bazen uğrayıp kafama esen şeyleri yazıcam

Osmanlı imparatorluğu'nun batıya doğru ilerlediği ve sınır genişlettiği en başarılı dönemlerinde, Avrupa'da peşpeşe kara veba ve büyük kıtlık yaşandı. Kıtlık Rusyanın iç kesimlerine kadar yayıldı Bunu takip eden ve toparlanmakla geçen sürecin sonunda, olaylar 16. yy.da Büyük Köylü isyanı patlak verişine kadar zincirleme şekilde gelişti.

Osmanlı'nın o kadar hızlı ve görece kolay büyümesi, tesadüf değildir. Lakin buradaki maksat, Osmanlı'yı, "bunlar hiçbirşey başarmadılar aslında" diye kötülemek de değildir.

Şöyle düşünelim: Veba, neden Ortadoğu coğrafyasına, hatta Grek egemen Balkan ve Akdeniz coğrafyasına şiddetle nüfuz edememiştir? Akdeniz ikliminin nemli olması, orta kuşağın güneyinin daha ılıman olması, mikrobun üremesi için daha elverişli değil miydi?

Elbet öyleydi. Lakin, latin ve grek toplumları çok önemli bir teknolojiye sahiptiler. Bu teknolojinin adı "sabun" idi. Ellerini yıkamayı biliyorlardı.

Ortadoğu'da ise, gıdayı çürütmeden saklayabilecek mutfak kültürü vardı ve büyükbaş hayvan dışkısı, çöl ortamında çok hızlı kuruyordu. Ayrıca, ortadoğu o esnada rönesansını yaşamaktaydı ve tıp ile kişisel hijyen ve bakım dönemine göre son raddede ileride idi.

Yani uygarlıklar çatışmasında yenme ve yenilme, basit destansı olaylara, abartılı kahramanlıklara bakmaz sadece. Öyle olsa idi, Avrupa uygarlığının doğum noktası sayılabilecek olan Yunan uygarlığı, bu gün tüm dünyaya egemen olurdu. Zira ilyada ve Odyssea'a bakarsanız, tüm dertlerinin yiğitlik olduğunu görürsünüz. Sparta'lılar, zayıf çocukları besleyip büyütmez, ölüme terkederlerdi. Şimdi kalıntılardan başka birşeyleri yok bu dünyada sağ kalan.

Tarihsel determinizm böyle bir şeydir. Bir olgunun ortaya çıkış sebeplerini romantizme indirgeyemezsiniz. Olgunun temas ettiği, etkileştiği herşeyi hesaba katmanız, nedenselliğini iyi anlamanız gerekir. Böyle bakarsanız, bir sabunun bin mızraktan kıymetli olduğunu anlarsınız.

Bunu anlarsanız, içinizdeki milliyetçilik yavaş yavaş ölmeye başlar. Dünyayı daha bilimsel gözlerle görebilmenin ilk adımıdır determinizmi anlamak. (Belki sonrasında bunu aşmak da gerekir, ama yükselmek için önce, onun üstüne sağlamca basmalıdır akıl.)

Şüphesiz herkes, takdire şayan bir meziyeti, övgüyü hakeden bir yönü olsun ister. Kimi bunu geçmişte arar, kimi de başka türlü pek çok şeyde. Ama bilim böyle değildir. Eşyanın tabiatı niyetlere ve şahıslara bakmaz. Evrenin kanununca ve varlığınca cereyan edip geçer. Övgü, yalnızca bu hakikati idrak edip, tevazuyu keşfedebilmiş kimselerin hakkettiği basit bir ikramdır sadece.

Tarih iyiler ve kötüler şeklinde sınıflandırılmaz. Tarihte yalnızca oluşlar ve oluşlara, doğru ya da yanlış yöntemle karşı koyuşlar vardır.

Sabun yoksa, okların menzili mühim değildir.
Tüfek varsa, sabunun katranı fayda etmez.

Şeyler şeylere gebe halde akar geçer zaman.

