+3
-1
yakub cemil , i̇ttihat ve terakki'nin çerkes kökenli ünlü fedaisi ve silahşörüdür.i̇stanbul'da 1883’de doğdu. babası tütün ticareti ile uğraşan bir tacir ve aynı zamanda kaçakçıydı.1903'de teğmen rütbesiyle harp okulu'ndan mezun oldu. i̇lk görev yeri manastır'da konuşlanan 6. nizamiye piyade tümeni idi. burada enver paşa'nın emrinde bulunmuş ve hayatı boyunca da enver paşa'nın en yakınındaki adamlarından biri olmuştur. ii. meşrutiyet dönemine kadar bu bölgede görev yaptı. bulgar, sırp, yunan, arnavut çetelerine karşı mücadele etti. gayri nizami harp tecrübesini bu dönemde kazandı. i̇ttihat ve terakki'ye katılması da yakın arkadaşlarının etkisiyle aynı dönemdedir.i̇htilalin ardından i̇ttihat ve terakki cemiyetince 1909 yılında i̇ran'a gönderildi. görevi daha önceden kaldırılmış olan meşrutiyeti yeniden ilan ettirmek üzere yeraltı faaliyetlerinde bulunmaktı. yol boyunca, bölgedeki kürt aşiretlerinin desteğini toplayarak ilerledi. i̇ranlı meşrutiyet yanlıları ile işbirliği yaptı. 31 mart olaylarının patlak vermesiyle i̇stanbul'a çağrılınca görevini bırakmak zorunda kaldı. i̇syan bastırıldıktan sonra ermeni ayaklanmaları sebebiyle müfettiş-i umumi olarak adana'ya gönderildi. 1910 da gazeteci ahmet samim bey'e düzenlenen suikastın faili olduğu iddia edildi, ancak bu iddia ispatlanamadı.
1911'de i̇talyan işgaline maruz kalan kuzey afrika'daki son osmanlı toprağı trablusgarp'ı(libya) kurtarmak amacıyla başlatılan mücadeleye katıldı. trablusgarp yoluna binbaşı mustafa kemal (atatürk) bey ile çıktı. başta kurmay binbaşı enver bey olmak üzere i̇ttihat ve terakki'nin en önemli komutanları trablusgarp-bingazi eksenine gelmişti. yakub cemil yine enver bey'in emrindeydi. yerel halkı örgütleyerek gerilla savaşını başlattılar. bu esnada sırf siyah tenli olduğu nedeniyle düşmana bilgi sattığından şüphelendiği, kendisinden rütbeli teğmen şükrü’yü bir gece çadırına gelerek uykusundan kaldırıp kafasına bir kurşun sıkarak öldürmüştür.o gece karargah karışmış ve yakup cemil bir çılgınlık daha yapmaması için i̇stanbul'a gönderilmiştir. daha sonra bu olayı kendine soranlara “siyah olduğu için öldürdüm” demiştir.
1912'de başlayan balkan savaşları'na 4000 cezaevi mahkumundan oluşan gerilla ordusu katıldı. bu ordu ile beklenenin üzerinde yarar sağladılar. ancak osmanlı ordusu savaşta yenilince bulgarlar rumeli'nin (edirne) kendilerine verilmesini istediler. fakat kamil pasa hükümeti bunu kabul etmedi fakat o dönemde muhalefette olan i̇ttihat ve terakki fırkası ve dolayısıyla da cemiyet rumeli'nin bulgarlara bırakıldığının ileri sürerek tarihe bab-ı ali baskını olarak geçen ikinci ihtilalini gerçekleştirdi. yakub cemil, bab-ı ali binasına ilk giren baskıncılar arasındaydı. baskın esnasında karşılarına çıkan ve "siyasete karışmayacağınıza söz vermiştiniz sözünüz bu muydu?" diyen harbiye nazırı müşir nazım paşa'yı "bu herife laf anlatılırmı" deyip şakağından vurmuştur. bu olayın etkisiyle kısa bir süre sonra, yüzbaşı rütbesinde iken ordudan atıldı. yine de aynı yıl garbi trakya muvakkat hükümeti'nin kurulmasıyla sonuçlanan muharebe döneminde enver bey'in emrinde orduda gönüllü oldu.
