almanların 4 bin yıllık tarihi

kanûnî sultan süleyman
kanûnî sultan süleyman 27 nisan 1495 de trabzon'da doğdu. babası yavuz sultan selim, annesi hafsa hatun'dur. osmanlı padişahı kanuni sultan süleyman'ın frençe kralına yazdığı mektupta kürdistan kelimesini kullanmaktadır.

kanûnî, azamet ve haşmetini ifade eden şu mektubunu, fransa kralı i. faransuvaya yazmıştı :
ben ki, akdenizin ve karadenizin ve rumelinin ve anadolunun ve karaman ve rumun ve dulkadir vilayetinin ve diyarbekirin ve kürdistanın ve azerbaycanın ve acemin ve şam ve halebin ve mısırın ve mekkenin ve medinenin ve kudüsün ve bütün arap diyarının ve yemenin ve ecdadımın fethettikleri daha birçok diyarın sultanı ve padişahı sultan bayezid han oğlu sultan selim han oğlu sultan süleyman hanım; sen ki frençe vilayetinin kralı françeskosun...

idris-i bitlisî
15. yüzyıl osmanlı âlim ve devlet adamlarından idris-i bitlisî adından da anlaşılabileceği gibi bitlis te doğdu, fakat doğum târihi belli değildir. idris-i bitlisî nin babası soylu kürt ailelerinden alim ve mevlânâ şeyh hüsâmeddîn ali bitlisî ydi. akkoyunlu sultanı uzun hasan ın dîvânında uzun zaman nişancılık (padişah divanı üyeliği) yaptı. şah ismail, tebriz i fethederek akkoyunlu devletini yıkınca idris de osmanlı sultanı ikinci beyazıd han tarafından istanbul a dâvet edildi. idrisi, osmanlı ülkesine gidip istanbul da ii.beyazıd la görüştü. padişah bu kürt din âlimine büyük saygı gösterip ona önemli vazifeler verdi. arap ve acem kazaskerliğine tâyin etti (osmanlı döneminde mahkemelerin en yetkilisi) ve ondan bir osmanlı târihi yazmasını istedi. o da bu emir gerçekleştirerek 80.000 beyitlik heşt-behişt (sekiz cennet) adında farsça bir eser sunar. idris, osmanlı nın ilk sekiz padişahının hayatını anlatan heşt behişt (sekiz cennet) adlı ünlü eserini yazarak sultan a sundu.
büyük alim şeyh idrisi bitlisi heşt bihiştadlı kitabında şöyle der:
tebriz in fethinden dönüşümüzde yavuz sultan selim bana, kürdistan ın çeşitli yerlerindeki kürd beyleri ve emirleri ile görüşmemi ve onların hepsine, osmanlı bayrağı altında, osmanlı hükumetine boyun eğmelerini söylememi emretti. bu sıralarda kürdistan; tebriz yakınlarından malatya ya kadar, güneyde musul a kadar yayılıyordu. ancak bu yoldaki çalışmalarımız istenilen sonuca ulaşamadı.
yaşadığı asrın ileri gelen âlimlerinden olan idris-i bitlisî nin sohbetlerine pâdişâhlar, devlet ileri gelenleri büyük ilgi gösterirlerdi. bir müddet yavuz sultan selim hanın sohbet arkadaşlığını yaptı. 1520 (h.926) senesinde yavuz sultan selim in vefât ettiği sene vefât etti.

nicolas de nicolay
nicolas de nicolay 1517-1583 yılları arasında yaşamış fransız gezgini, haritacı ve polis şefidir. avrupaya bir çok geziler yapan nicolas de nicolay fransız kralı henri ii tarafından saray coğrafyacısı olarak atanıp türkiyeye yollanır ve 1558 de anaodolu gezisini tamamlar. seyahatlarından birinde ermenistandan bahseder. ermenistanın asya da bir bölgede olduğunu ve bu bölgede ararat (ağrı) dağının olduğunu anlatır. ararat dağının diğer bir adıyla gordian dağı olduğunu yazar. hz. nuh un gemisinin de bu dağın tepesinde yattığını söyler (nicolas de nicolay, 1558, the nauigations into turkie, s. 134).