... vesselam...

yokluğunda resmine baktım biliyor musun?

döneceğini bilmenin güzelliği kadar, yanımda olmayışının tesiri de büyük üstümde. başım ne zor kalktı, kafam ne zor açıldı bir bilsen... minik tembelim benim, senmişsin meğer, elimin, gözümün, kalbimin alıştığı sıcaklık. bir ahenk, bir aşk, bir tatlılık ekgibmiş hayatımda, yokluğunda seni hiç bilmediğim günleri hatırladım üpertiler pahasına.

insanız, fânîyiz sonuçta, büyük anlamlar çıkmaz buradan. ama küçüksek de, o küçük oluşumuza da sığmıyor işte bazı şeyler. seni sevmek gibi mesela, beni sevmen gibi, benden, benim ötelerime uzanan, ufacık ama çok derin bir enginlik. rüya gibi işte, tartsan bir gram bile çekmez, ölçsen, saniyelerle sınırlı lakin son derece gerçek ve güçlü bir varlık, kendi hududunca.

yani diyorum ki, tüm bir insanlık ya da tüm bir kainat değilse de, senin benim payımıza düşen kadar, tek tek hem sen hem de benden fazla bir "biz". işte anladığım şey, "biz"in benden ne kadar da büyük olduğu, ne kadar da zarif olduğu.

insan nefesinin kıymetini, nefesi kesilene kadar bilemezmiş. öyle düşün işte. bir ciğer çekimi, tek kişiye yetecek kadar hava belki, ama o hava ki, dikkat kesil, göreceksin, belki de şu göğün tamdıbına dek. zira aldığı nefeste nerenin havasını çeker içine insan? havanın zerrecikleri, oda oda, kutu kutu birbirinden ayrı mı?

aşkı da öyle düşünmek lazım. seninle geçirdiğim anlar, "biz"in hangi keskin parçası olurdu, durup parmakla gösterecek olsam? en uzağı? en yakını? en büyüğü? en küçüğü? mümkün mü seni böyle cetvel cetvel bölmek?

değil işte. değilmiş ki, o sebepten ben sensiz geçen şu anlar, bir ömür mü yoksa bir lahza mı seçmekte zorlanıyorum.

ne tatlıymışsın, güzelmişsin, zarifmişsin meğer. hani hep oradadır, bilirsin ama, arada bir kaldırıp başını, bakarsın ya doğrudan güneşe, işte şu özlem içerisinde öyle netleşti bendeki yerin. yanlış anlama, kahrolmuyorum, yiyip bitirmedim kendimi, dövünmüyorum azıcık öteme düştün diye.

ama sensiz geçen anlarda varolmak için normalde olduğundan biraz daha fazla çabalamam, yorulmam, tahammül etmem gerekiyor. ölmedim elbet ama, daha hızlı yaşlanıyorum sen etrafta değilken. hayat, işte böyle küçük küçük inciniş ve sevinişlerin yekünü olmasıyla şöhretli ya hani, sen de benim küçük küçük sevinişimde gerçekleşen varlığın ve küçük küçük incinişlerimde sivrilen yokluğunla birikip hayatımın yekünü oldun galiba.

küçümsememek lazım hiçbirşeyi. bir an on yıllara, bir adım uzun yollara evriliverir, şaşar kalırsın. gerçi hiç beklenmedik değildi bana gelişin. ama yine de şükretmeyi şart koşacak kadar şaşırıp sevindim. bazı sabahlar insan uyanıp da elini kolunu bütün ve ikiz bulunca sevinmeli. keza sen de, varlığına alışsam da, elim kolum gibi bütün bir biz olduğumuzda sevindiriyorsun beni.

pek olağanız seninle. dikkat et hiçbir maceramız yok, büyük büyük anlatılar, mitleşmiş laflar, insanı fenalaştıracak cinsten anılar falan... fakat yaşını başını almış kimseleriz ki ben bundan doğan sakinliğine ayrı vurgunum senin. basit bir kek, tutulan bir çakmak, bir tost, birbirimize yalandan nispet yaparak kumbaraya attığımız üç beş demir paracığın kurduğu lisan, senin benim gibisine, bir kıtayı keşfetmek kadar mucizevi gelivermesin mi?

miniciğimsin. kocamanımsın. zor olan bende bir ben bulmaktı evvelden. şimdi -ki bin kere mükafattan sayarım- sende bir sen bulmamın neşesindeyim. yokluğun varlığın bir değil elbet, ama ırak bile olsan, varolduğunu bilmek gibisi de yok.

olgunluğumun sana denk gelişi, bu denk gelişin tazeliği, uyandırdığın kalıcı duygu, rastlaşmamız, konuşmamız, atışmamız, dondurma sevdandan yüzbirde açamadığın ellere kadar, çok seviyorum seni.

ne farkettim biliyor musun?

senden sıkılmak diye birşey yok galiba. yeni birşey olmuyor her gün, ama bir o kadar da tükenmekten, bitmekten, bende yitmekten uzaksın. galiba bir kısmı yaşla gelen bir şey bunun. kalan büyük kısmını da sen gelirken evden getirmişsin belli ki. sen ne kadar çok olursan, sana özencim de bir o kadar çoğalıyor.

laf uzar. beni zaten bilirsin, gevezeyim. o kadar gevezeyim ki, ellerim yoruluyor bazen yazmaktan.

işte o sebepten, gel.

