beyler biri özet geç lan piç desin artık

i. süleyman
kanuni sultan süleyman

saltanatı 1 ekim 1520- 6 eylül 1566
padişahlık sırası 10
doğum tarihi 27 nisan 1495, trabzon
ölüm tarihi 6 eylül 1566, zigetvar
önce i. selim
sonra ii. selim
soyu osmanlı hanedanı
babası i. selim
annesi ayşe hafsa sultan
dini i̇slam
i. süleyman (osmanlı türkçesi: سليمان sulaymān; d. 27 nisan 1495, trabzon – ö. 6 eylül 1566, zigetvar), lakabıyla birlikte kanuni sultan süleyman ya da birçok batı ülkesinde bilindiği isimle muhteşem süleyman[1][2], 10. osmanlı padişahı ve i̇slam halifesi.
1520 yılında, i. selim'in ardından tahta çıktı.[3] 1521'de belgrad, 1522'de rodos, 1526'da mohaç,[4] 1534'de bağdat ve tebriz, 1538'de boğdan'ın tamamı ve preveze, 1541'de macaristan'ın tamamı, 1543'de estergon, 1553'de safevi topraklarının bir kısmı, 1566'da zigetvar fethedildi. i. selim'den 6.557.000 km2 olarak devraldığı osmanlı i̇mparatorluğu'nu,[5] kırk altı yılda 14.893.000 km2'ye ulaştırdı (avrupa'da 1.998.000 km2, asya'da 4.169.000 km2, afrika'da da 8.726.000 km2 olmak üzere).[6][7] zigetvar fethedilmeden 1 gün önce, 6 eylül 1566 tarihinde hayatını kaybetti.[3][7][5][2]

i. süleyman, günümüzde türkiye'nin trabzon şehrinde, 27 nisan 1495 tarihinde doğdu. babası i. selim,[8] annesi ise ayşe hafsa sultan idi. yedi yaşında bilim, tarih, edebiyat, din ve askeri taktikler için i̇stanbul'da yer alan topkapı sarayı'ndaki okula gönderildi. genç yaşlarda pargalı damat i̇brahim paşa'nın arkadaşı oldu.[9]
süleyman, şebinkarahisar ve bolu sancakbeyi olarak atanmak istendi. fakat amasya sancakbeyi olan amcası şehzade ahmet bu olaydan hoşnutsuzluk duydu. bu sebepten 1509'da, kırım'da bulunan kefe valiliği'ne atandı.[5] 1512'de babası i. selim'in tahta çıkmasıyla manisa valiliği'ne atandı. babası selim'in 1520'de ölümü üzerine manisa'dan i̇stanbul'a geldi ve tahta çıktı.[10]
savaşları [değiştir]

osmanlı i̇mparatorluğu'nun kanuni sultan süleyman döneminde ulaştığı en geniş sınırlar.
süleyman, selim zamanında şam beylerbeyi olan melik eşref ünvanıyla hükümdarlığını ilan eden canberd gazali'yi idam etti.[11] macaristan'a behram çavuş adlı askeri, ii. layoş'a gönderdi. ama öldürülmesi üzerine ilk seferini belgrat'a yaptı. kanuni, belgrat seferi'nin ilan ederken söyle demiştir;
bu, harp demektir! biz hakareti sineye çekecek kudretsizlerden, tabansızlardan değiliz. tez zafer hazırlıkları tamamlansız. belgrad kapısı'nı kırmaya andımız vardır.[3]
bu seferde (18.05.1521-29.08.1521), böğürdelen, ciğerdelen, zemun ve belgrad'ı ele geçirdi.[11]bu sırada i̇skender adlı biri tarafından başlatılan yemen sorunu sona erdi. i̇kinci seferini rodos'a yaptı. bodrum, tahtalı, aydos, i̇stanköy ve sömbeki kaleleriyle birlikte rodos'u 29 aralık 1522'de aldı.[11] dulkadir beylerbeyi olan şehsuvaroğlu ali bey olayı da ferhat paşa tarafından bertaraf edildi. bu sırada, mısır'da çıkan ahmed paşa i̇syanı önlendi.[12]3. seferini mohaç üzerine yaptı. mohaç meydan muharebesi (29 ağustos 1526) sonuçta kanuni i̇stanbul'a macaristan fatihi olarak döndü. i̇ki yıl içinde hırvatistan, dalmaçya ve transilvanya ele geçirildi.[13]4. seferini 1529'da yaptı ve estergon civarını ele geçirdi. ancak i. viyana kuşatması'nı kaybedince avrupa'nın ümidi arttı. bu savaş, bir çok yazarca çok önemli görülmüştür. 5. seferini, 1532'de gibloş, güns, kanije, gradcaş, pojega, zacisne, nemçe ve podgrad'ı aldı. aynı sene kasım'ında sulh yapılıp i̇stanbul'a dönüldü.[11]
6. seferini irakeyn seferi de denilen i̇ran üzerine yaptı. kanuni'nin rakibi şah tahmasb bu savaşlarda bitlis hanı şeref'ten kanuni ise ulama han'dan destek aldı. vezir-i azam i̇brahim paşa van ve ahlat'ı aldı. kanuni ise bu seferlerde, kuveyt, lahsa, katif, necd, hemedan, katar, bahreyn, kasr-ı şirin, bağdat ve tebriz şehirlerini[11] ele geçirdi (24.7.1538).[3] bu sırada barbaros hayreddin paşa kanuni'ye itaat etti ve vali oldu. barbaros bu sırada tunus'u almıştı. 7. seferinde korfu üzerine gidilmiş, ama pek başarılı olunamamıştır. ancak, doğu hırvatistan'da vertizo zaferi kazanıldı.[14]8. seferi'ni kara boğdan yani moldovya üzerine yaptı. ve burası ele geçirildi. ardından hadım süleman paşa yemen'i aldı.
bu sırada barbaros hayrettin paşa, andrea dorya'ya karşı, preveze deniz zaferi'ni kazandı.[15]bu savaşta akdeniz türk gölü[14] haline geldi. barbaros hatıralarında şöyle der;
kafir donanmasının ise o gece üzerine bir pus çöktü ki birbirlerini görmek oldular. benim limandan çıkacağımı ise hiç zannetmiyorlardı(... ) ciksen parelik donanmamı üç bölük ettim. tenbih ettim ki: "bizim gemi alayı kafirin alayına karşı olsun. bizim firkate alayı kafirin firkatealayına, kalite alayı kafirin kalite alayına mukabil olsun!" böylece taksim edip at başı beraber i̇slam donanması kafir donanmasının üzerine gitmekte olduk.(... )elhasıl kafir donanması münhezim olup, asakir-i i̇slam mansur ve muzaffer oldu. kafir gemilerinden sekiz paresi kuru tekne olarak on beş tanesi alındı, yedisi batırıldı. kafir kalitelerinden yedisi cenk ederek, ikisi içindekilerin bırakıp kaçmasıyle dokuz kalite alındı. kafir firkatelerinden on iki pare firkate alındı. netice-i kelam kafirlerin yüz yirmi pare donanma-yı menhuselerinden otuz altı adet tekne alındı, kalanı firar edip gittiler. firkateler ve sandallar deryanın yüzünden kafirleri devşirdiler, kimisi de boğulupcehenneme gitti. i̇kibin yüz yetmişbeş kafir esir alındı.[16]

