0
Abhazların ulusunun ortaya çıkması, M.S. 8. yy'da tarih sahnesine çıkan Apsil, Abazg, Sanıg ve Misimyan adlı boyların konsolidasyonu ile gerçekleşmiştir. Kuzey-Batı Abhazya'da Bzip nehrinden Tuapse'ye kadar uzanan bölgede yasayan Abazgların, Abaza ulusunun doğması sürecinde odak noktası oldukları kabul edilir. Abazinler, 13.-14. yüzyıllarda Kuzey Kafkasya'ya göç etmiştir. Kuzeye yönelen Aşuwa (Tapanta) Abazaların göçünü 18.-19. Aşkarawa Abazaların göçü takip eder. Abazalar, Çerkezler ile birlikte kuzey batıdaki Küçük ve Büyük Zelençuk ırmakları vadilerini kapsayan Habez, Adıge-Hable ve Abaza rayonları ile Çerkessk'te yaşar. Tapantas’ta, Kbaada’daki (bugünkü Soçi’de Polyana Krasnaya) savaşta Rus birliklerine yenilerek Osmanlı topraklarına göç ettiler. Abazaların tarihsel toprakları Abaza ülkesi, Abazaşta veya olarak adlandır.
Din [değiştir]
Abazalar Sünni Müslümandır. Müslüman olmalarının da etkisiyle Abazalar, Rus yönetimin 19. yüzyılda Kuzey Kafkasya'yı ele geçirme savaşı sırasında direniş savaşına giriştiler ve Ruslara yenilerek Osmanlı topraklarına göç ettiler.
Dil [değiştir]
Ana madde: Abazaca
Abazalar, Kuzeybatı Kafkas dillerinden biri olan Abazaca konuşurlar. Abazaca, Abhazca’ya yakın bir dildir. Karaçay-Çerkesya, Abazaca diyalekt açısından Asharuwa lehçesi ve Aşuva lehçesi olmak üzere 2 kısma ayrılır. Yazın dili Aşuva lehçesidir.
Alfabe : Аа--Бб--Вв--Гг--ГВ гв--ГЪ гъ
ГЬ гь--ГI гI--ГIВ гIв--Дд--ДЖ дж
ДЖЬ джь--ДЖВ джв--ДЗ дз--Ее--Жж--ЖВ жв
ЖЬ жь--Зз--Ии--Йй--Кк--КВ кв--КЪ къ
КЪВ къв--КЪЬ къь--КЬ кь--КI кI--КIЬ кIь
КIВ кIв--Лл--Мм--Нн--Оо--Пп--ПI пI
Рр--Сс--Тт--ТШ тш--ТI тI--Фф--Уу
Хх--ХВ хв--ХЪ хъ--ХЪВ хъв--ХЬ хь--ХI хI
ХIВ хIв--Цц--ЦI цI--Чч--ЧВ чв--ЧI чI
ЧIВ чIв--Шш--ШВ шв--ШI шI--Щщ--Ыы
Edebiyat [değiştir]
Abazalar Adığe boyları arasına yerleşmesi sonucu bu boylarla yakınlıkları artmıştır. Abaza dili ile Adığece birbirinden sözcükler, deyimler alarak, birbirlerini zenginleştirerek zamanımıza ulaşmıştır. Abazaca, Abhazca ile aynı kökten olmasına karşın, gelişen Abaza Edebiyatı, dokusunu ve tadını Adığe edebiyatına yakın bir biçimde oluşturmuştur. Abaza dilinin eğitim ve edebiyat dili haline gelmesinde, ilk Abaza yazılı edebiyat yapıtlarının yayınlanmasında, Abaza Kültür ve Edebiyat dünyasının mimarı, büyük eğitimci Tobil Talustan, sözlü edebiyatın bu katı gerçekçiliğini yapıtlarına aynen yansıtmıştır.ilk yapıtlarından olan "Zuli" 1927 yılında yayınlanmıştır. Kitabın bölümleri, "Zuli, Zarila, işçi ve Çiftçi, Marje, Okul, Warad"dır. Talustan, Karaçay-Çerkes