Osmanlı’yı “akılcı” ve “bilimsel” ölçülerde alabildiğince eleştiren Atatürk, asla bir “Osmanlı düşmanı” değildir. Osmanlı tarihinin, Türk-islam tarihinin çok önemli bir bölümü olduğunu da her defasında vurgulamış, özellikle bazı Osmanlı padişahları ve bazı Osmanlı büyüklerinden övgüyle söz etmiş, genç kuşaklara onların mutlaka anlatılması gerektiğini belirtmiştir.

örnekler;
*Atatürk daha Harp Akademisi’nde öğrenciyken tuttuğu notlarda Yavuz Sultan Selim’i, Çaldıran’da soğukkanlılığını hiç kaybetmediği için takdir etmiştir.

• 3 numaralı not defterine, “Meşhur Osmanlı Kumandanları” başlığı altında Makbul ibrahim Paşa ve Lala Mustafa Paşa’nın biyografilerini yazmış, her iki Osmanlı devlet adamından da övgüyle söz etmiştir.

• Atatürk, Türk-islam tarihindeki bütün önemli isimler gibi Osmanlı tarihinin abide isimlerine de gereken önemi vermiştir. Atatürk’ün en çok değer verdiği tarihi isimlerin başında Hz. muhafazid, Cengiz, Timur, Yıldırım ve özellikle Fatih gelmektedir.

• Hz. muhafazid için, “Benim senin adın silinir; fakat o ölümsüzdür” demiş.

• Yıldırım için: “Bir gün ressamlar kahramanlık simasını kaybederlerse Yıldırım’ın şahsında bulabilirler” demiş.

• Timur’u çok akıllı bulmuş, “Onun yaptıklarını ben yapabilir miydim, bilmiyorum” demiş,
Çok önem verdiği Fatih’ten: “Büyük adamdı büyük…” diye söz etmiş ve istanbul Rumeli Hisarı’na bir Fatih heykeli diktirmek istemiştir.

Yine istanbul’a Barbaros Hayrettin Paşa, Timur, Mimar Sinan ve ibn-i Sina’nın heykellerini diktirmek istemiştir.

Atatürk, 1930’lardaki tarih çalışmaları kapsamında Osmanlı tarihinin de bilimsel bir şekilde araştırılmasını istemiş veTarih doktorası yapan manevi kızı Afet inan’a ünlü Osmanlı denizcisi Piri Reis’in hayatını araştırma görevi vermiştir. Afet inan’ın Piri Reis araştırmasıyla bizzat ilgilenen Atatürk, Afet inan’ın ihtiyaç duyduğu arşiv belgelerini bizzat kendisi temin ederek Cenevre’ye Afet inan’a göndermiştir.