beyler fenerlılerdekı ınanlmaz mntık hatası

Anlamlilik istatistik biliminde ozel bir manasi olan ve daha komplike bir istatistik kavramini cok kisa olarak isimlendirilmek icin kullanilan ozel bir terimdir. Gunluk dilde anlamlilik manasi olan veya onemi olan lugat manasini tasimaktadir. Istatistiksel anlamlilik bu gunluk anlamlilik manasina ytam olarak esit degildir; ve arkasinda bir olasilik bulunan bir amana tasimaktadir. Ulkenin belirli bir bolgesinde uygulanan ve binlerce kisilik orneklemlere tatbik edilen bir zeka testinin sayisal sonuclarini kullanilarak yapilan hespalamalar sonunda elde edilen ortalam degerlere gore bir bolgenin ortalama zeka testi sonucu ile diger bir bolgenin ortalam zaka testi sonucu arasinda 1/20 bir fark oldugu %5 anlamlilik duzeyli hipotez sinamasi ile ortaya cikmis olsun. Bu cikartimsal sonuc istatistiksel anlamli olacaktir; fakat ortalamalar arasindaki 1/20 farkin alelade kullanilan dil anlami ile pek onemli olmadigi gayet aciktir. Bu nedenle bircok bilimsel arastirmacilar ististiksel hipotez testleri analizde kullanildigi zaman etki buyukluugu istatistiginde verilmesini ve boyllelikle farklarin pratik oneminin acikca belirtilmesini cok gibi olarak tavsiye etmektedirler.

Bir olayin ortaya cikma sansinin olasiginin cok kucuk oldugunu kabul etmek icin gereken kanitlarin miktari 'anlamlilik duzeyi veya kritik p-degeri olarak isimlendiriliir. Geleneksel Fisher-tipi istatistiksel hipotez sinamasi teorisi icinde p-degeri gozumlenen veriler veya daha cok dissal veriler icin sifir hipotezin sartli olasigidir. Eger hesaplanan p-degeri kucukse, o zaman ya sifir hipotez yanlistir veya cok ender ve olagan olmayan bir olay ortaya cikmistir. Burada p-degerlerinin herhangi bir orneklem tekrarlanmasi yorumu olmadigini ve orneklem tekrari geregini ifade etmedigini vurgulamak gerekmektedir.

Istatistiksel hipotez sinamasi cercevesini Fisher-tipinden degigib aciklayan diger bir felsefi temel de bulunmaktadir. Bu "Neyman-Pearson lemasi" adi altinda olasigin cokluluk temeline dayandiran felsefi aciklamanin bir gelismesidir. Bu "cokluluk ekolu" aciklamasinda, hem sifir hem alternatif hipotez acikca tanimlanmasini gerekmektedir ve bunun icin gerekli orneklem tekrarlanmasi prosedurunun ozellikleri incelenmektedir. Bu yaklasim, "Hatali pozifif" veya Tip I hata yani sifir hipotezin gercekte kabul edilmesi gerekirken bu hipotezin ret edilmesi olasigi ile Tip II hata yani sifir hipotezin yanlis olup gercekte ret edilmesi gerekirken o hipotezi kabul etme karari olasili karsilastirilmasini onermektedir.

Tipik olarak bir hipotez sinamasi "anlamlilik duzeyi", Tip I hata yani kabul edilmesi gerekli bir dogru sifir hipotezin ret edilmesi, olasiginin onceden secilmis bir olasiliktan daha fazla olmamasi"dir. Boylece bazi enformasyon kullanilmayip bosa gitmekle beraber hesaplam kulfeti azaltilmakta ve testlerin anlamligi olmayan istatistikleri kullanarak gerceklestirlmesine izin vermektedir.

Fisher tipi p-degerleri, Neyman-Pearson Tip I hatalardan felsefi olarak degigibtir. Bu degigibligin anlasilmamasi bir hata olup ne yazik ki bircok istatistik ders kitabinda bu ekgiblik devam edip gitmektedir. [2]

Pratikte kullanış [değiştir]
Bazi bilim ve teknoloji alanlarinda, ornegin nukleer ve parcacik fiziki uygulama alanlarinda istatistiksel anlamlilik bir normal dagilim standart sapmasi olan "σ" (sigma) birimleri ile ifade edilir. Bu sekilde ifade edilen bir istatistiksel anlamlilik degeri olan

nσ
alfa α ile ifade edilen anlamlilik seviyesine su hata fonksiyonu kullanilarak donusturulebilir:

Anlamlilik seviyesini σ ile ifade edilmesi bilimciler arasinda cok populer olarak olasilik ve belirsizligin olculmesi icin normal dagilimin kullanilmasina acikca isaret etmektedir.

Bu kullanisa bir ornegine gore, bir teori bir parametrenin degerinin (diyelim) 100 olduguna isaret etmekte ise ve deneyle olculen parametre degeri 109 ± 3 ise, o zaman bu sonucu aciklamak icin olculmenin teorik tahminden "3σ sapma" ile ortaya ciktigi ifade edilir. Eger ayni olcum α ile ifade edilmek istenirse ifadenin sekli su olur: "Eger teori dogru ise, bu deneysel olcumun raslanti olarak elde edilmesinin olasiligi

1 − erf(3/√2) = 0.0027
yani %0,27 olur.

Istaisksel calismalarin sonuclarini bildirimesi sirasinda %5, %1 veya %0,1 gibi sabit olan anlamlilik seviyelerinin kulalandiktan sonra sadece kullanilan anlamlilik seviyesi ve sifir hipotezin kabul ve red edildigini aciklamak yillardir yeterli bilgi olarak sayilmistir. Ancak gunumuzde bu cesit aciklamalarin yeterli olamadigi ve ancak aciklayici veri analizleri icin uygun olacagi kabul edilmektedir. Gunumuz icin bir deneyin veya bir ciddi calismanin icin kullanila istatistiksel hipotez testlerinin en son sonuclari hakkkinda bilgi verilmekte iken hesaplanan p-degerin acikca belirtilmesi tavsiye edilmektedir. Ayrica bu p-degeri verildikten sonra bu degerin istatistiksel anlamliligi olup olmadigi hakkinda arastirmaci sahsi hukumu de belirtilmesi istenmektedir. Bu tavsiyenin ortay cikmasinin baslica nedeninin, meta analizler denilen bircok degigib deney ve calismayi birlikte karsilastirmali olarak incelemesinin cok populer olarak kullnilmaya baslanmasidir; p-degeri ve analizci sonucu acikca verilirse bunlara dogrudan dogruya ekstra calisma yapilmadan meta-analize konulmasi mumkun olur.