sınırları içerisinde yaşayan tüm Çerkeslere seslenebilmek amacıyla yazdıklarını önce Adığece yazmış, sonra Abazaca çevirmiştir. Abaza Edebiyatındaki yalın ve gerçekçi üslup, Talustan sonrası ürünlerde de süregelmiştir. Tobil ismail aynı biçim ve geleneği "Azamat, Dağların Karanlığı, Dağlardaki şafak, Dağlardaki Aydınlık" adlı romanlarında sürdürmüştür. Jır Hamid bu biçim ve özelliğe bağlı kalmakla beraber, Adığe öykülerinde olduğu gibi, Abazin hikâye ve romanlarında da süslü anlatımın öncülerinden olmuştur. Bunda, belki de Jır Hamid'in Khaberdey dilini yazı dili olarak çok iyi bir biçimde kullanmasının da etkileri vardır. Hamid, Talustan' dan sonra Abaza Edebiyatının ikinci temel taşıdır. Talustan'ın işlevini, kaldığı yerden o sürdürmüştür. Başlıca yapıtları "Özgürlüğü Olmayan Kadınlar, Oğlunun Kahramanlığını Anaya Göstermediler, Küt Burunlu Prens, Mutlu Karşılaşma, Doğru Yoldan, Yeni Deniz, Toprağımın Halkı, Ateşten Diken" ve öldüğü 1972 yılında yayınlanan "Güneşin Uyandırdıkları"dır. Abaza Edebiyatının ikinci kuşak yazarları arasında Jır Hamid, Tseykhua Basarbiy, Tobil ismail gibi Talustan'ın ilk öğrencilerinden sonra, aynı edebiyat geleneğini sürdüren ve büyük romanlar veren Cıguatan Kali, Ozan ve Yazar Thaytsıukh Bemırza, Agırba Cemalettin, Brat Kuşuk, Tanbiy Ali, Lağuç Cemalettin, Ç'ık'ıt'u Mikael, Tlabıça Mira, Dağujey Muhammet, Şhay Katya, Agaçe Muhammet, Meremkhul Alimırza, Pışmaxue Abubekir, Şarmat Maharbiy gibi sanatçılar Abaza dilini işleyerek sayısız şiir, tiyatro, roman, öykü ve benzeri edebiyat ürünlerini vermişlerdir. T'ıgu Vladimir, Adzınba Nazir, Tobil Melbahue Nuriye, Khılış Rauf, Yekba Nazir, Meremkhuıl Vladimir gibi gramer, sözlük çalışmaları, destan derlemeleri, pedagojik yapıtlar yayınlayan yeni kuşak yazarlar da Abaza Edebiyatının daha da gelişmesi ve kökleşmesi için sağlıklı adımlarla kendilerinden önce gelen sanat adamlarının yolunda ilerlemektedirler.
Nüfus [değiştir]
Rusya Federasyonu’nda 2002 sayımına göre 37 942 Abaza yaşıyordu.[1] Abazaların en büyük nüfusa sahip oldukları ülke Türkiye'dir. Eskisehir, Samsun, Yozgat, Corum ,Adana, Sivas ve Kayseri(çoğunluğu Uzunyayla’da) illerine dağılmış olan Abhaz(Abaza) kökenlilerin 10.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.[kaynak belirtilmeli]
* Karaçay-Çerkesk : 32.346
* Stavropol Kray : 3.300
* Kabardey-Balkar : 514
* Türkiye : 11.000 (tahmini)
* Abhazya : 2.138
* Suriye : 2.000 (tahmini)
* Ürdün : 1.500 (tahmini)
Abaza Rayonu (Bölgesi) [değiştir]
Tümünü Göster