şeref han
bitlis kürt hükümdarı, tarihçi, yönetici, yazar ve araştırmacı şeref han tarafından 1597 tarihinde farsça olarak yazılmış olan şerefname, bir kürt tarafından kürt tarihi hakkında yazılmış en eski eserdir. şeref han (şeref-xan), şemseddin han'ın oğlu ve osmanlılarla 1514'te ittifak andlaşmasını imzalıyan ünlü şeref han'ın torunudur.
beş bölümden oluşan bu dev eserin giriş bölümü;
kürt toplulukları ve durumlarının açıklanması hakında,
birinci safha; kürdistan ın saltanat bayrağını bağımsız olarak yükselten ve tarihçiler tarafından sultanlar ve krallar arasına dahil edilen hükümdarlar hakkında,
ikinci safha; saltanat ve bağımsızlık iddiasında bulunmamakla birlikte bazen kendi adlarına hutbe okutmuş ve para bastırmış kürdistan hükümdarları hakkında,
üçüncü safha; kürdistan ın diğer beyleri ve hükümdarları hakkında,
dördüncü safha ise; bitlis hükümdarları hakkındadır.

bitlis hükümdarlarının ünvanları emir veya hakim olarak geçer şerefname yazarı bitlis emiri şerefhan a göre, kürdistan adının bu bölgeye verilmesi çok eski zamanlara dayanır ve dersim ile yöresini kapsar.
1576'da kürtlerin ilk tarihini yazan şeref han'a göre de eyyubiler bir kürt devletidir.
kürt-osmanlı andlaşması'nın mimarı mevlana idris'tir. bu anlaşmayı kabul eden ve gerekli bulan yavuz sultan selim'dir. ikisi de 1520'de maalesef ölmüşlerdir. sultan selim, mevlana idris'e -git kürdistan beylerini ve emirlerini topla, kendi aralarında bir beylerbeyi seçsinler demişti. mevlana idris ise, kürt beylerini çok iyi tanıdığı için kestirmeden bir beylerbeyi sultan'dan istemiş ve bıyıklı mehmet paşa'yı tavsiye ederek bu işi noktalamış idi. diyarbakırlı bir kürt olan bıyıklı mehmed paşa'da beylerbeyi (mirimiran) oldu fakat çok erken gitti ve bundan sonra kürdistan eyaleti başkenti'ne makedonlu komutanlar gelmeye başladı.

evliya çelebi
evliya çelebi 1611 yılında istanbul doğdu. osmanlı gezgini evliya çelebi (derviş mehmed zilli) 1640 lardan başlayarak 50 yılı kapsayan süre içinde seyyah olarak dolaşmış ve gezdiği yerlerde toplumların yaşam tarzlarını ve özelliklerini yansıtan gözlemler yapıp bu bilgileri eserinde aktarmıştır. eseri 10 ciltlik seyahatnamedir. 1682'de mısır'dan dönerken yolda ya da istanbul'da öldüğü sanılmaktadır.
evliya çelebi ünlü seyahatnamesin de kürdistanı anlatırken şöyle diyor; kürdistan; van, hakkari, erzurum, diyarbekir, cizire, imadiye, musul (kerkük te bu vilatyete bağlıydı o dönemde), şarezor ve ardelan dan bağdat a kadar uzanmaktadır.
evliya çelebi, erzurumdaki hınıs kalesi ni anlatırken bu kalenin içinde bin iki yüz hane kürt oturur demektedir.
evliya çelebi, seyahatnamesinde, kürtçeden ve kürtçenin lehçelerinden söz eder. kürtçenin zengin ve kadim bir dil olduğunu; farsça, ibranice ve dericeden ayrı olduğunu vurgular. kürt kültürünün en gelişdiği şehrin ise diyar-i bekir olduğunu yazmış. seyahatnamesine, kürtçe bir kaç şiirde eklemiştir.