özledim ya, çok ya hani, o sebepten gel.

sensiz eksiğim, bunu gün gibi görüyorum ya hani, o sebepten gel.

gel de, gözüm gözüne düşsün diye gel. elim elini çalsın diye gel.

çok seviyorum diye, canımsın diye gel.

-deizmin yükselişi-

islamcılık, çatışmacı bir ideoloji olarak din kozmetiğiyle bir yere kadar gelebildi. dünya düzeninin dışında kalmamaya ve onu, onun içinden dönüştürmeye zaten çok evvelden, islam beldesi, islam devletine dönüştüğü gün karar vermişlerdi.

şimdi müslümanlar, eklemlendikleri dünya düzeni içerisinde ortasınıflaşıyor, burjuva devletin yoğurabileceği yerlerini yoğuruyor, yoğuramadığı yerlerini boyuyor fakat harcına asla katılıp onun hammaddesini değiştiremiyor. bilakis, değdiği her yeri, vaktinde saldırdığı şeye dönüşüyor. zira sınıflılığın harcı, devletin ve hiyerarşik toplumun harcı biriciktir, ya onu çöpe atar ya da onun içinde kaybolursunuz, üçüncü yol yoktur.

işte bu ortasınıflaşma ivmesi içerisinde, din de atılacak yüklerden biridir, sekülerleşmek onun yazgısıdır. yaratıcı önce metafiziğe indirgenip erişilmezleşir (klagib din), sonra anlaşılmazlaşıp sözlerini yitirir ve yaratıcının varlığından evvel sözleri terk edilir (deizm), en son yaşam pratiğinden tamamen silinmiş ve insanın tarihsel varlığı hakkında hiç bir şey söylemeyip onu sadece birey olarak ele alıp ödüllendiren ya da cezalandıran bu tanrının varlığı da tamamen inkar edilir (ateizm). ki bu oldukça kolaydır, zira insanlığı tek tek birey birey ele alan o tanrı, kişileşmeye maruz kaldığı raddede ölümlüleşir ve ölür, o artık yoktur, bu haliyle de hiç var olmamıştır. rahmetinden beri, tarihten gayrı bir rab, hiç’in ta kendisidir. bireysel pratik içerisinde, tüm dokungaçları soyutlaşmış olan bu tanrının kendisi ne kadar hiçleşmişse, kulu da bir o kadar binleşmiş, kaderinin anlamından uzaklaşmıştır.

gelgelelim dinlerin fosilinden arta kalan dna’larla inşa edilmeye çalışılan seküler etik de bu dönüşüme karşı duramaz. insanın adanışı ve aldanışı eksenindeki merkezlerin koordinatları saptıkça, çoğulculuğu kuran tüm zemin yerle bir olur, ilkellik yerini donanımlı bir vahşiliğe bırakırken tüm dayanışmacı kaideler çürüyüp gider, ortaya çağımızın pisliği dökülür. ataları kırsaldan kente göçerken kolpalaşan torunlar, nihilizmin, nihilizmi bile tanımayacak kadar uç bir formunu yaşamaya başlarlar.

işte burası cehennemdir. ciks tatmin etmekten uzaktır, uyuşturucular uyuşturmaya, zaferler galibiyet duygusu yaşamaya yetmez. bilgi cehalete, varlık kıtlığa hizmet eder hale gelir. insan, ta en başından yanlış insan oluşunu kurgulayarak geldiği bu yerde neyi tutsa elinde kalır. geçmişin filozofları, günün şairleri, yarının önderleri onu kurtaramaz. dönüp ölüme bakar, kesin bir son gibi görünse de ölümün anlamsızlığı bireyi daha da boş bir kafanın tuzağına düşürür.

artık yaşamaya da düşünmeye de değecek bir şey kalmamıştır.

varlığı bir imajdan ibarettir ama bu görüngeyi estetik gibi antik cetvellerle ölçmeye yakınsayacak bir zemin de yoktur.

böylelikle, hayvandan aşağı, teçhizatlı bir bakteriye denk sayılabilecek, asimetrik bir hayat yaşar, ve sormadığı tüm soruları ve bulmadığı tüm cevaplarıyla ölür.