american history x

Sonda söylecegimi basta hemen dile getireyim, bu hemen herkes tarafindan begenilen ve neredeyse "kult" olarak adlandirilan film irkci bir filmdir. Irkciligin yayginlasmasi acisindan bakildigi vakit olumsuz sonuclari olan bir yapimdir. Bana göre toplumsal zarari olabilecek, gencler üzerinde kötü etki birakacak bir sinema güzelidir.. Baska acidan seyri keyifli, etkisi sarsicidir ama biraz da "kandirikcidir".

Yaklagib sekiz yil önce bu filmi ilk izledigimde cok etkilenmistim.. Bir seyler rahatsiz etmisti belki ama üzerinde durmadim ve yakinimda olan insanlara hemen izlemesini tavsiye ettim ki bu arada ben bir daha izliyorum.. Ve fakat her izleyiste rahatsizlik boyutu gittikce artmakta ve kaynagi da bilinmemektedir. Isin "film" yönü degil siyasi kurnazligi beni biraz endiselendirmistir. Film sonunda hissettiginiz tuhaf bir aci sizi birakmaz.. Kaynaginin ise muazzam bir ironik yaklasim ile diplere gömülmesi kesinlikle zekice buldugumu da saklamiyorum..

Konu irkcilik.. Irkci bir abi, demokrat abla ve abisine özenen gelecegin güzel irkci kardesi. Abi Derek ya da Edward Norton, örgütlenmenin popüler cocugu ve reisi durumunda. Kardesi feci sekilde abisine özenmekte.. Film, Flashbacklerle sizi sürekli gecmise zütürüyor ve Derek'in nasil irkci oldugunu cok iyi bir sekilde gösteriyor.. Babasinin irkci tutumunun ve ogul üzerindeki etkisini. Yalniz, bu irkciliga gecisi o kadar muthesem bir sekilde yapiyor ki film, basinda izleyen hemen herkes biraz olsun hak vermek durumunda kaliyor. Derek'in neden irkci oldugu argümanlari cok kuvvetli bir sekilde temellendirilmistir. Babasi bir itfaiyeci.. Görev sirasinda ölüyor. Oglu Derek bu ölümü muhtesem bir sekilde analiz ediyor. Babasi öldü cünkü; Amerikada varolan göcmen yasasi geregince ise alinmasi gereken iki "iyi" beyaz yerine zorunluktan dolayi alinan siyahlar yüzünden. Eger ki siyahlar ya da böyle bir göcmen yasasi yürürlükte olmasaydi babasinin yaninda o yeri hakeden belki iki beyaz olacakti. Babasinin yaninda calisanlar o isin ehli olduklari icin degil göcmen yasasi geregince zorunlu olarak ise alinmak durumunda kalan ve muthemelen digerine göre daha "egitimsiz" iki siyah vatandas..

Muhtesem degil mi ?

Keza marketlerde ve her yerde o kosullarin olagan sonucu olarak konuslandirilan asyalilar ile issizlik arasindaki kurdugu iliskiye kadar siradan bir insani dahi "irkci" yapacak o kadar kuvvetli argümanlar filmde sunuluyor ki inanamiyorsunuz.. Ve siz bir izleyici olarak "irkcilik" basligi altinda sunulan bu argümanlarin cürütülmesini bekliyorsunuz.. Zira..

Derek, simdiki zamanda saclarini uzatmis tüm o pisligin disinda kalmistir. Ve biz bekliyoruz bu sunulan tezlerin cürütülmesini, irkciligin anlamsizliginin filmde islenmesini ve fakar o da ne..

Derek Hapishanede irkdaslarim dedigi insanlarin para alisverisi nedeniyle düsmanlarla isbirligi yapmasindan ve bir kac kuru nedenden dolayi onlara tavir aliyor. Bu tavir sonucu hapishanede bizzat irkdasim dedigi insanlar tarafindan tecavüze ugruyor iste bu yüzden dönüsüm basliyor.. Ve artik o irkci degil..

Ortalama insani dahi irkci yapabilecek argümanlarin sunumundan sonra bu ve diger bütün hastalikli zihniyetleri etkileyecek, irkciliga karsi elle tutulur tek bir argüman sunmuyor film size. Daha da önemlisi aslinda bu konuyu islemiyor bile.. Yukarida, havada birakiyor. Gönül rahatligiyla irkci insanoglu hapistekiler icin "paraci, davaya adam gibi kendisini verememis it sürüsü" der gecer gider üzerinden.. Ama özünde irkciligina zeval gelmez.. Ve fakat uzunca bir süre islenilen Derek'in nasil irkci oldugu ise tam bir ajitasyondur. Ve bu film aslinda tehlikelidir de bu acidan..

Sonuna deginmiyorum bile..

Bu ayrimci zihniyete sahip bosbeles kitlenin kendi capinda calip oynadiklari kötü niyetli filmler vardir.. Ya da söylemi önceden belli olan yapimlar.. Bunlar tehlikesizdir. Capi kadar ses cikarirlar.. Asil tehlike ise bence budur. Velhasil muhtesem bir ironi vardir aslinda Amerikan History X'de. "Irkciliga karsi film, helal olsun" derken icten ice büyüttükleri ayrimciligi cok kimse görmek istemez..

Amerikan History X film olarak cesitli acidan muhtesem veya igrenc bulunabilir. Oyunculuk elestiri noktasi olur ,acilar girer araya, ifadeler ayri ayri ele alinir filan.. Toplamda filmden cikan ya da filmi seyreden kitlenin beyninin icerisine yerlestirilen irkci tohumlar ise görünmez kilinmistir. Üstelik muhtesem de bir kilif gecirilmistir üzerine..