1914 de teşkilat-ı mahsusa'nın resmen kurulmasıyla bu kuruma alındı ve ilk görev yeri olarak da doğu anadolu belirlendi. 2000 kişilik mahkum ordusuyla yola çıktı. çorum'da konakladıkları esnada, yerel halktan birini yargılamadan idam ettirmesi tepkilere sebep oldu. bölgedeki diğer ordu birlikleriyle çeşitli zaferler kazandı, ancak ardahan'da ciddi bir yenilgiye uğradı ve geri çekilmek zorunda kaldı. bunun üzerine ermeni çetelere karşı mücadele etmekle görevlendirildi. 1915 de alınan kararla erzurum ve çevresindeki ermenilerin tehcir edilmesini organize etti. tehcir süresinde emrini verdiği bazı komitacıların yargısız infazları nedeniyle bu görevinden de alındı. yeni görev yeri olan bitlis'te, emirleri ihlal edip çıkan isyanlara karşı aşırı sert davrandığından dolayı, bu seferde bağdat'a gönderildi. bağdat cephesinde de emirleri ihlal etti ve fevri olarak emrettiği bir taarruzda bölüğünün büyük kısmını kaybetti. bu olay cephe günlerinin de sonu oldu ve acilen i̇stanbul'a çağrıldı.
i̇stanbul günlerinde i̇ttihat ve terakki yönetimi ile ters düştü ve i̇tilaf devletleri ile barış için i̇ttihat ve terakki hükümetini ikna, bu mümkün olmazsa darbe ile devirme planları yaptı. i̇ttihat ve terakki hükümetini dağıtmak, i̇tilaf devletleri ile barış yapacak bir hükümet getirmek istiyordu. i̇ttihat ve terakki içindeki entrikaların sonucunda talat bey grubunun enver paşa'yı kandırması sonucunda hükümeti devirmeye teşebbüs ve harbiye nazırı enver paşa'ya suikast suçlamasıyla tutuklandı. enver paşa yakup cemil'in idam edilmesinden yana değildi. ancak enver paşa'nın yurtdışında bulunmasını fırsat bilen talat paşa yakup cemil'in iddıbına karar verdi. 11 eylül 1916 günü kurşuna dizilerek idam edildi.i̇damında vücuduna 14 mermi saplanmasına rağmen yarım saat boyunca can vermediği söylenir. vücudundan sızan kanların toprağa önce vatan yazdığı efsanesi türemiştir. kendisini idam edecek olan askerlerin "ateş" emrine rağmen ateş edemedikleri daha sonra yakub cemil'in olayı fark ederek asker nişan al -güldükten sonra - "ateş" emrini kendisinin verdiği söylenir ve o emir vermeden ateş edilmemiştir.
atatürk trablusgarp'de yaşanan olaydan dolayı çok sevdiği yakup cemil'e çok kızmıştır, onun hakkında şu sözü sarf ettiği söylenir. "eğer bir gün bir ihtilal yaparsam yanıma alacağım ilk adam yakup cemil'dir, ihtilalden sonra da ilk asacağım kişi de yine yakup cemil'dir."
yakub cemil, usta bir silahşor ve keskin nişancıydı. gönülden bağlı olduğu i̇ttihat ve terakki için her türlü fedakarlığı yapmakyan çekinmezdi. cemiyet düşmanlarının en fazla korktuğu kişilerdendi. bununla beraber cemiyet içerisinde isyankar yapısı ve sorunları silahla çözme arzusuyla tanınırdı. bu özellikleri yakın tarihimizde dahi çeşitli benzetmelere ve spekülasyonlara sebep olmuştur.
hakkında birkaç kitap yazılmış ve bir çok kitapta kendisinden bahsedilmiştir.
