eger tarih bilginiz lise mufredatindan ibaret ve muhakeme kabiliyetiniz bir comar kadarsa, onunuze konan sudur; ataturk geldi hepimizi kurtarip demokratik cumhuriyeti kurdu.

ataturkun ulkenin dort bir tarafinda olan kucuk gruplari birlestirip, kurtulus mucadelesini organize ettigi, strateji dehasi oldugu dogrudur. o olmasa kucuk gruplarin verdigi mucadele topyekun bir milli mucadeleye donusmeyecekti.

aslinda osmanlidaki turklerin milli bir kimlige sahip olma ve modernlesme istegi kurtulus savasindan cok daha onceye dayanir. turklerin bu istekleri sarayin baskisina ragmen galip geldi ve once birinci mesrutiyet sonra temmuz devrimi olarak bilinen ikinci mesrutiyet sonra da islahat hareketine kadar vardi, hatta jon turklmer ve ittihatcilarin dogumuna sebep oldu.

osmanlida turkler sarayda calisamazdi, yoksuldu, kendi vataninda ikinci sinif muamelesi gorurdu. mesela osmanli bankasi bir muslumana kredi vermek icin bir hristiyan kefil getirme sarti kosardi. osmanlida bir turk olarak izmirin sahillerinde yuruyemez, istiklal caddesine cikamazdiniz. ticaret yapmaniz imkansizdi, ticaret tamamen hristiyanlarin elindeydi.

ataturk saltanati yikmadi, saltanat yaptiklari ile kendi kendini yikti. ingilizlerle el ele verip haci hocalari insanlarin uzerine salarak halkin dini duygularini somurdu. yaptiklari bugun akp ile tamamen paralellik icindedir. vatandasin her istegini baski ve korkuyla yildirma yolunu secti. ve etki tepki prensibi devreye girdi, bu baski sarayi vurdu. oyle ki iktidardaki ittihat ve terakki firkasi padisahi selanige surgun etti ve ev hapsine mahkum etti. halk sevinc icindeydi. yoksul ve perisan halk osmanli sarayindan nefret ediyordu. ittihat ve terakki sarayin guclu oldugu zamanlarda halka zulm eden memurlari, pasalari, sadrazamlari topladi ve onlari tukuruk cezasina carptirdi. yani halkin ortasina cikarip suratina tukurttuler.

bundan anlatmak istedigim, osmanlinin yikilip kullerinden piril piril bir cumhuriyetin dogusu bir anda olan birsey degildi, bir surecti ve halkta kesinlikle karsiligi vardi.

mesela milli mucadeleden cok once ulkede latin harfleri kullanilmaya baslanmisti. okumus kesim, latin harfleri kullanirdi ama turk dilinin fonetigi tam olarak duzenlenmedigi icin genelde fransizcanin fonetigi kullanilirdi. ornegin kartvizitlerde eauvoukatte yazardi, avukat kelimesinin latin harfleri ile nasil yazildigi daha merkezi bir kurum tarafindan duzenlenmemisti.

osmanlida okumus turk kesim, turk milletinin gordugu muameleden hicap duyuyor ve saraya karsi muhalifti. osmanlinin taktigi fes bile sariga alternatif olarak bir modernlesme hamlesi olarak gelmisti. fesle gelen birsey daha vardi, mendil. ulkede dikis makinesi bile olmadigindan, kenari islemeli mendiller taa fransadan gelirdi.

osmanli zamaninda izmir parisi andiriyordu. sporting club, racing club, operalar, italyan kafeleri, binicilik klupleri, rum madamlarin randevu evleri. ama bunlarin tamami levanterlere yani avrupali tuccarlara hizmet ediyordu. avrupalilarin disinda oralara alinan ikinci grup rumlardi, tahsilli turkler ise cok kucuk bir azinligi olusturuyordu. rumlar turklerin bu mekanlara alinmamasi icin yogun bir lobi calismasi yurutuyordu. kisacasi izmir gorunuste cok modern ve guzel bir sehirdi ama turkler kendi vataninda ikinci sinif muamelesi goruyordu. kahvehaneler ve nargilecilerde tabure uzerinde gunlerini geciriyorlardi. soyle bir ornek vereyim, klagib bir turk ki giyim kusamindan insanlar daha cok ayriliyordu birbirinden, sirf bir italyan kafesinin onunden gecip goruntu kirliligi yarattigi icin osmanlinin zabitleri tarafindan falakaya yatirilirdi.

