0
Kromozom, (Yunanca, chromos(renk),soma(vücut); DNA'nın "histon" proteinleri etrafına sarılmasıyla, yoğunlaşarak oluşturduğu, canlılarda kalıtımı sağlayan genetik birimler. Mikronla ölçülüp ancak elektron mikroskobuyla görülebilirler.
Hücre, bitkisel ya da hayvansal her türlü yaşam biçiminin en küçük birimidir. Her hücre bir sitoplazma ve çekirdekten meydana gelir. Kromozomlar hücre çekirdeği içinde bulunurlar ve ipliksi yapıdadırlar. Kromozomlar, molekül yapıları çok iyi bilinen DNA (deoksiribo nükleik asit) zinciri ile histon denilen protein zincirinden oluşur. DNA zincirleri de özgül proteinleri sentezlemekle görevli gen adı verilen birimlerden oluşur.
Oluşum [değiştir]
Karyokine bölümü sırasında mitoz bölünmenin interfaz evresinde kromatin ağı şeklinde bulunan DNA, profaz evresinde kısalıp kalınlaşmaya başlar ve metafaz evresinde en kısa duruma gelir. Yaklaşık 10.000 kat kısalmış haliyle ışık mikroskobunda 100'lük objektifte incelenebilir. Kromozomlar, i, V, J harfleri gibi biçimlerde görünür ve boyutları mikronla ölçülür. Kromozomların sayısı canlı türleride değişiklik gösterir. Örneğin sirke sineğinde 8, kurbağada 26, farede 42, köpekte 78 kromozom vardır. insanın kromozom sayısı ise 46'dır. 22'si çift otozom kromozomdur. insan hücresinde 1 çift de eşeysel kromozom bulunur ve toplam sayı 46 eder. Eşey kromozomları kadınlarda XX, erkeklerde XY dir.
Döllenme sırasında annenin yumurtasındaki 23 kromozom, babanın spermindeki 23 kromozomla birleşir. işte bu 46 kromozom insanın yaşamında belirleyici rol oynar. Kromozomlarda yer alan ve sayıları 25 bin ile 30 bin arasında olduğu tahmin edilen genlerin oluşturduğu zincir, kişinin göz renginden boyuna, yaşam süresinden yakalanacağı hastalıklara kadar pek çok şeyi programlar. Bu genetik programlar, nükleotit denen (A, T, C, G) yapıların farklı dizilimleriyle şifrelenir.
Kromozomların mikroskop altında incelendiği bilim dalına "Sitogenetik" adı verilir. Bu şekilde kromozom sayısında (ör. Down sendromunda 47, Turner sendromunda 45) veya yapısındaki (delesyon veya translokasyon vb.) değişiklikler bu şekilde saptanabilir. Ancak kromozomlardaki bir değişikliğin mikroskopta görülebilmesi için en az 3 milyon nükleotitlik bir kısmın değişmesi gerekir, daha küçük değişiklikler ancak moleküler genetik yöntemlerle incelenebilir.
insan Kromozomları [değiştir]
Hücrede bölünme zamanının dışındaki dönemlerde DNA uzun ve ipliksi şekil alır. Bu şekle "kromatin ağ" denir. Bölünme esnasında kromatin ağ kısalır ve kalınlaşır. Böylece kromozomu oluşturur. Kromozomun yapısında DNA ve protein vardır. Kromozomların şekli, büyüklüğü ve sayısı her tür için farklı ve sabittir. Aynı kromozom sayısına sahip olma iki canlının birbirine benzemesini gerektirmez. Canlıların benzerliği farklılık ve gelişmişlik kromozom sayısına değil DNA'daki bazı dizilişlere bağlıdır.
insanda 46 adet kromozom bulunur. Bunların içerdiği baz sayıları şöyledir:
Kromozom
Gen sayısı
Baz sayısı
Tanımlanmış bazlar[1]
1
3,148
247,200,000
224,999,719
2
902
242,750,000
237,712,649
3
1,436
199,450,000
194,704,827
4
453
191,260,000
187,297,063
5
609
180,840,000
177,702,766
6
1,585
170,900,000
167,273,992
7
1,824
158,820,000
154,952,424
8
781
146,270,000
142,612,826
9
1,229
140,440,000
120,312,298
10
1,312
135,370,000
131,624,737
11
405
134,450,000
131,130,853
12
1,330
132,290,000
130,303,534
13
623
114,130,000
95,559,980
14
886
106,360,000
88,290,585
15
676
100,340,000
81,341,915
16
898
88,820,000
78,884,754
17
1,367
78,650,000
77,800,220
18
365
76,120,000
74,656,155
19
1,553
63,810,000
55,785,651
20
816
62,440,000
59,505,254
21
446
46,940,000
34,171,998
22
595
49,530,000
34,893,953
X Kromozomu
1,093
154,910,000
151,058,754
Y Kromozomu
125
57,740,000
22,429,293
Tümünü Göster
