biraz uzun ama tam anlamıyla kavrıcaksın olayı okumanı tavsiye ederim

Allah insanlara irade vermiştir.Biz buna cüz'i irade demekteyiz. Yani aklımız fikrimiz ve düşüncelerimiz vardır. Allah bizlere neyin doğru neyin yanlış olduğunu Kuran'ı Kerim ve Peygamber efendimiz aracılığı ile öğretmiştir. Bizlere düşen bu doğru yoldan gitmek olmalıdır. Kader ise Cenabı Allah'ın her şeyi önceden bilmesine; bildiği bu olayların ise gerçekleşmesine kaza demekteyiz. Yani deyim yerinde ise kendi kaderimizi bir yerde kendimiz belirlemekteyiz. Fakat Allah bizim kaderimizi tayin etme iradesi de vermiştir. Burada önemli olan kader konusunu iyi anlamaktır. Yani bir insan bile bile hata yapıp bu benim kaderimmiş dememelidir. Kendi irademiz ve tercihlerimiz ile yaptığımız her şey bizim kaderimiz olmaktadır.

Kader konusunu gerçek manası ile anlamanız için Allah'ı tanımanız gerek. Ancak bu tanıma sadece sözle olursa kavramdan uzak kalıcaktır.

Mesela Allah için zaman diye bir şey olmadığını söylüyoruz ama bunu idrak etmemiz şart. Zaman yok demek, önce yada sonrası olmaması anlamında. Yani bizim için geçmiş olaylar dediğimiz Allah için geçmişte değil. Yada bizim henüz bilmediğimiz geleceğe ait olaylarda Allah için gelecekte değil. Velhasıl bu şu anlama gelir, insanın kaderi Allah için herandır, insan için geçmişte yazılmış gibi algılanır. Yani kader insanın niyeti doğrultusunda hür iradesi ile seçimine bağlı ve dış etkenlerin yani bağımsız etkenlerin o insanla münasebetine bağlıdır. Mesela otobanın ortasına atlayıp kaderimde varsa araba çarpar ölürüm diyen biri bunu kendi seçmiştir. Ancak, yolun ortasına atlamak niyetinde değilde karşıdan karşıya geçmek niyetinde ise ve hızla gelen otomobili görmemişse ve o şekilde bir kaza sonucu ölmüşse o kişinin iradesi dışında dış etkenlerle yaşanan bir olaydır. Tabi bu örnekte trafik kurallarını hiçe saymadan, uygun bir şekilde hareket eden kişiden bahsediyoruz.

Sonuç olarak ortaya şu çıkıyor, insan kendine yazılan kaderi kendi iradesi ile etkiliyebilor, aynı zamanda diğer dış etkenlerin yani iradesi dışında yaşanan olaylar da o kişinin kaderinde bir rol oynuyor. Kaderi Allah Teala öyle yazdı diye değil, hayatında bütün seçimleri sen yaptın diye yaşıyorsun. Yoksa kaderimi Allah yazmış benim suçum ne diyebilirdik ama bu kendimizi kandırmaktan başka bişey olmazdı.

hz osmanın taşlanarak öldürüldüğü olayda, taşlayan grup hz. osmanı taşlarken seni biz istediğimiz için değil, Allah istediği için taşlıyoruz diyorlar(yani bizim kaderimizde seni taşlamak varmış,ne yapalım Allah böyle yazdı,o yazdığı içinde biz taşlıyoruz demeye getiriyorlar)... taşları atarkende 'seni ALLAH taşlıyor'demişlerdi... hz osman da onlarayalan söylüyorsunuz. eğer beni Allah taşlamış olsa, ıskalamazdıdemiştir.

Yani demek istediğim özet geçersem bazı olaylar allahın iradesi altında gerçekleşiyor bunlara külli irade deriz atıyorum doğa olayları ağacın yapraklarının sararması senin boyun benim göz rengim nerde doğacağımız annemiz babamız kim olacak vs. fakat bir de insan iradesi var yani cüzi irade allah bize akıl veriyor sorgualyı ndiyor iyiyi yanlışı ayırt edin diyor bize akıl vermiş diğer canlılardan üstün olarak ve sınava tabiyiz mesela ben camiyede gidebilirim kerhaneye de bilmem anlatabildim mi peki dersen hala senin kerhaneyede camiye de gitmene sebep allah ben de derim ki allah istiyor diye ben camiye ve ya kerhaneye gitmiyorum ben camiye gidiyorum diye allah öyle yazıyor yani benim oraya gideceğimi onu seçeceğimi ilim sıfatıyla biliyor ama karışmıyor anlatabildim umarım