milli mucadelenin aslinda temelini olusturan en buyuk dinamiklerden biri de turklerin kendi vataninda gordugu ikinci sinif insan muamelesiydi. bu anlamda guney afrikadaki zencilerle benzerlik gosterir.

diger bir dinamik ise, okumus turklerin avrupada esen ve ilerde ikinci dunya savasinin baslamasina ve hitlerin dogmasina sebep olacak akimlardan etkilenmesiydi. aslinda bu kesimin gosterdigi mucadeleyi kucumsememek lazim. bircok tahsilli, kalbur ustu turk, halk gibi giyinir ve koy koy gezerek fikirlerini anlatir, insanlari orgutlerdi. gercekten de seckin olmak yerine halkciligi secen bu insanlar bu ulkenin kaderini derinden etkilemistir.

mesela ingilizler birinci dunya savasini kaybeden osmanliya istanbulu prenslik yapip padisaha vermeyi teklif ettiklerinde saray bunu kabul etti. hatta ingilizler istanbulu osmanli sarayini korumak ve ittihatcilerden temizlemek icin isgal etti.

ayni teklifi izmir valisi rahmi bey'e goturduler. izmiri prenslik yapip rahmi beye vermeyi teklif ettiler ama rahmi bey buna siddetle karsi cikti. bunun uzerine ingilizler izmiri vurmakla tehdit ettiler. bunun uzerine halk rahmi beyin onderliginde uzerine teneke teneke gaz yagi baglayip, avrupali hristiyanlarin konaklarini, mekanlarini basti. boylece izmir vurulursa cikacak yanginlarla hristiyanlarin mali mulku ve canlari en buyuk zarari gorecekti. bunun uzerine ingilizler izmiri vurmaktan vazgectiler. buradan kahraman rahmi bey ve izmir turklerini de yadedelim.

son olarak atatur ile ittihatcilarin farkini ortaya koyalim. aslinda ittihatcilar ilerici, vatansever ve idealistti. ama hayalperesttiler ve osmanli topraklarini geri alma hayali ile yasiyolardi. bu hayalperestlikleri neticesinde derdest edildiler, bi kismi yurtdisina kacti ve fransada ermeni tasnak partisinin suikastlerine kurban gitti, bir kismi idam edildi en sanslilari ise surgun edildi. ataturk ittihatcilarin hayalperest fikirleri belirginlesince ittihatcilarla arasina mesafe koydu. ataturk ulkeyi en az zararla duze cikarmayi hedefliyordu, en onemlisi osmanlinin isgal ettigi topraklarin faydadan cok zarara yol actigini anlamisti. netice olarak turkiyeyi turklerin gercek vatani olan, ki osmanli zamaninda da turkiye cumhuriyetinin sinirlarinin oldugu bolgeye "turkey" deniyordu, turkiye topraklarinda kurdu. yani ataturk bir vatansever, idealist olmasinin yaninda gercekci ve mantikliydi.

enver pasa mi? cocuk gibi bi adamdi. vatanseverdi, heyecanliydi. alman enver pasa dendigine bakmayin, osmanli topraklarindaki ingiliz hakimiyetine karsi almanlara yakindi ama gayet turktu. ama duygulari ile hareket ettigi icin ulkeye faydadan cok zarar getirdi. ermeni techirinin fikir babasidir. ayrica bulgaristan cihan harbinden cekilince, balkan cephesinin cokmesi neticesinde yenilgiyi kabul eden osmanlinin kararina karsi cikmis ve osmanlinin tek basina kaninin son damlasina kadar savasmasini savunmustur. neyse ki bu fikri itibar gormedi ve turkler ataturk onderliginde milli mucadele icin kendini toparlayacak ve orgutlenecek zamani buldu.

bu arada okumus turklerin cogu asker kokenliydi cunku bir turkun yurtdisinda tahsil gorup doktor, avukat olmasi neredeyse imkansizdi. ancak orduya girerek boyle bir imkana sahip oluyorlardi. bu yuzden savasta turkler kendini yetistirmis tahsilli insanlarini yitiriyordu. savas cephesinde zaten askerden muaf olan ermeni, rum doktorlari goremezdiniz. onlar konaklarinda savasin bitmesini bekliyordu.

-the end-