karsin, geleneksel sistemden beslenen, yerlegib aktorler degisime ayak direterek muhafazakar degil, mutaassip bir huviyete burunmektedirler. cunku demokrasi, demokrasi disi aktorleri tasfiye edecektir. yargi'nin, burokrasi'nin, ordu'nun icindeki aktorlerin bu degisimi kabullenmesi kendi iktidarlarini ortadan kaldirdigi icin direnc gostermeleri, dolayisiyla tarihin gerisine dusmeleri, dolayisiyla modernizm iddialari cope gitmektedir.
ote yandan ak parti kendi tabanindaki cesitli fraksiyonlari da demokratiklesme konusunda ileri adim atmaya yonelik donusturucu bir misyona da sahiptir. tabanin, lider kadronun sahiplendigi kimi politikalari kabullenmesi, onlara duydugu guven sayesindedir. ak parti kendisine enerjisini veren tabanin da onunde, onu da asan bir citaya sahip olmakla birlikte, tabani da o citaya cekme noktasinda cok onemli bir misyonu yerine getirmektedir.
erdogan'in heybeli ada ruhban okulu hakkinda gozden kacirilan "dedelerim rahatsiz olmamis, ben neden olayim" seklindeki beyani cok genis kesimler icin ufuk acici ve citayi yukseltici bir nitelik tasimaktadir. akp iktidari bu acidan, toplumun farkli kesimlerinin empati yapma ve barisma sureclerinde guven telkin edici bir etkiye sahiptir.
ruhban okulunda egitime izin verilmesi, cem evlerinin statulerinin taninmasi ak parti eliyle olunca, toplumdaki fraksiyonlarin da direnc gosterme yerine empati yetenegi artiyor.
azinliklar konusunda, kibris konusunda, ermenistan konusunda, kurt meselesi konusunda ciksen yillik politikalari degistiren bir aktoru muhafazakar olarak nitelemek anlamsiz.
ak parti gitsin de ne olursa olsun seklinde ayak direten kimi cevreler ise muhafazakarligin otesinde, bagnaz bir tutum icerisinde bulunduklarini goruyoruz. bunlarin buyuk cogunlugu, yasanan donusum eylemlerini samimi bulmadiklari gerekcesiyle reddetmekteler. yapilan, yasanan degisimlere diyecek bir sey bulamadiklari icin niyet okuyup, aktorlerin samimiyetini teste tabi tutmaktadirlar. turkiye'nin yasadigi donusumu inkar etmekteler.