macar kralı zápolya ile kanuni sultan süleyman.
9. seferini, 1541 yılında tekrar avrupa'ya yaptı. osmanlı himayesindeki zapolya'nın ölümü üzerine ferdinand'ın buralara saldırması üzerine yapılmış, ve macaristan resmen osmanlı vilayeti olmuştur.[17]10. seferini yine avrupa'ya yapmış (1543) sefer sonunda resmen estergon ve i̇stolni-belgrad alındı. peç ve gibloş geri alındı. bu seferden sonra barış yapıldı. ve kanuni tartışmasız padişah-ı cihan kabul edildi.[17] almanya ise fransa ile eşit tutuldu. 11. seferini (1548-1549) safevilerle yaptı. tebriz ele geçirildi. bu sıralarda şehzade mustafa olayı yaşandı. mustafa, i. süleyman'ın mahidevran sultan'dan olan ilk çocuğudur. şehzade mustafa yetişkinliğe ulaşınca osmanlı geleneğine uyarak amasya'ya vali olarak gönderildi. yine gelenek olduğu üzere annesi mahidevran sultan da oğluyla birlikte amasya 'ya gitti. şehzade mustafa'nın i. süleyman'ın en büyük oğlu olması ve sevilen bir şehzade olması nedeniyle babasından sonra tahta çıkması bekleniyordu. ancak mustafa, babasına bir süre sonra ayaklandı. bir süre sonra büyük bir tehlike haline gelirken 1553 yılında ereğli ovasında boğduruldu. bazı yazarlar mustafa'yı[3], bazıları i. süleyman'ı bir kısmı ise hürrem sultan[5] ve damat rüstem paşa'yı[7] eleştirir. bir süre sonra ise şehzade bayezit ayaklandı. i̇ran'a gitti. şah ise barışı bozmamak için şehzadeyi katletti. bu olayda ise yazarlar şehzadeyi haksız bulurken [11], bazı yazarlar ii. selim'i bazı yazarlar ise safevi devleti'ni tahtta şehzade bırakmamak amacıyla komplo kurduğunu[18] belirtir.
mısır kaptanı piri reis 1552'de umman ve basra üzerine 30 gemiyle çıktığı seferde, hürmüz kalesi'ni kuşatmıştı. portekizlilerden aldığı haraç karşılığı kuşatmayı kaldırdı ve donanmasıyla basra'ya döndü. tamire muhtaç donanmayı orada bırakıp ganimet yüklü üç gemi ile mısır'a döndü, gemilerden birisi yolda battı. donanmayı basra'da bırakması kusur sayıldığı için mısır'da hapsedildi. basra valisi kubat paşa'ya ganimetten istediği haracı vermemesi, mısır beylerbeyi mehmet paşa'nın politik hırsı yüzünden hakkında padişaha olumsuz rapor verildi ve dönemin padişahı kanuni sultan süleyman'ın fermanı üzerine 1554'te boynu vurularak idam edildi.[19] i̇dam edildiğinde 80 yaşının üzerinde olan piri reis'in terekesine devletçe el konuldu. 12. seferini de (1553-1555) i̇ran'a yaptı. bu sefere nahcivan seferi de denir.[20]kanuni, güney azerbeycan'a gelince şah sulh istedi, 1555 yılında yapılan amasya antlaşması'na göre tebriz i̇ran'a bağdat ve gürcistan'ın önemli bir bölümü osmanlılar'a bırakıldı. son seferini (13. seferi) ise zigetvar beyi zirini üzerine yaptı. 6 eylül 1566'da öldü. bir gün sonra ise kale düştü. kanuni sultan süleyman'dan sonra tahta ii. selim geçti.[18]